Η πρόοδος είναι καθολική και γενική, αλλά εντοπίζεται μόνο όπου υπάρχει δημοκρατία
Σε πείσμα όσων αφελών λένε πόσο καλύτερο υπήρξε το παρελθόν σε αυτόν ή σε εκείνο τον τομέα, ή έστω σε εκείνον εκεί, τον μικρούλη, ποτέ μα ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν ήμασταν καλύτερα από ότι σήμερα, και μάλιστα ΣΤΑ ΠΑΝΤΑ.
Μόλις τρεις τέσσερις γενιές πίσω, και πολλές λέω, οι περισσότεροι από όσους διαβάζετε αυτό το κείμενο θα θεωρούσασταν γέροι, ενώ –εδώ που τα λέμε– δεν θα μπορούσατε καν να διαβάσετε αυτό το κείμενο, ή και οποιοδήποτε άλλο. Δεν θα είχατε βγάλει το δημοτικό –αν υπήρχε σχολείο στα μέρη σας–, θα δουλεύατε στα χωράφια μια ολόκληρη μέρα για να παραχθεί από τη δουλειά σας μια φρατζόλα ψωμί όλη κι όλη, και μάλιστα όχι σπουδαίας ποιότητας, ενώ θα έπρεπε να τη μοιραστείτε στα πέντε και στα δέκα με τα άλλα στόματα της οικογένειας, θα είχατε ήδη θάψει ένα ή δύο μωρά που πέθαναν στη γέννα, δεν θα είχατε τουαλέτα στο σπίτι, δεν θα είχατε τρεχούμενο νερό, ο καπνός από το εργοστάσιο πέρα στην πόλη θα σκοτείνιαζε τον ουρανό και θα εμπόδιζε την αναπνοή σας, και θα κοιμόσασταν πάνω στα άχυρα. Και, όχι, δεν θα είχατε κινητό ή τάμπλετ ή οποιονδήποτε υπολογιστή για να το διαβάσετε. Θα υπήρχαν μόνο εφημερίδες, και ίσως να βλέπατε μιαν απ' αυτές στο καφενείο την Κυριακή.
Όσο για μένα, ένα χρόνο πριν κλείσω τα εξήντα, μάλλον δεν θα είχα καμία όρεξη ή δυνατότητα να γράψω αυτές τις αράδες – αν δεν τα είχα τινάξει από χρόνια, από μία σειρά φολκλόρ αρρώστιες που σήμερα πλήττουν μόνο κάτι περιοχές του πλανήτη που μαστίζονται από εμφυλίους ή από το περιθωριακό ισλάμ.
Η πρόοδος είναι η μόνη βέβαιη μοίρα της ανθρωπότητας, και όλα τα άλλα –είτε τα χρησιμοποιεί κανείς για προπαγάνδα, είτε για να γράψει λογοτεχνία της καρπαζιάς, είτε για να φλερτάρει–, λυπάμαι αλλά είναι μπούρδες. Κι αν αυτού του τύπου οι μπούρδες είχαν πέραση έναν καιρό, στα 70s αίφνης, δεν υπάρχει ΑΠΟΛΥΤΩΣ καμία δικαιολογία να έχουν την παραμικρή πέραση και σήμερα.
Είμαστε και θα γινόμαστε πάντα πιο υγιείς, πιο πλούσιοι, πιο χορτάτοι, πιο μορφωμένοι, πιο ασφαλείς από πολέμους, δολοφονίες και ατυχήματα, και ζούμε ολοένα και περισσότερα χρόνια έχοντας λιγότερα προβλήματα υγείας από ποτέ. Έχουμε και θα έχουμε πάντα μια πιο δίκαιη ζωή, με περισσότερα δικαιώματα και μεγαλύτερη ισότητα από κάθε άλλη ιστορική περίοδο, και από κάθε γωνιά του πλανήτη. Είτε μιλάμε για υλική είτε για ηθική πρόοδο, κάθε σήμερα είναι ένα ολόκληρο επίπεδο πιο πάνω από οποιοδήποτε χθες.
Κατ’ αυτά, κάθε ελαφριά σύγκριση με το παρελθόν σε οποιονδήποτε τομέα, από την παιδική θνησιμότητα ή τον αναλφαβητισμό ώς τη θρησκευτική ελευθερία ή την ισότητα των φύλων (και δη όλων των φύλων, και όχι μόνο των δύο «παραδοσιακών»), είναι και ένας λόγος για να αισθανόμαστε ευτυχείς που όλοι εμείς οι τυχεροί είμαστε οι τελευταίοι επιβάτες στο τρένο της προόδου. Οι «τελευταίοι»: όταν φύγουμε εμείς, όταν αποβιβαστούμε, οι επόμενοι θα είναι ακόμη πιο τυχεροί, και ακόμη πιο ευτυχείς.
Έτσι πάνε αυτά.
* * *
Η αέναη πρόοδος είναι μεν φυσιολογική, αλλά δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου συμπαντικού ή πλανητικού νόμου. Ούτε είναι δώρο εκ Θεού. Δεν συμβαίνει χάρη στην καλοσύνη της Μητέρας Φύσης. Η Μητέρα Φύση ευχαρίστως θα μας έκανε μια χαψιά και θα μας σκούπιζε από την επιφάνεια του πλανήτη, όπως το έχει κάνει με μια απειρία άλλων οργανισμών, ζώων και εποχών.
Η πρόοδος οφείλεται στις κοινές προσπάθειες των ανθρώπων να βελτιώσουν την ευημερία των υπολοίπων. ΑΥΤΟ είναι που μας χαρακτηρίζει σαν είδος. Γι’ αυτό και ΕΙΝΑΙ φυσιολογικό αυτό που συμβαίνει. Είμαστε έτσι κατασκευασμένοι από την εξέλιξη. Είναι η πετριά μας να φτάσουμε στα αστέρια.
Και φυσικά θα φτάσουμε.
* * *
Μα, και ο πόλεμος; Το μαρτύριο της Ουκρανίας; Τα τρομερά εγκλήματα του μακελάρη Πούτιν που θυμίζουν περασμένες, μεσαιωνικές –και ακόμη παλαιότερες– εποχές;
Ναι, φυσικά υπάρχουν και αυτά. Όπως άλλωστε υπάρχει και η Βόρειος Κορέα. Όπως υπάρχει και η Κίνα. Όπως υπάρχουν το Ιράν και το Αφγανιστάν. Όπως υπάρχουν και κάμποσες άλλες στυγνές δικτατορίες, σε Ανατολή και Δύση, σε Αφρική και Λατινική Αμερική, όπου οι άνθρωποι ζουν σε εμπόλεμη κατάσταση, σε καθεστώς επιστημονικής φαντασίας, σε καθεστώς δυστοπίας και φρίκης, χωρίς προσόδους άλλες από τα ναρκωτικά, τα φονικά και τις απαγωγές, χωρίς καν επαρκή τροφή, χωρίς μόρφωση, χωρίς δικαιώματα, και χωρίς τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τίποτε έτσι και θέλουν να ζήσουν.
Τι μας λέει επομένως η ύπαρξη αυτών των δικτατοριών; Ότι δεν υπάρχει πρόοδος; Ότι είναι εντοπισμένη σε ένα μόνο μέρος της γης; Ότι δεν είναι καθολική;
Και ναι και όχι. Η πρόοδος δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, βέβαια, καθαυτήν από κανέναν: πριν από ενάμιση αιώνα οι άνθρωποι ζούσαν ώς τα 30 και ήταν ευτυχείς γέροι τότε, ενώ σήμερα το προσδόκιμο ζωής ξεπερνά τα 80 χρόνια. Εγώ θα περάσω εύκολα τα 90, ή αλλιώς θα έχω ζήσει σαν τρεις άνθρωποι του 19ου αιώνα. Ναι, σαν τρεις άνθρωποι, την ίδια στιγμή που οι Βορειοκορεάτες είναι μια πιθαμή κοντύτεροι από τους Νότιους αδελφούς τους: επειδή, σε αντίθεση με εκείνους, τρέφονται άθλια. Και, ναι, σαν τρεις άνθρωποι και περιστοιχισμένος από γελαστούς ανθρώπους, βιβλία, ζωάκια, γέλια και τέχνη, την ίδια στιγμή που κάποιοι Ρώσοι χαίρονται να βασανίζουν και να βιάζουν ένα μωρό ή να κόβουν με τον σουγιά τα πόδια ενός αμέριμνου σκύλου, όχι επειδή «είναι άλλη πάστα άνθρωποι», όχι επειδή είναι ορκ ή ουρακοτάγκοι, αλλά επειδή ζουν κρυμμένοι από την ιστορία, επειδή στην πόλη τους δεν έχει αποχετευτικό δίκτυο, επειδή περνάνε τα χρόνια τους στη γη υπό μία βάρβαρη, αιμομικτική, πνιγμένη στη σπιτική βότκα καθημερινότητα.
Λοιπόν: η πρόοδος –καθολική και γενική κατά τα άλλα– εντοπίζεται μόνο όπου υπάρχει Δημοκρατία. Δεν είμαστε «καλύτεροι»: έχουμε σοβαρούς θεσμούς. Στις σκληρές χούντες, όχι: στις χούντες δεν ευδοκιμεί η πρόοδος. Εξ ου και η ανθρωπότητα θα ευτυχούσε ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΗΣ αν δεν υπήρχαν μια χούφτα όλες κι όλες ολιγαρχίες, μια δράκα τεράτων –πόσοι νομίζετε ότι είναι; ελάχιστοι–, που κρατάνε τον μισό πληθυσμό της γης μέσα στον βούρκο ΜΟΝΟ ΚΑΙ ΜΟΝΟ για να τρώνε αυτοί με χρυσά κουτάλια, για να έχουν υπηρέτες και σκλάβους, για να μπορούν να αγοράζουν γυναίκες και άντρες, για να ζουν μέσα σε ένα εμετικό κιτς σε ντάτσιες και σαλέ. Η ανθρωπότητα θα ευημερούσε αν δεν υπήρχε το Κακό.
Κι αυτό είναι κάτι που η Δημοκρατία, η Δύση, η πολιτισμένη ανθρωπότητα πρέπει κάποια στιγμή να το πολεμήσει ολοκληρωτικά. Αυτός πρέπει να είναι, και θα είναι, ο τελευταίος πόλεμος στον πλανήτη. Και θα είναι τελευταίος, όχι γιατί θα καταστρέψουμε εξαιτίας του τον πολιτισμό μας, αλλά γιατί χάρη σ’ αυτόν θα απελευθερώσουμε τους φυλακισμένους που ζουν ΜΑΚΡΙΑ από τον πολιτισμό και την πρόοδο, που ζουν σταβλισμένοι σαν ζώα αναπαραγωγής.
* * *
Και ώς τότε; Ώς τότε: Slava Ukraini. Ουκρανία, είσαι το προπύργιο της ελευθερίας, το πρώτο και έσχατο ευρωπαϊκό ανάχωμα στον φασισμό και στη δολοφονία της προόδου. Με εσένα πεσμένη, ο ολοκληρωτισμός θα έχυνε το μελάνι του πάνω σε όλη την ήπειρο, πάνοπλος και με τους κυνόδοντές του καλά ακονισμένους και σαλιωμένους.
