O Αλεξέι Ναβάλνι και ο «παράφρων τσάρος»

Ο Ρώσος δικηγόρος Αλεξέι Ναβάλνι, ένας από τους σκληρότερους επικριτές του Βλαντιμίρ Πούτιν, καλεί τους Ρώσους να «κατεβαίνουν κάθε μέρα στον δρόμο» για να διαμαρτυρηθούν για την εισβολή στην Ουκρανία. Αν και οι εκκλήσεις του δεν εισακούονται, ο Ναβάλνι παραμένει, ένα από τους πιο γνωστούς Ρώσους, στα εγχώρια και διεθνή μέσα, ως κριτικός της διαφθοράς και του προέδρου Πούτιν, τον οποίον χαρακτηρίζει «παράφρονα τσάρο».

Ο Ναβάλνι, που εκτίει ποινή 3,5 ετών για διασπάθιση χρήματος, έχει περιγράψει τον εαυτό του ως εθνικιστή δημοκράτη: στη Ρωσία και γενικότερα στην ανατολική Ευρώπη ο εθνικισμός ταυτίζεται με τον πατριωτισμό, κυρίως όταν μιλάει κανείς για τον εαυτό του και όχι για εξωτερικούς εχθρούς. Είναι μέλος του Ρωσικού Αντιπολιτευτικού Συντονιστικού Συμβουλίου και επικεφαλής του κόμματος Προόδου, ενώ το 2013 ήταν υποψήφιος στις δημοτικές εκλογές της Μόσχας με τη στήριξη του Κόμματος Λαϊκής Ελευθερίας. Σ’ εκείνες τις εκλογές κέρδισε το 27% των ψήφων και ήρθε δεύτερος μετά τον σημερινό δήμαρχο Σεργκέι Σαμπιάνιν. Ακούστηκαν ισχυρισμοί για νοθεία.

Ο Ναβάλνι έγινε γνωστός μέσα από το ιστολόγιο του στο LiveJournal και αργότερα από το YouTube όπου έχει 2.9 εκατομμύρια συνδρομητές, ενώ συμμετέχει και στο Twitter όπου έχει πάνω από 2.1 εκατομμύρια followers. Έχει χρησιμοποιήσει το ιστολόγιό του και τους λογαριασμούς του σε YouTube και Twitter για να δημοσιεύσει βίντεο και έγγραφα για τη διαφθορά από Ρώσους αξιωματούχους, να διοργανώσει διαμαρτυρίες και να προωθήσει τις υποψηφιότητες του στις εκλογές. Είναι ενεργός στα μέσα ενημέρωσης: το 2011, σε μια ραδιοφωνική συνέντευξη, αποκάλεσε το κυβερνών κόμμα της Ρωσίας, Ενωμένη Ρωσία, «κόμμα απατεώνων και ληστών», σύνθημα που είχε κάποια απήχηση στη ρωσική αντιπολίτευση. Ο Ναβάλνι έχει συλληφθεί κάμποσες φορές από τις ρωσικές αρχές. Έχει καταδικαστεί δύο φορές σε 5 και 3,5 χρόνια, με αναστολή, μία φορά τον Ιούλιο του 2013 και άλλη μια φορά τον Δεκέμβριο του 2014 με αποτέλεσμα το Κέντρο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Μεμόριαλ να τον θεωρεί πολιτικά κρατούμενο. Τον Φεβρουάριο του 2014 ο Ναβάλνι τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό και του επετράπη να έχει επαφή μόνο με την οικογένεια του.

Τον Μάρτιο του 2017, ο Αλεξέι Ναβάλνι και το Ίδρυμα κατά της Διαφθοράς ανήρτησαν στο Διαδίκτυο ένα ντοκιμαντέρ στο οποίο κατηγορούν τον πρώην πρόεδρο και νυν πρωθυπουργό της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, για διαφθορά. Ο αντίκτυπος ήταν ισχυρότερος στο εξωτερικό απ’ ό,τι στη Ρωσία: τον Μάιο του 2018, ο Ναβάλνι καταδικάστηκε σε 30 μέρες φυλάκιση επειδή συμμετείχε σε απαγορευμένη διαδήλωση κατά του Πούτιν στη Μόσχα. Στη συνέχεια, στις 20 Αυγούστου 2020 ο Ναβάλνι έπεσε θύμα ύποπτης δηλητηρίασης στη διάρκεια πτήσης από το Τομσκ στη Μόσχα. Η γερμανική κυβέρνηση έστειλε ομάδα γιατρών στη Ρωσία και τελικά ο Ναβάλνι διακομίστηκε στο Βερολίνο και νοσηλεύτηκε εκεί, όπου επέζησε. Μετά τη νοσηλεία του στη Γερμανία, επέστρεψε αμέσως στη Ρωσία, αλλά συνελήφθη αμέσως. Η σύλληψή του πυροδότησε διαδηλώσεις και βίαια επεισόδια μεταξύ της ρωσικής αστυνομίας και οπαδών του Ναβάλνι: έγιναν 4.400 συλλήψεις και η αστυνομία απέκλεισε το κέντρο πολλών πόλεων εκτός από τη Μόσχα.

Ο Ναβάλνι έχει καταγγείλει βασανισμό με στέρηση του ύπνου κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού του σε στρατόπεδο, ενώ ισχυρίζεται ότι του αρνήθηκαν ιατρική βοήθεια. Σύμφωνα με τον Guardian, η Ρωσία θα μπορούσε να παρατείνει τη φυλάκιση του Αλεξέι Ναβάλνι για ακόμη 15 χρόνια σε μια νέα ποινική δίκη που οι υποστηρικτές του προειδοποιούν ότι έχει επισκιαστεί από την κρίση στην Ουκρανία. Ο Ρώσος ηγέτης της αντιπολίτευσης κατηγορείται για υπεξαίρεση δωρεών στην οργάνωσή του για την καταπολέμηση της διαφθοράς FBK, η οποία κατηγόρησε τον Βλαντιμίρ Πούτιν ότι κατέχει μια έπαυλη αξίας 1 δισεκατομμυρίου λιρών και άλλους κορυφαίους αξιωματούχους που πλουτίζουν μέσω διεφθαρμένων σχεδίων. Ο Ναβάλνι έχει αρνηθεί τις κατηγορίες και τις αποκαλεί πολιτικά υποκινούμενες.

Η νέα δίκη για υπεξαίρεση ξεκίνησε την περασμένη Τρίτη εντός της ποινικής αποικίας IK-2 στο Βλαντιμίρ, ένα ασυνήθιστο σκηνικό τρεις ή τέσσερις ώρες με το αυτοκίνητο ανατολικά της Μόσχας, που περιορίζει σοβαρά τη δυνατότητα των υποστηρικτών και των παρατηρητών να παρακολουθήσουν τις ακροάσεις. Η οικογένειά του και οι υποστηρικτές του λένε ότι το Κρεμλίνο επιδιώκει μια εύκολη καταδίκη διεξάγοντας τη δίκη μέσα σε μια αποικία φυλακών μακριά από τη βάση υποστήριξής του στη Μόσχα. «Οι αρχές θέλουν να τον κρύψουν από όλους, από τους φίλους του, από τους δημοσιογράφους», έγραψε η σύζυγός του, Γιούλια Ναβάλναγια, σε ανάρτηση στο Instagram την παραμονή της δίκης. «Είναι τόσο αξιολύπητο που φοβούνται να διεξαχθεί η δίκη στη Μόσχα».

Στη δίκη ο Ναβάλνι φορούσε μπλε φόρμα φυλακής: δεν τον είχαν κλεισμένο σε κλουβί, όπως συνηθίζεται κατά τη ρωσική ποινική διαδικασία, επειδή η αίθουσα του δικαστηρίου βρισκόταν μέσα σε μια φυλακή.

Η Mαρία Πέβτσιχ, κορυφαία σύμμαχος του Nαβάλνι, είπε ότι ο κίνδυνος για τη ζωή του Ρώσου ακτιβιστή έχει αυξηθεί καθώς η προσοχή του κοινού στρέφεται όλο και περισσότερο από τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον πόλεμο στην Ουκρανία. «Ο κίνδυνος για τη ζωή του Ναβάλνι, δηλαδή η πιθανότητα να τον σκοτώσουν στη φυλακή, θα αυξηθεί εκθετικά ανάλογα με το τι συμβαίνει στην Ουκρανία», έγραψε. «Οι πιθανότητες εις βάρος του είναι ήδη πολλές, αλλά ο πόλεμος δεν του αφήνει σχεδόν καμία ευκαιρία να επιβιώσει».

Ο Ναβάλνι κατηγορείται επίσης για περιφρόνηση του δικαστηρίου επειδή «προσέβαλε» δικαστή κατά τη διάρκεια προηγούμενης δίκης, όπου είχε κατηγορηθεί για συκοφαντία βετεράνου στρατιωτικού. Η ρωσική κυβέρνηση επιδίωξε να διαλύσει το εθνικό πολιτικό του δίκτυο ανοίγοντας ποινικές υποθέσεις εναντίον κορυφαίων βοηθών και περιφερειακών συντονιστών του και χαρακτηρίζοντάς τους εξτρεμιστές. Πολλοί από τους στενότερους συνεργάτες του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα.

Ένα ντοκιμαντέρ για τον Ναβάλνι έκανε πρεμιέρα στο φεστιβάλ κινηματογράφου Sundance νωρίτερα φέτος. Η ταινία διάρκειας 90 λεπτών, με τον απλό τίτλο “Navalny”, περιείχε πλάνα του Ρώσου ηγέτη της αντιπολίτευσης, που γυρίστηκε κατά τη διάρκεια των αρκετών μηνών που πέρασε στη Γερμανία στα τέλη του 2020 καθώς ανέρρωνε από τη δηλητηρίαση.