Οι δικαστίνες της Καμπούλ λένε σήμερα ότι το επάγγελμά τους είναι αποδεκτό στην πρωτεύουσα αλλά σχεδόν αδύνατο στην επαρχία του Αφγανιστάν.
Μετά από σαράντα χρόνια εισβολών και εμφυλίου πολέμου στο Αφγανιστάν, επιζούν τα υπολείμματα της κατάστασης πριν από την ενίσχυση και μερική επικράτηση των Ταλιμπάν -όταν υπήρχαν σχολεία για τις γυναίκες, όταν υπήρχαν σχολεία για όλους. Σήμερα, στη χώρα εργάζονται 250-300 δικαστίνες, οι περισσότερες από τις οποίες βρίσκονται στην Καμπούλ. Η μορφή του δικαστή (qazi) έχει ιδιαίτερη σπουδαιότητα στην ισλαμική παράδοση όχι μόνο για τους προφανείς λόγους, αλλά και διότι ο δικαστής ερμηνεύει το Κοράνι συνδυάζοντας το κρατικό δίκαιο, τον ισλαμικό νόμο και τους εθιμικούς κανόνες - μια περίπλοκη αποστολή.
Μετά το 2001, το δικαστικό σώμα άρχισε να επηρεάζεται όλο και περισσότερο από την παλαιότερη λογική των Σοβιετικών που προσπαθούσαν να στήσουν ένα μαρξιστικολενινιστικό καθεστώς: αυτή τη φορά την ανασυγκρότηση καθοδηγούν οι ΗΠΑ, η ΕΕ, τα Ηνωμένα Έθνη, η Ιαπωνία και μερικές διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις. Μέρος αυτής της ανασυγκρότησης είναι η δημιουργία ενός νομικού συστήματος, με χτίσιμο δικαστηρίων, κατάρτιση δικαστών και κωδικοποιητικό νόμο (π.χ., το νέο Σύνταγμα και τον νέο Ποινικό Δικονομικό Κώδικα, που εκδόθηκαν το 2004) καθώς και με την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών δικαστών.
Αλλού στον μετα-αποικιακό κόσμο, ο αριθμός των γυναικών που έγιναν δικαστές αυξήθηκε αμέσως μετά την ανεξαρτησία. Το Αφγανιστάν ήταν εξαίρεση. Το 1919 ο τρίτος αγγλο-αφγανικός πόλεμος οδήγησε στην επίσημη αναγνώριση του Αφγανιστάν ως ανεξάρτητου έθνους -αν και η χώρα δεν ήταν ποτέ αποικία με τη στενή έννοια- αλλά η κατάσταση των γυναικών παρέμεινε στάσιμη. Μόλις το 1969, διορίστηκε η πρώτη γυναίκα δικαστής στο Αφγανιστάν και μάλιστα στο εξειδικευμένο πεδίο των ανηλίκων. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του 1980, οι Σοβιετικοί εκπαίδευσαν πολλές γυναίκες οξύνοντας τις τριβές όχι μόνο με τους καθυστερημένους ισλαμικούς πληθυσμούς αλλά και με τους φονταμενταλιστές του ήδη υπάρχοντος δικαστικού συστήματος. Η κατάσταση αυτή επικρατεί μέχρι σήμερα: όπως λέει η Saber Marzai, εισαγγελέας της 11ης περιφέρειας της Καμπούλ, η συνεργασία μεταξύ εισαγγελέων και αστυνομίας είναι σχεδόν αδύνατη, πρώτον διότι η αστυνομία δεν αναγνωρίζει την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης και δεύτερον διότι δεν δέχεται τον διάλογο με γυναίκες.
Κι όμως, θεωρητικά, οι γυναίκες μπορούν να εισαχθούν στη Νομική του Πανεπιστημίου της Καμπούλ, ενώ υπάρχει Ένωση Γυναικών Δικαστών του Αφγανιστάν, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Δικαστών Γυναικών. Όταν οι Ταλιμπάν ανέλαβαν την εξουσία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πολλές απόφοιτοι σχολών μετανάστευσαν στο Πακιστάν, αλλά από το 2001, θεωρητικά και πάλι, τα κορίτσια μπορούν να ξαναπάνε στο σχολείο. Οι δικαστίνες της Καμπούλ λένε σήμερα ότι το επάγγελμά τους είναι αποδεκτό στην πρωτεύουσα αλλά σχεδόν αδύνατο στην επαρχία κι ότι ενέχει έναν ακόμη κίνδυνο: οι εγκληματίες που καταδικάζονται απειλούν την προσωπική ασφάλεια των γυναικών δικαστών. Συγγενείς και φίλοι τους παίρνουν συχνά αιματηρή εκδίκηση. Ίσως τέτοια να ήταν η περίσταση στα μέσα του περασμένου Ιανουαρίου όταν δυο δικαστίνες δολοφονήθηκαν σε ενέδρα στην Καμπούλ, χωρίς οι Ταλιμπάν να αναλάβουν την ευθύνη.
Δικαστίνες υπάρχουν και σε τοπικά δικαστήρια επαρχιών όπως το Πανχίρ, το Μαχάρ και η Χεράτ, οι οποίες κάνουν καθημερινό αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν και για τη διερεύνηση των προβλημάτων των γυναικών φυλακισμένων οι περισσότερες από τις οποίες κρατούνται για μοιχεία. Από το 2015, έχουν απελευθερωθεί 1.200 από τις 2.500 κρατούμενες μέσω διαφόρων αμνηστιών και διεθνών παρεμβάσεων. Αλλά ο δρόμος είναι μακρύς: οι γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Αν και η παρουσία γυναικών δικαστών μπορεί να τις ενθαρρύνει να προσεγγίσουν και να εμπιστευθούν τα δικαστήρια, ιδιαίτερα για ζητήματα ενδοοικογενειακής βίας και εκμετάλλευσης, οι συνεχιζόμενες συγκρούσεις μεταξύ της ανίσχυρης κεντρικής κυβέρνησης και των Ταλιμπάν περιπλέκουν την κατάσταση.
Όπως λέει η δικαστίνα Anisa Rasooli, η απόσταση που κρατούν οι γυναίκες από τα δικαστήρια δεν είναι μόνο η ισλαμική ανδροκρατία, αλλά και η διαφθορά· η γενικευμένη εντύπωση ότι τα δικαστήρια δεν είναι «δίκαια» κι ότι χρειάζεται να δωροδοκήσεις για να δικαιωθείς. Τέλος, στο Αφγανιστάν, μια γυναίκα που παρουσιάζεται στο δικαστήριο χάνει την τιμή της. «Πιστεύω παρ’ όλ’ αυτά, ότι το δικαστικό σύστημα του Αφγανιστάν επανακτά την αξιοπρέπειά του», λέει η Rasooli σε συνέντευξή της στον Antonio De Lauri του Ινστιτούτου CMI. «Υπάρχουν ακόμη προβλήματα, αλλά σημειώνεται σημαντική πρόοδος. Αν συνεχιστεί αυτή η εξέλιξη, αν δεν επικρατήσουν και πάλι οι Ταλιμπάν, θα είμαι αισιόδοξη για το μέλλον της δικαστικής εξουσίας στο Αφγανιστάν».
16°
