Αντιρωσική υστερία, αντιδυτική υστερία

Εκπρόσωπος της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς καταδικάζει την «αντιρωσική υστερία», την οποία, κατά τη γνώμη του, εκδηλώνουμε εμείς, «οι άλλοι», οι παραπλανημένοι, οι προδότες, από το 2022 τουλάχιστον. Αναρωτιέμαι: η αντι-ιταλική και αντιγερμανική στάση των Ευρωπαίων το 1940-45 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί υστερική; Μήπως ο ακτιβιστικός αντιαμερικανισμός είναι φαινόμενο υστερίας; Η απέχθεια προς το Ισραήλ; Εκτός του ότι το «αντί» της μιας πλευράς είναι το «υπέρ» της άλλης, συνήθως μιλάμε για υστερική διαταραχή όταν συντρέχουν συμπτώματα σπασμωδικότητας, δυσανεξίας στη ματαίωση, θεατρικής υπερβολής και βίας. Άρα, το να ισχυρίζεται κανείς ότι η αντίθεση στη Ρωσία του Πούτιν είναι «υστερική» μπορεί να επισύρει σχόλια του τύπου Look who’s talking.

Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι η ρωσοφιλία και η δήθεν ευγενής ουδετερότητα έναντι της Ρωσίας συγκροτούν έναν άξονα που περιλαμβάνει μεγάλους και μεσαίους παίκτες —Κίνα, Μιανμάρ, Ινδία, Τουρκία, Εμιράτα— μια σειρά rogue και failed states (Λευκορωσία, Βόρεια Κορέα, Ιράν, Συρία, Ερυθραία, Νικαράγουα, Μάλι), καθώς και σχεδόν όλα τα (ακρο)αριστερά και ακροδεξιά κόμματα και κινήματα στον κόσμο. Ήδη από την αρχή του 20ού αιώνα, η ελληνική αριστερά έχει επιλέξει το ανήκειν σε αυτόν τον ρευστό ιδεολογικό και γεωπολιτικό κύκλο ο οποίος στις μέρες μας διευρύνεται από χώρες που εγείρουν τα επιχειρήματα του «πολέμου δι’ αντιπροσώπων Δύσης–Ρωσίας» και της ευθύνης του ΝΑΤΟ στην πρόκληση της ρωσικής επιθετικότητας. Αν και αυτά είναι σωστά αν απομονώσουμε από τα συμφραζόμενα, η συνολική ανάλυση είναι λανθασμένη: ο Βλαντιμίρ Πούτιν χρησιμοποίησε τις φιλοδυτικές τάσεις μιας μερίδας Ουκρανών ως πρόσχημα για να εισβάλει στη χώρα τους με σκοπό εδαφικά κέρδη, μεγέθυνση του ρόλου της Ρωσίας και επίδειξη προσωπικής ισχύος· η πρόθεση προϋπήρχε· η Μεγάλη Ρωσική Ιδέα προϋπήρχε. Το να αποδίδουμε τη ρωσική επεκτατικότητα στη συμπεριφορά του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και της Ουκρανίας δεν στοιχειοθετεί ισορροπημένο επιχείρημα.

Στην πραγματικότητα, η ρωσοφιλία οφείλεται στην αποστροφή για τη δημοκρατία δυτικού τύπου: ο αντιδυτικισμός, η φοβία για τη δημοκρατική έννομη τάξη και η επιθυμία της υπονόμευσής της είναι ισχυρότερα από οποιαδήποτε επιφύλαξη για το ποιόν του ρωσικού καθεστώτος. Παντού η αριστερά αποθεώνει τους ισχυρούς ηγέτες υπό τον όρον να είναι Νότιοι ή Ανατολίτες· αλλά, η ελληνική αριστερά υπερθεματίζει: προβάλλοντας την παράδοση του αίματος και του χώματος, τις λαϊκές «ρίζες», αναγνωρίζει τον εαυτό της αποκλειστικά σε αυτά τα δύο σημεία του ορίζοντος. Οι ταυτότητες που οδηγούν σε όλες τις αποχρώσεις της ρωσοφιλίας είναι εκείνη του Παγκόσμιου Νότου, εκείνη του κομμουνισμού και εκείνη της ανατολίτικης ανθρωπολογικής και πολιτικής καταγωγής —δηλαδή των δικτατοριών, της διάλυσης του ατόμου, του θρησκευτικού δογματισμού, της αυθαιρεσίας και της καθυστέρησης. Όσο για τα προβλήματα της δυτικής δημοκρατίας, τα περισσότερα από τα οποία έχει δημιουργήσει η ίδια η αριστερά, εκλαμβάνονται ως σύμφυτα στο σύστημα· άρα, μη διαχειρίσιμα· όμως, δεν είναι ούτε αυτή η αιτία των ανατολικών και νότιων συγγενειών —της αραβοφιλίας, της κινεζοφιλίας και της ρωσοφιλίας.

Αν υπάρχει «υστερία» στη συμπεριφορά κομμάτων και ηγεσιών σήμερα, αυτή πρέπει μάλλον να αναγνωριστεί στην αντιδημοκρατική, αντιφιλελεύθερη φύση της ίδιας της αριστεράς —η πολιτεία της βρίθει από κρίσεις παραληρήματος και μοχθηρίας εναντίον φίλων και εχθρών. Υστερική, υπό την έννοια της τύφλωσης και των υπερβολικών συναισθηματικών αντιδράσεων, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και η ευθυγράμμισή της με τα χριστιανορθόδοξα κινήματα, τα λαϊκιστικά αυταρχικά κόμματα, τους αντιευρωπαϊστές και τους υπερσυντηρητικούς —άλλωστε, ο ευρύτερος φορέας του συντηρητισμού είναι η ίδια. Καθώς οι δημόσιες θέσεις της προκύπτουν από άγνοια κι από έλλειψη επίγνωσης αυτής της άγνοιας, εμφανίζει, στην περίπτωση της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης και γενικότερα της πρόσληψης της Ρωσίας, την ακαταμάχητη τάση να επαναλαμβάνει τυποποιημένες φράσεις: «Το ουκρανικό Μαϊντάν ήταν νατοϊκός ‘δάκτυλος’», «Η Κριμαία είναι ιστορικά ρωσικό έδαφος», «Το ΝΑΤΟ ευθύνεται για την ‘κούρσα των εξοπλισμών’» — η ιστορική, γεωγραφική και πολιτική ενημέρωση λείπει· το λεξιλόγιο παραμένει απαράλλακτο επί έναν αιώνα. Έτσι, οι περισσότεροι οπαδοί των αριστερών κομμάτων προσκολλώνται σε μια τετριμμένη αντινατοϊκή και αντιδυτική ρητορεία, υιοθετούν τα αφηγήματα περί ρωσικού αντίβαρου στη φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση και ζητούν τη διακοπή της βοήθειας στους Ουκρανούς. Η σύγχρονη ερμηνεία της Ρωσίας είναι εν πολλοίς ευσεβής πόθος· όμως, επικρατεί σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας. Τα αριστεροεθνικιστικά ρεύματα που κυριαρχούν στον επονομαζόμενο «προοδευτικό» και αντι=αποικιοκρατικό χώρο (σημειώνω εδώ, παρενθετικά, ότι η αποικιοκρατία έχει λήξει εδώ και 60 χρόνια) βλέπουν πεισματικά τη Ρωσία μέσα από το σχήμα του αντι-ιμπεριαλισμού και του αντιαμερικανισμού. Κι όπως συνέβαινε παλιότερα με τους σοβιετόφιλους κομμουνιστές που δυσπιστούσαν έναντι των αποτυχιών του σοβιετικού συστήματος —πόσο μάλλον των εγκλημάτων του— οι αριστεροί του 21ου αιώνα αποδίδουν όλες τις πληροφορίες στη δυτική προπαγάνδα. Προστίθενται ορισμένοι σχηματισμοί σοσιαλφασιστικού τύπου, κάποτε χρηματοδοτούμενοι από τη Μόσχα, που μοιάζουν να μην έχουν ενημερωθεί ότι το σοβιετικό σύστημα κατέρρευσε το 1991· σαν τον Rip Van Winkle του Washington Irving, έχουν πέσει σε βαθύ ύπνο επί 35 χρόνια —όταν ξυπνήσουν, αν ξυπνήσουν, ίσως αντιληφθούν ότι ο κόσμος έχει αλλάξει.

Ανάμεσα στους φίλους του Βλαντιμίρ Πούτιν είναι σήμερα το κόμμα Fidesz του Βίκτορ Όρμπαν και το «ακροδεξιό» Alternative für Deutschland, τα οποία ζητούν άρση των κυρώσεων (οι υπόλοιποι θεωρούμενοι «ακροδεξιοί» στην Ευρώπη έχουν αποστασιοποιηθεί από τη Ρωσία), καθώς και η διοίκηση του Ντόναλντ, η οποία, όπως έγραφα πριν από λίγες μέρες, έχει εξελιχθεί σε ρωσικό λόμπι (όμοιος ομοίω αεί πελάζει). Η αριστερά δεν φαίνεται να ανησυχεί· αντιθέτως, η προσέγγιση την καθησυχάζει. Ιδιαίτερα οι Γάλλοι «Ανυπότακτοι», ένα από τα πιο ακραία ευρωπαϊκά κόμματα, εμφανίζουν διγλωσσία με το μεγαλύτερο μέρος τους να ταυτίζεται με τις ισλαμικές χώρες που επιδιώκουν «πολυπολικό κόσμο» (εννοώντας θεοκρατικό) και συμμαχία «αντισιωνιστικών» και «αντιαμερικανικών» δυνάμεων (εννοώντας δικτατορικών). Γενικά, η αριστερά βλέπει τη Ρωσία ως πιθανώς ελαττωματικό αλλά υπαρκτό αντίπαλο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και, προπάντων, ως έναν πολιτιστικό χώρο με τον οποίο διατηρεί σχέσεις στοργής εδώ και πάνω από έναν αιώνα.