Ακούσαμε πρώτη φορά για τον Άγγελο Πατσιά πριν περίπου δέκα χρόνια, όταν μεταμόρφωσε ένα παλιό δημόσιο σχολείο στο ευφάνταστο «Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων», στο μικρό χωριό Φουρφουράς του Ρεθύμνου. Έχοντας αφήσει σημαντικό, διεθνώς γνωστό έργο εκεί και με το θαύμα να συνεχίζεται (fourfourasweb.wordpress.com/), τον ξαναβρίσκουμε σήμερα, πάντα πολλά βήματα μπροστά από την ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, σε ένα... Bing Bang στη Θεσσαλονίκη. Σε μία έκταση 19 στρεμμάτων, κοντά στο χωριό Μεσημέρι, με θέα τον Όλυμπο και τη θάλασσα.
Η ζωή δεν είναι τόσο μεγάλη για να τη σπαταλάμε στο «δεν γίνεται»!
Πώς επηρέασε την εκπαιδευτική οπτική σου η εμπειρία του Φουρφουρά Ρεθύμνου;
Επηρέασε εμένα ως άνθρωπο και κατ’ επέκταση την οπτική μου. Κάθε χρόνος, από τα πέντε που δίδαξα αλλά και διδάχθηκα εκεί, ήταν διαφορετικός. Κάθε χρόνος κλόνιζε κάποια από τις σταθερές μου και επέκτεινε τα όρια του τι μπορεί να δημιουργηθεί στην εκπαίδευση. Έμαθα να ακούω, να σέβομαι τις κουλτούρες των ανθρώπων και πάνω απ’ όλα κατανόησα πόσο σημαντικές είναι οι ανθρώπινες σχέσεις. Πιθανώς περισσότερο από οτιδήποτε άλλο!
Σε μια εποχή που ο κόσμος εξακολουθεί να θέλει να «χωθεί» στο Δημόσιο, εσύ παραιτήθηκες. Γιατί;
Εγώ μάθαινα στα παιδιά να πραγματοποιούν τα όνειρά τους. Δεν μπορούσα να κάνω το αντίθετο! Και δεν λέω, στην αρχή μου φαινόταν βουνό, όμως βρέθηκαν άνθρωποι που μπορούσα να εμπιστευτώ, η Ελισάβετ Γεωργιάδου και το Σχολειό της Φύσης, που μαζί κάνουμε το Big Βang School, και ο Γιάννης Σωτηράκος. Και όσο κάνεις αυτό που νιώθεις και έχεις δυνατό όραμα, τόσο περισσότεροι άνθρωποι συγχρονίζονται με αυτό. Τελικά βρίσκεσαι να περιτριγυρίζεσαι από ανθρώπους, που τους λες μια τρελή ιδέα και η πρώτη αντίδραση είναι «Πάμε να την κάνουμε!». Οι ζωές των ανθρώπων δεν είναι τόσο μεγάλες, ώστε να τις σπαταλάς σε «δεν γίνεται»! Εγώ και στο δημόσιο ήμουν πολύ τυχερός, γιατί είχα υπέροχους συναδέλφους και χωριανούς που ήταν κοντά σε οτιδήποτε σκεφτόμασταν. Εξαρχής κατανόησαν την ανάγκη μου να φύγω.
Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά του υπό δημιουργία σχολείου; Γιατί «Σχολείο της φύσης»; Και γιατί «Big Bang school»;
Το Σχολείο της Φύσης υπάρχει εδώ και 11 χρόνια και αφορά την προσχολική εκπαίδευση. Η «Φύση» στο όνομά του αφορά δύο πράγματα. Τον φυσικό κόσμο στον οποίο ζούμε και που είναι βασικό κομμάτι της εκπαίδευσής μας, αλλά και τη φύση του ανθρώπου. Για εμάς τίποτα δεν νοείται χωρίς αυτογνωσία. Όλοι οι εκπαιδευτικοί, αλλά και οι περισσότεροι γονείς του Σχολειού της Φύσης, δουλεύουμε σε ομάδες που μας βοηθάνε να κατανοήσουμε τον εαυτό μας, γιατί μόνο έτσι μπορούμε να σταθούμε άξια παραδείγματα ζωής για τα παιδιά. Τα παιδιά μας δουλεύουν και αυτά με τον εαυτό τους. Μαθαίνουν να κατανοούν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους. Να εκφράζονται, αλλά και να βλέπουν την οπτική του άλλου.
Και έπειτα, όπως είπα, είναι η φύση. Αυτή η μοναδική δασκάλα, που μαθαίνει στα παιδιά να ονειρεύονται, να ασφαλίζονται, να παρατηρούν και να κατανοούν. Οι δεξιότητες που χρειάζονται για να περπατήσει ένα παιδί δύο χρονών σε ένα οργωμένο χωράφι είναι αυτές που θα χρειαστεί και για οποιοδήποτε μέλλον. Να συγκεντρώνεται στον στόχο, να πιστεύει στον εαυτό του και να ξανασηκώνεται!
Το Big Bang ήρθε σαν ιδέα κατά τη διάρκεια μιας απίστευτα δημιουργικής στιγμής με τη Βέτα και πραγματικά έσκασε σαν έκρηξη στο κεφάλι μας! Θα προτιμήσω όμως να σας πω αυτό που είπε ο Μάνος Δανέζης για το Σχολείο μας και το όνομά του. Το Big Bang δεν εκφράζει τη στιγμή της δημιουργίας από το τίποτα, αλλά τη στιγμή της δημιουργίας του ορατού σε εμάς κόσμου. Το Big Bang για τους μαθητές μας θα είναι όταν αυτά φύγουν από εμάς και γίνουν ορατά όλα όσα κέρδισαν από τα χρόνια τους κοντά μας!
Επενδύουμε στην αυτάρκεια... Ένα παιδί που ξέρει πώς να παράξει την τροφή του, να ράψει ένα κουμπί ή να μαγειρέψει κάτι, πόσο σίγουρο και με αυτοπεποίθηση μπορεί να αισθάνεται;
Σε τι θα διαφέρει το νέο σχολείο από τα υπάρχοντα;
Πυρήνας όλων όσων κάνουμε είναι η αυτογνωσία. Μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων. Όλα τα προγράμματά μας διαμορφώνονται, μέσα από μια ηθική και ανθρώπινη διάσταση!
Το 60-70% των προγραμμάτων μας είναι διεπιστημονικά. Πολλά δηλαδή επιστημονικά αντικείμενα συγκλίνουν σε μία δραστηριότητα, βάζοντας τη μάθηση σε αυθεντικές καταστάσεις. Όπως και στη ζωή ποτέ κάτι που κάνεις δεν χρησιμοποιεί αποκλειστικά τα μαθηματικά, τη γλώσσα ή τις φυσικές λόγου χάρη επιστήμες.
Ακριβώς λόγω της διεπιστημονικότητας των προγραμμάτων μας, αλλά και της δομής τους, μπορούμε να πετύχουμε έντονη διαφοροποίηση στις διδασκαλίες μας, επιτρέποντας μαθητές διαφορετικών ταχυτήτων να εναρμονίζονται ο καθένας με τον δικό του ρυθμό και τρόπο σε έναν κοινό στόχο.
Επιπλέον οι τέχνες, αλλά και ο αθλητισμός έρχονται να πάρουν μέρος όχι μόνο ως ξεχωριστά αντικείμενα, αλλά και ως μέσα για να διδάξεις τους γνωστικούς στόχους του Αναλυτικού Προγράμματος. Έτσι από ένα ποσοστό 14% που λαμβάνουν και τα δύο μαζί στα ωρολόγια προγράμματα των σχολείων π.χ. για την Ε΄-Στ΄, εμείς ανεβάζουμε το ποσοστό περίπου στο 50%.
Επενδύουμε στην αυτάρκεια. Μέσα από συστηματικά εργαστήρια κηπουρικής, μαγειρικής, ξυλουργικής, κοπτικής ραπτικής και αγγειοπλαστικής, δίνουμε στο παιδί την πολύ σημαντική αίσθηση της αυτάρκειας. Ένα παιδί που ξέρει πώς να παράξει την τροφή του, να ράψει ένα κουμπί ή να μαγειρέψει κάτι, πόσο σίγουρο και με αυτοπεποίθηση μπορεί να αισθάνεται; Την ίδια στιγμή όμως επενδύουμε και σε τεχνολογική αυτάρκεια. Ένα παιδί της Ε΄ ή της Στ΄ του Δημοτικού μας θα μπορεί να στήσει τη δική του εφαρμογή, που να εξυπηρετεί ακριβώς τις δικές του ανάγκες. Κάπως έτσι μαθαίνουν να μην είναι παθητικοί καταναλωτές, αλλά ενεργοί δημιουργοί του μέλλοντος.
Εισάγουμε το Larp (Live Action Role Play) στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μέσα από παιχνίδια ρόλων, τα παιδιά ζούνε την Ιστορία. Είναι Ρωμαίοι, για μια βδομάδα, χτίζουν γέφυρες και υδραγωγεία κάνοντας παράλληλα μαθηματικά και φυσική. Συμμετέχουν σε συνεδριάσεις πολιτικών και παίρνουν αποφάσεις για την τύχη της αυτοκρατορίας και άλλα πολλά.
Ο Αγγελος Πατσιάς
Εκπαιδεύουμε σε δεξιότητες ζωής. Για εμάς η γνώση από μόνη της δεν λέει τίποτα. Θέλουμε ανθρώπους με πλούσιες γνώσεις, αισθητική και πνεύμα, που θα μπορούν να συνεργάζονται, να επικοινωνούν τις ιδέες τους, να κρίνουν σωστά, να δημιουργούν, να είναι ευέλικτοι και προσαρμοστικοί αλλά και να κατανοούν τα συναισθήματά τους και τα συναισθήματα των άλλων. Οι δεξιότητες αυτές παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό των προγραμμάτων μας.
Τέλος βλέπουμε το κάθε παιδί και τον κάθε γονιό ως άνθρωπο. Όποιος περνάει τις πόρτες του Σχολειού της Φύσης, τώρα, και του Big Bang από τον Σεπτέμβριο, δεν μπαίνει μέσα με τον ρόλο του, (μαθητής, μπαμπάς, μαμά ή ό,τι άλλο), αλλά ως ένα πρόσωπο πέρα από αυτόν. Μόνο έτσι μπορούμε να δούμε καθαρά τις ανάγκες, τα πώς και τα γιατί και να δουλέψουμε προς όφελος του καθενός.
