Η καρδιά του σκοταδιού

Με αφορμή τα όσα εκτυλίσσονται στην Ουκρανία σκεφτόμουν την εμβληματική νουβέλα «Η καρδιά του σκοταδιού» (1899), στην οποία βασίστηκε η κινηματογραφική επιτυχία «Αποκάλυψη τώρα» του Φράνσις Φορντ Κόπολα (1979). Το βιβλίο όπως και η ταινία αποτελούν ένα αιχμηρό σχόλιο για τον ιμπεριαλισμό, τα δεινά του επεκτατισμού και τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας στην Αφρική και την Ασία, αντίστοιχα.

Στο αριστούργημα του Τζόζεφ Κόνραντ ο Τσάρλι Μάρλοου, πρωταγωνιστής της ιστορίας, διασχίζει τον ποταμό Κονγκό με ένα ατμόπλοιο κάποιας εμπορικής αποικιακής εταιρίας ταξιδεύοντας στην καρδιά της Αφρικής. Η γνωριμία του με τον Κουρτς, τον χαρισματικό ηγέτη που με έδρα του την απροσπέλαστη ζούγκλα και πρόσχημα τον εκπολιτισμό των άγριων φυλών που ζουν στα παραποτάμια χωριά, θα πάρει τον νόμο στα χέρια του και θα αιματοκυλήσει ολόκληρη την περιοχή, μετατρέπει το ταξίδι του Μάρλοου σε μία αργή και βασανιστική καταβύθιση στην κόλαση, σε μια συνάντηση με το απόλυτο κακό.

Ο παραλληλισμός των εγκλημάτων των Βέλγων στο Κονγκό με τις σημερινές θηριωδίες των Ρώσων στην Ουκρανία δεν είναι, δυστυχώς, άστοχος. Στην περίπτωση της Ρωσίας όμως ο υποτιθέμενος «επεκτατισμός» των Ευρωπαίων δεν είναι παρά το πρόσχημα για την άγρια και συστηματική εξόντωση ενός έθνους σε έναν πόλεμο όπου οι νόμοι παραβιάζονται καθημερινά από τον επιτιθέμενο.

Τα λόγια μοιάζουν πολύ λίγα μπροστά στο δράμα που εκτυλίσσεται. Η ηγεσία ενός κατά τα φαινόμενα κλινικά νάρκισσου όπως ο Πούτιν που, δρώντας σαν εκδικητικός «θεός», καταστρέφει οποιονδήποτε τολμήσει να σταθεί στο πέρασμά του, έχει δώσει στον πόλεμο τη μορφή μιας βρώμικης και βάρβαρης επίθεσης, όπου όλα επιτρέπονται.

Ας μην ξεχνάμε ότι στις περισσότερες πολεμικές συρράξεις χρειάζεται να μεσολαβήσουν δεκαετίες μέχρι να πληροφορηθούμε τι ακριβώς έχει συμβεί, ώσπου να έχουμε στη διάθεσή μας καταγεγραμμένα στοιχεία και καταγγελίες για τις τακτικές εμπλοκής των δύο πλευρών.

Στην παρούσα σύρραξη, ωστόσο, υπάρχει μεγαλύτερη διαφάνεια, καθώς από την αρχή της εισβολής μαθαίνουμε ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για την έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων και για τα δεινά των αμάχων. Το γεγονός ότι γνωρίζουμε ήδη τόσα στοιχεία για την κακοποίηση των πολιτών, τους βιασμούς και τις άγριες εκτελέσεις, μπορεί να μην ανακόπτει προς το παρόν την πορεία των επιτιθέμενων αλλά καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την επικράτησή τους στο πεδίο των συνειδήσεων των ευρωπαίων πολιτών.

Αν αισθανόμαστε ανίσχυροι και εγκλωβισμένοι σε έναν δυστοπικό εφιάλτη, ας σκεφτούμε τον μέσο Ουκρανό πολίτη που αγωνίζεται για τη ζωή του σε μια χώρα που ψυχορραγεί.

Όταν θυμόμαστε τα αθώα θύματα της Ουκρανίας, ας μην ξεχνάμε, επίσης, και αρκετούς από τους νεαρούς Ρώσους στρατιώτες που κάποιοι μετατρέπουν σε κτήνη τα οποία βιάζουν, βασανίζουν, σφαγιάζουν, και ύστερα τους στολίζουν με παράσημα ανδρείας επιβραβεύοντάς τους για την ικανότητα να πραγματώνουν το κακό.

Ας θυμόμαστε αυτά τα παιδιά που επιστρέφουν στην αγκαλιά της «μητέρας-πατρίδας» σε πλήρη αποδιοργάνωση, ψυχικά ανάπηροι για το υπόλοιπο του βίου τους, αυτούς που θα συνεχίσουν να ζουν τον ίδιο, επαναλαμβανόμενο εφιάλτη, βυθισμένοι για πάντα στην καρδιά του σκοταδιού.