Λιγότεροι από 50 άνθρωποι στον κόσμο έχουν το «χρυσό αίμα»
Λιγότεροι από πενήντα άνθρωποι σε ολόκληρο τον πλανήτη έχουν Rh-null, τον εξαιρετικά σπάνιο τύπο αίματοςπου οι ειδικοί εδώ και χρόνια αποκαλούν «χρυσό». Είναι τόσο σπάνιο ώστε θεωρείται η βάση για μεταγγίσεις σε ασθενείς με σπάνιες αλλοιώσεις του συστήματος Rhesus, αλλά ταυτόχρονα είναι και σχεδόν αδύνατο να βρεθεί. Τώρα, ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να το καλλιεργήσουν τεχνητά.
Το Rh-null εμφανίζεται σε περίπου έναν άνθρωπο ανά έξι εκατομμύρια. Για να καταλάβει κανείς γιατί θεωρείται τόσο πολύτιμο, πρέπει πρώτα να γνωρίζει πώς κατηγοριοποιούνται οι ομάδες αίματος. Τα αντιγόνα —οι πρωτεΐνες και τα σάκχαρα στην επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων— καθορίζουν αν το ανοσοποιητικό σύστημα θα αποδεχθεί ή θα απορρίψει το αίμα που λαμβάνει κάποιος. Αν μεταγγιστεί αίμα με διαφορετικά αντιγόνα, ο οργανισμός δημιουργεί αντισώματα που το επιτίθενται, κάτι που μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνο, ακόμη και θανατηφόρο.
Τα δύο συστήματα που προκαλούν τις ισχυρότερες αντιδράσεις είναι το ABO και το Rhesus. Το πρώτο καθορίζει τις γνωστές ομάδες Α, Β, ΑΒ και Ο, ενώ το δεύτερο αφορά την παρουσία ή απουσία του αντιγόνου RhD, το οποίο καθορίζει το θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Όμως το σύστημα Rhesus δεν σταματά στο D· περιλαμβάνει περισσότερα από πενήντα διαφορετικά αντιγόνα.
Οι άνθρωποι με Rh-null δεν έχουν κανένα από αυτά. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και το Ο-αρνητικό —ο τύπος που θεωρείται «καθολικός δότης»— δεν είναι ασφαλές γι’ αυτούς. Μπορούν να δεχθούν μόνο Rh-null, κάτι που περιορίζει δραματικά τη δεξαμενή διαθέσιμων δοτών σε παγκόσμια κλίμακα.
Παρόλα αυτά, το Rh-null μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δότης για σχεδόν οποιονδήποτε με σπάνια μορφή του συστήματος Rh, γι’ αυτό και αποκαλείται «χρυσό αίμα». Η αξία του για τη μεταγγισιοθεραπεία είναι τεράστια, αλλά η φυσική του διαθεσιμότητα είναι μηδαμινή.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο καθηγητής κυτταρικής βιολογίας Άς Τόι και η ομάδα του προσπαθούν να το δημιουργήσουν στο εργαστήριο. Το 2018 κατάφεραν να αναπαράγουν Rh-null με τη μέθοδο CRISPR-Cas9, όμως η χρήση της τεχνολογίας παραμένει αυστηρά ελεγχόμενη και δύσκολα μπορεί να φτάσει άμεσα σε κλινικές εφαρμογές. Παράλληλα, ο Τόι συμμετέχει στη μελέτη RESTORE, την πρώτη που δοκιμάζει τη μετάγγιση εργαστηριακά καλλιεργημένων ερυθρών αιμοσφαιρίων από βλαστοκύτταρα σε ανθρώπους.
Παρά την πρόοδο, οι ερευνητές παραδέχονται πως η πραγματικότητα παραμένει απλή: η αιμοδοσία είναι ακόμη κατά πολύ πιο αποτελεσματική και οικονομική από κάθε εργαστηριακή παραγωγή. Όμως για όσους έχουν εξαιρετικά σπάνιους τύπους αίματος, η δυνατότητα να παραχθούν ειδικά καλλιεργημένα ερυθρά αιμοσφαίρια θα μπορούσε πραγματικά να αλλάξει τις πιθανότητες επιβίωσης.
Όπως είπε ο Τόι στο BBC, «αν μπορούμε να προσφέρουμε περισσότερο αίμα σε ανθρώπους που σχεδόν δεν έχουν διαθέσιμους δότες, αυτό θα ήταν πραγματικά συναρπαστικό».
13°
