Κούβα: Η οικονομική κατάρρευση της χώρας και η νέα «μεταρρυθμιστική ατζέντα»
Αναμένονται σήμερα οι αποφάσεις της κουβανικής Βουλής για τη «μεταρρυθμιστική ατζέντα»: ο 94χρονος Ραούλ Κάστρο παραδέχτηκε ότι απαιτείται «καλύτερη δομημένη οικονομία» για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού και κάλεσε τη Βουλή σε ειδική συνεδρίαση. Στο μεταξύ, η αμερικανική προεδρία δυσκολεύει ακόμα περισσότερο το εμπόριο της Κούβας, εφαρμόζοντας κυρώσεις και παραμερίζοντας τις συμφωνίες που είχε συνάψει ο Μπαράκ Ομπάμα με τον Ραούλ Κάστρο. Μετά την πανδημία, το νησί φαίνεται στη χειρότερη οικονομική κατάσταση από το 1959.
Η Κούβα έχει τρεις πηγές εισοδήματος: πρώτη, την αποστολή γιατρών και νοσηλευτών σε άλλες χώρες (Βενεζουέλα, Βραζιλία, Ιταλία) μέσω διακρατικών συμφωνιών, με ένα μέρος των μισθών τους να πληρώνεται από τη χώρα υποδοχής απευθείας στην κουβανική κυβέρνηση, όχι στους ίδιους· δεύτερη, τον τουρισμό και τρίτη, τα εμβάσματα των αποδήμων στο εξωτερικό. Σήμερα το 80% των τροφίμων εισάγεται· το ζαχαροκάλαμο και τα εξωτικά φρούτα δεν έχουν πια καμία αξία. Και σαν να μην έφταναν όλα τούτα, ο Μάρκο Ρούμπιο υπόσχεται μαύρες μέρες στην Αβάνα: σύμβουλός του είναι ο Mario Diaz-Balart, ανιψιός της Mirta Diaz-Balart, πρώτης συζύγου του Φιντέλ Κάστρο. Όπως η συντριπτική πλειοψηφία των Αμερικανο-κουβανών, ο Mario Díaz‑Balart, Ρεπουμπλικανός από τη Φλόριντα, μισεί το καστρικό καθεστώς και δραστηριοποιείται στον τομέα των διεθνών σχέσεων έναντι της Κούβας και της Βενεζουέλας. Η στάση του στο θέμα της Κούβας συνοψίζεται στη διατήρηση του εμπάργκο μέχρι τελικής εξαντλήσεως της κυβέρνησης του 65χρονου Miguel Díaz‑Canel Bermúdez, ο οποίος έχει διαδεχθεί τον 94χρονο Ραούλ Κάστρο.
Σήμερα στην Κούβα υπάρχουν άνθρωποι που παίρνουν σύνταξη 1.500 pesos, τουτέστιν 4 ευρώ μηνιαίως
Η τελική εξάντληση δεν φαίνεται να είναι μακριά. Το καθεστώς είναι κοινωνικά, οικονομικά και ιδεολογικά κατάκοπο. Η νεολαία φεύγει· η Ρωσία και η Κίνα το έχουν μισοξεχάσει· η Αβάνα αρνούνταν μέχρι πρότινος να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, παρότι δεν μπορεί να παρέχει στον πληθυσμό ούτε τα στοιχειώδη. Σήμερα στην Κούβα υπάρχουν άνθρωποι που παίρνουν σύνταξη 1.500 pesos, τουτέστιν 4 ευρώ μηνιαίως, στα οποία προστίθενται κουπόνια για ζάχαρη, αλάτι, ρύζι — καμια φορά και κοτόπουλο. Η εγκατάλειψη είναι παντού ολοφάνερη: τεράστιοι πλαστικοί κάδοι ξεχειλίζουν σκουπίδια· τα χαρακτηριστικά πορτοκαλί απορριμματοφόρα, δωρεά της Ιαπωνίας, δεν κινούνται ελλείψει πετρελαίου. Την κατάσταση έχουν επιδεινώσει οι τυφώνες και οι σεισμοί.
Φταίει το αμερικανικό εμπάργκο, αλλά φταίει και η κακοδιαχείριση, η ξεροκεφαλιά των «παιδιών της επανάστασης», που τώρα είναι σχεδόν αιωνόβιοι. Αλλά οι Κουβανοί δεν παραπονιούνται· κυρίως, δεν παραπονιούνται στους ξένους. Σύμφωνα με δημοσίευμα του γαλλικού περιοδικού Le Point κι αυτή η αντοχή φτάνει στο τέλος της: καθώς σε ορισμένες επαρχίες το ηλεκτρικό ρεύμα κόβεται επί εβδομάδες και 46.000 σπίτια, που μισογκρέμισε ο σεισμός του περασμένου Νοεμβρίου, δεν έχουν επιδιορθωθεί, οι νεότεροι αρχίζουν να ειρωνεύονται ανοιχτά τα επαναστατικά ιδεώδη. Στις 11 Ιουλίου, τέταρτη επέτειο των διαδηλώσεων του 2021, που είχαν γίνει λόγω της ακρίβειας, των συχνών διακοπών ρεύματος, της έλλειψης τροφίμων, φαρμάκων και της αυστηρής διαχείρισης της πανδημίας, η κυβέρνηση ενίσχυσε την παρουσία των στρατιωτικών μονάδων με απειλές καταστολής. Τον Ιούνιο κάποιες ομάδες φοιτητών είχαν διαμαρτυρηθεί για την ξαφνική αύξηση των τιμών του Ίντερνετ, απαιτώντας ακόμη και παραιτήσεις υπουργών.
Η καθοδική πορεία άρχισε από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1991, η οποία βοηθούσε την Κούβα, αγοράζοντας ζάχαρη και πουλώντας της φτηνό πετρέλαιο. Αλλά, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990, η χώρα φαινόταν σταθεροποιημένη με οικονομικές σχέσεις με τις περισσότερες λατινοαμερικανικές χώρες και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία άρχισε να παρέχει στο νησί βοήθεια και δάνεια. Η Κίνα εμφανίστηκε επίσης ως νέα πηγή βοήθειας και στήριξης, παρότι στη δεκαετία του 1960 ο Κάστρο είχε πάρει το μέρος Σοβιετικών κατά το Σινο-Σοβιετικό Σχίσμα. Η Κούβα βρήκε επίσης καινούργιους συμμάχους: τον Ούγο Τσάβες της Βενεζουέλας και τον Έβο Μοράλες της Βολιβίας, χώρες με σημαντική εξαγωγή πετρελαίου και αερίου.
Στην Κούβα δεν υπάρχει οργανωμένη αντιπολίτευση, αν και στην Εθνική Συνέλευση υπάρχουν μη κομματικά μέλη
Το 2006, ο Φιντέλ Κάστρο παρέδωσε την κυβέρνηση στον αδερφό του Ραούλ Κάστρο, ο οποίος, αν και στην αρχή φάνηκε να επιδιώκει κάποια φιλελευθεροποίηση, δεν άλλαξε σε τίποτα το «σοσιαλιστικό κράτος βασισμένο στις αρχές του Χοσέ Μαρτί και τις πολιτικές ιδέες του Μαρξ, του Ένγκελς και του Λένιν», όπου το Σύνταγμα ορίζει το ΚΚ ως «ηγετική δύναμη στην κοινωνία και στο κράτος». Κανένα άλλο πολιτικό κόμμα δεν μπορεί να θέσει υποψηφίους στις εκλογές, αλλά ακόμα και το ΚΚ έχει κάνει μόνο πέντε συνέδρια από το 1975. Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει οργανωμένη αντιπολίτευση, αν και στην Εθνική Συνέλευση υπάρχουν μη κομματικά μέλη. Όσο για την ελευθερία του λόγου, περιορίζεται από το Άρθρο 62, σύμφωνα με το οποίο «Κανένα από τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται για τους πολίτες δεν μπορεί να ασκηθεί εις βάρος […] της ύπαρξης και των στόχων του σοσιαλιστικού κράτους ή εις βάρος της απόφασης του κουβανικού λαού για οικοδόμηση σοσιαλισμού και κομμουνισμού. Παραβιάσεις αυτής της αρχής μπορούν να θεωρηθούν αδικήματα».
Αν και οι ΗΠΑ έχουν θέσει πολύ αυστηρούς περιορισμούς στην είσοδο Κουβανών μεταναστών, υπολογίζεται ότι στις ακτές της Φλόριντα φτάνουν ακόμα περίπου 2.000 ετησίως. Παρά τις εκπαιδευτικές προσπάθειες —η Κούβα έχει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης και εναλφαβητισμού στη Λατινική Αμερική— και το εθνικό σύστημα υγείας, η ποιότητα της ζωής παραμένει χαμηλή και η οικονομία πάσχει από τον σχετικό αποκλεισμό του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος αντιπροσωπεύει σήμερα το 22,5% του εργατικού δυναμικού. Κι όμως, οι δυνατότητες δεν λείπουν: η Κούβα παράγει νικέλιο και κοβάλτιο, ενώ μπορεί, με σωστούς χειρισμούς, να γίνει ενεργειακά ανεξάρτητη μέσω της ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Ίσως η σημερινή συνεδρίαση της Βουλής να ψηφίσει σχέδιο διάσωσης.
14°
