Το σύνταγμα του Αζόφ και η ηθική αναβλητικότητα της Δύσης

Οι Ρώσοι εισβολείς έχουν ήδη διαπράξει εγκλήματα πολέμου και οι γενοκτονικές προθέσεις της σημερινής ρωσικής ηγεσίας προς το ουκρανικό έθνος γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Αν και φαίνονται αποθαρρυμένοι, βομβαρδίζουν αδιακρίτως. Προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή της Δύσης από την τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή που προκλήθηκε από την εισβολή, η Ρωσία χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα τεχνικών παραπληροφόρησης τύπου «καπνός και καθρέφτες». Μία από αυτές τις παραπλανητικές πρακτικές είναι η εστίαση της Μόσχας στο ουκρανικό σύνταγμα Αζόφ, που ψευδώς περιγράφεται στα ρωσικά και φιλορωσικά μέσα ενημέρωσης ως «φασιστικό» ή «νεοναζιστικό τάγμα» ή «πολιτοφυλακή». Όλες αυτές οι περιγραφές είναι λανθασμένες: ο Anton Shekhovtsov σκιαγραφεί εδώ στον ιστότοπο Εuromaidanpress την ιστορία και την εξέλιξή του, και εξηγεί πώς αυτή η στρατιωτική μονάδα παίζει σήμερα σημαντικό ρόλο στην αντίσταση στη «ρωσική γενοκτονική εισβολή».

Το 2014, όταν ο φιλορώσος πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς κατέφυγε στη Ρωσία αφού το καθεστώς του είχε σκοτώσει περισσότερους από εκατό διαδηλωτές, η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την πολιτική αναταραχή στην Ουκρανία και τη διστακτικότητα των δυτικών ηγεσιών. Προσάρτησε παράνομα την Κριμαία και εισέβαλε στην ανατολική Ουκρανία. Η Ουκρανία δεν μπορούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό της: μετά από χρόνια διεφθαρμένης φιλορωσικής διακυβέρνησης οι ένοπλες δυνάμεις της ήταν μισο-κατεστραμμένες και ψυχικά ανέτοιμες. Οι Ρώσοι ηγέτες γνώριζαν τις αδυναμίες της ουκρανικής κοινωνίας εκείνη την εποχή, και τις εκμεταλλεύτηκαν στο μέγιστο.

Αυτό που αγνοούσε η Μόσχα ήταν η δύναμη των ουκρανικών δικτύων εθελοντών. Αυτά τα δίκτυα χτίστηκαν κατά τις εξεγέρσεις του Euromaidan και μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής σχημάτισαν τις πρώτες ομάδες αντίστασης που τελικά μετατράπηκαν σε εθελοντικά τάγματα εδαφικής άμυνας και σε μονάδες περιπολίας ειδικών καθηκόντων. Το Aζόφ σχηματίστηκε ως εθελοντικό τάγμα τον Μάιο του 2014. Στην αρχική του μορφή αποτελούνταν κυρίως από χούλιγκανς του ποδοσφαίρου και μέλη της ουκρανικής ακροδεξιάς, κυρίως της οργάνωσης «Πατριώτης της Ουκρανίας».

«Όπως πολλοί από τους συναδέλφους μου που ερευνούσαν την ακροδεξιά» γράφει ο Shekhovtsov, «ήμουν εξαιρετικά δύσπιστος και επικριτικός για το Aζόφ. Ο “Πατριώτης της Ουκρανίας” ήταν μια από τις πιο ρατσιστικές και αντισημιτικές ομάδες στην Ουκρανία. Τα μέλη της συμμετείχαν στη διάδοση ακροδεξιάς προπαγάνδας και περιστασιακά επιδίδονταν σε πολιτική βία και εγκληματικότητα. Ήταν σχεδόν αδύνατο να εμπιστευτούμε αυτούς τους ανθρώπους, δεδομένης της αντιδημοκρατικής ρητορικής τους.

» Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η ηγεσία του “Πατριώτη της Ουκρανίας”, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου διοικητή του Αζόφ, δεν συμμετείχε στις διαδηλώσεις της παλτείας Μαϊντάν, καθώς τα μέλη της βρίσκονταν στη φυλακή με διαφορετικές κατηγορίες. Απελευθερώθηκαν -μαζί με άλλα άτομα που θεωρούνταν πολιτικοί κρατούμενοι του φιλορωσικού καθεστώτος- αμέσως μετά τη φυγή του Γιανουκόβιτς στη Ρωσία. Αυτό σήμαινε ότι οι επικεφαλής του “Πατριώτη της Ουκρανίας” δεν είχαν την ευκαιρία να δείξουν την αξία τους στις δραματικές μέρες της ουκρανικής εξέγερσης και δεν ξέραμε τι να περιμένουμε από αυτούς. Τις εικόνες του αρχικού τάγματος Aζόφ χρησιμοποίησε η ρωσική προπαγάνδα που παρουσίαζε την ουκρανική επανάσταση ως “φασιστικό πραξικόπημα” και όλες τις ουκρανικές εθελοντικές στρατιωτικές μονάδες ως νεοναζί. Καθώς η Δύση δίσταζε να βοηθήσει την Ουκρανία, η ιδέα ότι το τάγμα είναι ακροδεξιό συνέβαλε στην απαξίωση της Ουκρανίας σε διεθνές επίπεδο.

»Αρκετά άτομα που συμμετείχαν στη συγκρότηση του τάγματος Aζόφ είχαν ύποπτο παρελθόν όχι μόνο με φιλορωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία, αλλά και με Ρώσους προπαγανδιστές. Επιπλέον, ούτε το Aζόφ, ούτε άλλες ομάδες, έκαναν έλεγχο στους εθελοντές, ορισμένοι από τους οποίους έρχονταν από τη Ρωσία με υπονομευτικές αποστολές. Όλα αυτά δημιούργησαν έναν τεράστιο κίνδυνο Ρώσοι πράκτορες να πάρουν με το μέρος τους το Αζόφ και να το μετατρέψουν σε αντι-ουκρανική δύναμη […]

Αλλά εκείνη την εποχή, η Ουκρανία χρειαζόταν εθελοντές: ο ουκρανικός στρατός ήταν σχεδόν ανύπαρκτος. Πνιγόμασταν· δεν είχαμε την πολυτέλεια να ρωτάμε για τις πολιτικές πεποιθήσεις εκείνων που ήταν πρόθυμοι να μας σώσουν από τον πνιγμό. Αλλά τι θα γινόταν αν μας έσωζαν από τον πνιγμό και μας σκότωναν με διαφορετικό τρόπο; Με τον καιρό, κάποιες από τις ανησυχίες μας διαψεύστηκαν. Τον Ιούνιο του 2014, το Aζόφ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απελευθέρωση της Μαριούπολης από τις φιλορωσικές δυνάμεις, αποδεικνύοντας όχι μόνο τη μαχητική αποτελεσματικότητά του αλλά και τη γνησίως φιλο-ουκρανική του θέση. Λόγω των πολεμικών του ικανοτήτων, άρχισε να προσελκύει περισσότερους εθελοντές, έτσι, το φθινόπωρο του 2014, το τάγμα μετατράπηκε σε σύνταγμα και εντάχθηκε στην Εθνική Φρουρά της Ουκρανίας, η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών. Αυτό δημιούργησε μια ιεραρχία που διασφαλίζει ότι το Aζόφ θα παραμείνει πιστό στο ουκρανικό κράτος. Πράγματι, μέσα σε λίγους μήνες, άτομα με ιστορικό δεσμών με Ρώσους και φιλορώσους φορείς απομακρύνθηκαν: παρόλο που πράκτορες είχαν εισδύσει στο σύνταγμα, δεν μπόρεσαν να το επηρεάσουν.

»Στο μεταξύ, το 2015, ορισμένοι πρώην μαχητές σχημάτισαν τη ΜΚΟ Azov Civil Corps, η οποία μετατράπηκε σε πολιτικό κόμμα: αλλά, το σύνταγμα ακολουθούσε εντολές του Υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, ενώ το κόμμα, που ονομάστηκε Εθνικό Σώμα δεν είχε καμιά εξουσία στη στρατιωτική μονάδα. Τελικά, αν και ήλπιζε να επωφεληθεί από τη στρατιωτική ανδρεία του Αζόφ, δεν κατάφερε να μπει στο κοινοβούλιο: η ουκρανική ακροδεξιά ένωσε τις δυνάμεις της, αλλά τελικά, στις βουλευτικές του 2019, πήρε μόνο το 2,15%. […] Στην πραγματικότητα, η μόνη φορά που η ουκρανική ακροδεξιά σημείωσε σχετική επιτυχία ήταν το 2012, όταν το Κόμμα της Ελευθερίας έλαβε το 10,45% των ψήφων. Τότε θεωρούνταν η πιο ριζοσπαστική αντίθεση στην ατζέντα εξωτερικής πολιτικής υπέρ του Κρεμλίνου που εφάρμοζε το καθεστώς του Γιανουκόβιτς. Είναι σημαντικό να τονιστεί: οι ακροδεξιοί εξασφάλισαν έδρες στο ουκρανικό κοινοβούλιο όχι λόγω του ακροδεξιού προγράμματός τους αλλά λόγω της ριζοσπαστικής κριτικής τους προς τη Ρωσία και τους πράκτορές της στην Ουκρανία. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014, η ουκρανική ακροδεξιά έχασε το μονοπώλιο στη ριζοσπαστική κριτική στη Ρωσία και μαζί την εκλογική της απήχηση.[…]

Στη συνέχεια, το Εθνικό Σώμα και οι ομάδες γύρω από αυτό πέρασαν κρίση ταυτότητας. Προσπάθησαν να πειραματιστούν με διαφορετικές ιδεολογικές αφηγήσεις, δανεισμένες σε μεγάλο βαθμό από δυτικούς ακροδεξιούς, αλλά καμιά από αυτές δεν λειτούργησε. Κατά ειρωνικό τρόπο, ενώ δυτικές ακροδεξιές ομάδες προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν την πανδημία του COVID-19 το 2020-2021 για να προωθήσουν θεωρίες συνωμοσίας, το Εθνικό Σώμα διεξήγαγε ενημερωτική εκστρατεία υπέρ των εμβολιασμών. Σήμερα, αν και εξακολουθεί να αναφέρεται στη συμβολική του σχέση με το σύνταγμα του Αζόφ, πρόκειται μάλλον για πολιτική προπαγάνδα παρά για πραγματικότητα.

» Το Aζόφ σήμερα είναι ένα άκρως επαγγελματικό Απόσπασμα Ειδικών Επιχειρήσεων. Ούτε πολιτική οργάνωση, ούτε πολιτοφυλακή, ούτε ακροδεξιό τάγμα.

Εξακολουθεί να υπάγεται στην Εθνική Φρουρά του Υπουργείου Εσωτερικών της Ουκρανίας, αλλά τώρα συντονίζει σε μεγάλο βαθμό τις στρατιωτικές του δραστηριότητες με τις Ένοπλες Δυνάμεις, επομένως, μπορεί αναμένεται ότι θα μετακινηθεί υπό τη διοίκηση του Υπουργείου Άμυνας. Το Αζόφ αποτελείται κυρίως από Ουκρανούς πολίτες διαφόρων εθνοτήτων. Στα μέλη του συγκαταλέγονται Ουκρανοί, Ρώσοι, Λευκορώσοι, Τάταροι της Κριμαίας, Εβραίοι, Γεωργιανοί και Έλληνες. Αλλά όποια και αν είναι η εθνοτική τους καταγωγή, είναι όλοι Ουκρανοί πατριώτες που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για την κυριαρχία, την ελευθερία και τη δημοκρατία της Ουκρανίας.

Το Κρεμλίνο, τα φιλο-πουτινικά και τα ακροαριστερά ΜΜΕ παρουσιάζουν το Αζόφ ως θανάσιμους εχθρούς των Ρωσοφώνων. Στην πραγματικότητα, οι μαχητές του Αζόφ μιλούν κυρίως ρωσικά και σίγουρα μιλούν καλύτερα ρωσικά από τους Ρώσους εισβολείς.

Σήμερα προσπαθούν να κόψουν τον δρόμο στους Ρώσους, κυρίως στην περιοχή της Μαριούπολης, χωρίς προηγμένα όπλα και υλικό. Δεν διαθέτουν φορητά αντιαρματικά συστήματα πυραύλων ούτε μαχητικά αεροσκάφη Bayraktar, επειδή ο περισσότερος κόσμος πίστεψε τη ρωσική προπαγάνδα και επειδή το ΝΑΤΟ δεν θέλησε να αναμειχθεί με "νεοναζί". […] Οι Δυτικοί που έχουν εμμονή με την υποτιθέμενη νεοναζιστική απειλή του Αζόφ είναι θύματα "δυσμετρωπίας", της ανικανότητας να κρίνουν το μέγεθος ενός αντικειμένου. Σε ένα από τα επεισόδια της μεγάλης βρετανικής κωμικής σειράς, Father Ted, ο κεντρικός ήρωας προσπαθούσε να εξηγήσει στον λιγότερο έξυπνο συνάδελφό του, τον Ντούγκαλ, τη διαφορά μεγέθους μεταξύ των μικρών αγελάδων-παιχνιδιών στο χέρι του και των πραγματικών αγελάδων σε μεγάλη απόσταση. Αλλά δεν τα κατάφερε επειδή ο Ντούγκαλ είχε δυσμετρωπία: όντως έβλεπε τις αληθινές αγελάδες ίδιες με τις αγελάδες-παιχνίδια.

»Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τους δυτικούς σχολιαστές που δεν βλέπουν καμιά διαφορά μεταξύ της υποτιθέμενης "ακροδεξιάς" απειλής του Αζόφ και της ρωσικής γενοκτονικής επίθεσης στην Ουκρανία. Αλλά νομίζω ότι η δυσμετρωπία δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα, και θα προτιμούσα να ονομάσω αυτή τη στάση "ηθική αναβλητικότητα". Αυτό συνίσταται σε μια εθελοντική απόσπαση της προσοχής σε ασήμαντες δραστηριότητες αντί για την εκτέλεση πραγματικά σημαντικών εργασιών. Η ηθική αναβλητικότητα είναι το να προτιμά κανείς μικρά συναρπαστικά πράγματα αντί να αντιμετωπίζει δύσκολα ζητήματα που έχουν σπουδαιότητα.[…] Υπάρχουν πολλοί στη Δύση οι οποίοι - αντί να αρχίσουν να κατανοούν τη φρίκη του ρωσικού πολέμου εναντίον της Ουκρανίας - προτιμούν να ασχολούνται με ερωτήματα γύρω από το αν οι μαχητές του Αζόφ έχουν politically incorrect τατουάζ ή μπλουζάκια. Τους φαίνεται πιο συναρπαστικό από το να αντιστέκεσαι στη ρωσική γενοκτονική εισβολή.

Για τον επικό αγώνα του Aζόφ στη Μαριούπολη, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι απένειμε πρόσφατα το υψηλότερο βραβείο της χώρας, "Ήρωας της Ουκρανίας", στον διοικητή Ντένις Προκοπένκο. Επάξια. Όμως, στη Μαριούπολη, το Αζόφ υπερασπίζεται όχι μόνο τους ζωντανούς και τους τραυματίες αλλά και τους νεκρούς: τους αξίζει να ταφούν σωστά· είναι οι σιωπηλοί μάρτυρες των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου ― κι όπως γνωρίζουμε καλά, οι Ρώσοι εισβολείς είναι εξοπλισμένοι με κινητά κρεματόρια τα οποία χρησιμοποιούν για να καταστρέψουν τις αποδείξεις των εγκλημάτων τους. Στη Μαριούπολη, το Αζόφ δεν υπερασπίζεται μόνο την ελευθερία των ζωντανών αλλά και την αξιοπρέπεια των νεκρών».