Οι τουριστικές «megacities» που χτίζονται από το μηδέν
Μια σατιρική ιδέα του Τζούλιαν Μπαρνς στα τέλη των ’90s, όπου ένα νησί μετατρέπεται σε θεματικό πάρκο εθνικής ταυτότητας, έμοιαζε τότε υπερβολική. Σχεδόν παιγνιώδης. Σχεδόν απίθανη. Σήμερα, όμως, το concept της τουριστικής πόλης «από το μηδέν» δεν είναι λογοτεχνική φαντασία, αλλά μια από τις πιο διαδεδομένες παγκόσμιες τάσεις στο real estate, τον τουρισμό και τη γεωπολιτική του χρήματος.
Από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία μέχρι τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ασία, δεκάδες τουριστικές megacities σχεδιάζονται ή κατασκευάζονται ήδη ως «all-in-one» προορισμοί. Πόλεις-πακέτα με ξενοδοχεία, καζίνα, πανεπιστήμια, μαρίνες, εμπορικά κέντρα και θεματικά elements πολιτισμού, σχεδιασμένες εξαρχής για διεθνείς επισκέπτες, ψηφιακούς νομάδες και υψηλά εισοδήματα.
Η Αίγυπτος χτίζει στη Μεσόγειο τη Νέα Αλαμέιν, μια πόλη με δεκάδες χιλιάδες ξενοδοχειακά δωμάτια, ουρανοξύστες, πανεπιστήμια και ακόμη και προεδρικό μέγαρο. Στόχος της είναι να διαφοροποιήσει το τουριστικό της προϊόν και να ανταγωνιστεί Ισπανία, Ιταλία και –κυρίως– Τουρκία. Λίγα χιλιόμετρα μακριά από τον ιστορικό τόπο μαχών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γεννιέται μια εντελώς νέα αφήγηση για το αιγυπτιακό καλοκαίρι.
Στη Σαουδική Αραβία, ο όρος «giga projects» δεν είναι υπερβολή. Η χώρα επενδύει εκατοντάδες δισεκατομμύρια λίρες σε τουριστικές πόλεις όπως η Diriyah, το Red Sea/AMAALA και –φυσικά– το Neom. Εκεί όπου ο σχεδιασμός υπόσχεται γραμμικές πόλεις χωρίς αυτοκίνητα, ουρανοξύστες-σύμβολα, στάδια, μαρίνες και smart υποδομές, με έναν ξεκάθαρο στρατηγικό στόχο: να υπάρξει οικονομική ζωή μετά το πετρέλαιο και να προσελκύσεται δυτικός τουρισμός με όρους ελεγχόμενης «κανονικότητας».
Το ενδιαφέρον δεν περιορίζεται στις χώρες με ανεξάντλητα κεφάλαια. Στα Βαλκάνια, η Αλβανία επενδύει στο νησί Σαζάν, με σχέδια για πολυτελές θέρετρο, ενώ το Μαυροβούνιο αναπτύσσει τον κόλπο Luštica, ποντάροντας σε εύπορους Ευρωπαίους και expats. Στην Ελλάδα, το Ελληνικό λειτουργεί ήδη ως διεθνής βιτρίνα: ένα mega αστικό project που συνδυάζει τουρισμό, real estate, καζίνο και υψηλή αρχιτεκτονική, επιχειρώντας να αλλάξει το αφήγημα της Αθήνας ως πόλης επένδυσης.
Στην Κεντρική Ασία, χώρες όπως το Ουζμπεκιστάν προωθούν τουριστικές πόλεις δίπλα στους ιστορικούς πυρήνες της Σαμαρκάνδης και της Μπουχάρας, με στόχο να αποσυμφορήσουν μνημεία UNESCO και να μεταφέρουν την τουριστική κατανάλωση σε νέες, ελεγχόμενες ζώνες πολυτέλειας, ευεξίας και θεματικής ψυχαγωγίας.
Κοινός παρονομαστής όλων αυτών των projects είναι η υπόσχεση ενός «ολιστικού» ταξιδιού. Σύμφωνα με καθηγητή Τουρισμού και Βιωσιμότητας του Πανεπιστημίου του Greenwich, οι λεγόμενες «global tourism cities» δεν είναι απλώς μεγάλοι τουριστικοί μαγνήτες, αλλά κόμβοι μετακίνησης, εμπειριών και τρόπου ζωής. Πόλεις σχεδιασμένες για μια γενιά ταξιδιωτών που ζητά από detox μέχρι extreme εμπειρίες, από πολιτισμό μέχρι τεχνολογία, από βιωσιμότητα μέχρι Instagram-ready σκηνικά.
Και εδώ εμφανίζεται το μεγάλο, σχεδόν άβολο ερώτημα: μπορεί η αυθεντικότητα να κατασκευαστεί; Μπορεί μια πόλη λίγων ετών να προσφέρει το πολιτισμικό βάθος του Λονδίνου ή του Παρισιού; Μπορεί να γεννηθεί αίσθηση του «ανήκειν» όταν όλα είναι καινούργια, σχεδιασμένα, επιμελημένα μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια; Ή μήπως οι megacities του τουρισμού λειτουργούν τελικά σαν τεράστια σκηνικά, όπου η εμπειρία είναι άψογη αλλά αποστειρωμένη;
Ιστορικά, ο τουρισμός δεν ήταν ποτέ απολύτως αυθεντικός. Από τους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας μέχρι τα λούνα παρκ του 19ου αιώνα, από το Blackpool μέχρι τη Ντίσνεϊλαντ, η αναψυχή πάντα σχεδιαζόταν. Αυτό που αλλάζει σήμερα είναι η κλίμακα. Και ίσως το κοινό. Οι νέες γενιές, μεγαλωμένες σε ψηφιακά περιβάλλοντα, όπου τα ταξίδια «καταναλώνονται» και online, φαίνεται να αποδέχονται –αν όχι να επιθυμούν– τον υβριδικό κόσμο μεταξύ πραγματικότητας και παραγωγής εμπειρίας.
Οι τουριστικές megacities ίσως να μην έρχονται για να αντικαταστήσουν τις ιστορικές πόλεις. Ίσως, όμως, να επαναπροσδιορίσουν τι σημαίνει προορισμός σε έναν κόσμο όπου το ταξίδι είναι κομμάτι ταυτότητας, status και ψηφιακής αφήγησης. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στο όραμα και το σκηνικό, θα κριθεί αν το μέλλον του τουρισμού θα είναι εμπειρία ζωής ή απλώς μια πολύ καλοσχεδιασμένη προσομοίωση.
11°
