Το προσφυγικό είναι ένα τεράστιο ζήτημα, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εγείρει πολλές συζητήσεις. Οι χαρακτηρισμοί για τη Μόρια ως το χειρότερο κέντρο κράτησης προσφύγων και μεταναστών στον κόσμο αλλά και οι συνεχείς καταγγελίες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων που διαμένουν εκεί, δεν αφήνουν περιθώρια για το πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση όσων καταφέρνουν να φτάσουν εδώ κυνηγημένοι από τις χώρες τους. Αλλά και πόσο δύσκολα ήταν στη προηγούμενη ζωή τους την οποία αναγκάστηκαν να αφήσουν. Δεν είναι μόνο ο πόλεμος. Πολλοί από αυτούς έχουν εμπειρίες εγκλεισμού σε απάνθρωπες συνθήκες, έχουν ζήσει ξυλοδαρμούς, σεξουαλικά βασανιστήρια, ψυχολογική κακοποίηση, πρακτικές αδιανόητες για μας, που εξακολουθούν να αποτελούν, σε πολλές χώρες του κόσμου, τακτική τιμωρίας, εκφοβισμού, ανάκρισης.
Aν και μεγάλο μέρος προσφύγων και μεταναστών έχουν υπάρξει θύματα βασανιστηρίων, τα ορατά και αόρατα σημάδια στο σώμα και την ψυχή τους και η δυσπιστία τους προς στις κρατικές αρχές, σε συνδυασμό με τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης κατά την άφιξή τους στην Ελλάδα, τους αποτρέπει από το να μιλήσουν. Μέσω της ΜΕΤΑδρασης, καταφέραμε να μάθουμε δύο από τις πολλές ιστορίες βίας, ενός δεκάχρονου παιδιού και μίας νεαρή γυναίκας, που βρίσκονται στην αθέατη πλευρά του προσφυγικού προβλήματος.
Ο Αχμέτ* είναι ένα αγόρι 10 ετών από τη Συρία. Πριν από δύο χρόνια, ένοπλοι εισέβαλαν στο σπίτι της οικογένειάς του, ψάχνοντας τον πατέρα του, ο οποίος είχε έντονη πολιτική δράση στη χώρα. Βρήκαν τον Αχμέτ με τη μητέρα και τη γιαγιά του. Τους κράτησαν δεμένους για αρκετή ώρα, ζητώντας πληροφορίες για τον πατέρα, ενώ χτυπούσαν τις δύο γυναίκες με τον υποκόπανο του όπλου και τις κλωτσούσαν. Παράλληλα, τις ανέκριναν για το πού βρίσκεται ο πατέρας και τις πολιτικές θέσεις της οικογένειας. Υποχρέωσαν τον Αχμέτ να βλέπει τα βασανιστήρια και τη σεξουαλική κακοποίηση της μητέρας του, ως μοχλό πίεσης για να αποσπάσουν πληροφορίες από εκείνη.
O μικρός εδώ και έναν χρόνο βρίσκεται στην Ελλάδα με τους γονείς και τα τρία αδέρφια του. Η τραυματική εμπειρία που έζησε έχει επηρεάσει την ομιλία του, παρουσιάζει σοβαρές ψυχοσωματικές εκδηλώσεις και διαταραχές στον ύπνο του. Όταν η οικογένεια μεταφέρθηκε στην Αθήνα απευθύνθηκαν στη ΜΕΤΑδραση, προκειμένου η ομάδα εμπειρογνωμόνων να πιστοποιήσει τον ίδιο και τη μητέρα του ως θύματα βασανιστηρίων. Κατά την εξέτασή τους από την ψυχολόγο, ο Αχμέτ ζωγράφισε ψηλούς άντρες με όπλα, ενώ στα παιχνίδια του αναπαριστούσε σκηνές βίας. Για την περαιτέρω στήριξή του παραπέμφθηκε σε παιδοψυχίατρο και παιδοψυχολόγο. Η οικογένειά έχει αιτηθεί άσυλο στην Ελλάδα, ώστε να διεκδικήσουν μία λειτουργική καθημερινότητα στη χώρα, ενώ βασικός στόχος για τον Αχμέτ είναι να ενταχθεί στο σχολείο.
Η Μαριόν* από την άλλη είναι μία γυναίκα 29 ετών από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό η οποία, λόγω του ομόφυλου σεξουαλικού της προσανατολισμού, συνελήφθη από τοπική φυλή που ασκούσε την εξουσία στην περιοχή που ζούσε. Κατά την κράτησή της, υπέστη «επανορθωτικούς» βιασμούς από τους στρατιώτες της φυλής και έπεσε κατ’ εξακολούθηση θύμα σεξουαλικών βασανιστηρίων. Μετά από δύο μήνες, κατάφερε να διαφύγει και να ταξιδέψει προς την Ευρώπη. Ταλαιπωρήθηκε ιδιαίτερα από την κακομεταχείριση που υπέστη από τις τουρκικές αρχές, αλλά και κατά την παραμονή της σε αντίξοες συνθήκες στο hotspot της Μόριας στη Λέσβο.
Έφτασε στην Αθήνα, έχοντας ήδη λάβει απορριπτική απάντηση στο αίτημα ασύλου της. Αιτήθηκε τις υπηρεσίες της ομάδας εμπειρογνωμόνων της ΜΕΤΑδρασης για τη «Διερεύνηση και Πιστοποίηση Θυμάτων Βασανιστηρίων», για να μπορέσει να αποδείξει το γεγονός ότι είναι επιζήσασα βασανισμού. Αφού ακολουθήθηκε η προβλεπόμενη διαδικασία, η Μαριόν έλαβε πιστοποίηση ως θύμα βασανιστηρίων, καθώς και παραπομπή για όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις και την ψυχολογική της αποκατάσταση. Σήμερα, διαμένει σε προστατευόμενο διαμέρισμα, παρακολουθεί μαθήματα ελληνικών και αναμένει την απόφαση της επιτροπής προσφυγών του ασύλου. Επιθυμεί να ζήσει και να εργαστεί στην Ελλάδα.
Η ιστορία της Μαριόν και του Αχμέτ δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΜΕΤΑδρασης, 19,9% των ατόμων που εξετάζονται έχουν υποστεί φάλαγγα, 29,8% ηλεκτροσόκ, 25,8% εγκαύματα, 47% εξαναγκάστηκε να παρακολουθεί τον βασανισμό τρίτων. Σύνολο; 1.000 άτομα έχουν πιστοποιηθεί ως θύματα βασανιστηρίων από την αρχή της δράσης, τον Σεπτέμβριο του 2011.
Γιατί όμως η χορήγηση της πιστοποίησης αυτής είναι ζωτικής σημασίας για τους ανθρώπους αυτούς; Πρώτα απ’ όλα, μπορεί να συμβάλλει στο να εμποδιστεί η επαναπροώθηση ή απέλασή τους, ή να υποστηριχτεί το αίτημα ασύλου ή οικογενειακής επανένωσης. Επίσης, θα παραπεμφθούν σε υπηρεσίες σχετικές με τη σωματική και ψυχική τους αποκατάσταση, αλλά και την κοινωνική τους στήριξη. Πάνω από όλα, όμως, η αναγνώριση και καταγραφή των εμπειριών τους αποτελεί μία πράξη που μπορεί από μόνη της να οδηγήσει τον επωφελούμενο σε ενδυνάμωση και δικαίωση.
Τον αγώνα για την πιστοποίηση θυμάτων βασανιστηρίων έχει αναλάβει η εξειδικευμένη διεπιστημονική ομάδα της ΜΕΤΑδρασης. Από τον Μάρτιο του 2018, χάρη σε πρωτοβουλία που στηρίζεται από το Τμήμα Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ECHO), περισσότερα από 150 άτομα έχουν περάσει τη διαδικασία Διερεύνησης και Πιστοποίησης Θυμάτων Βασανιστηρίων στην Αθήνα. Ανάμεσά τους θύματα από τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κογκό, αλλά και από την Τουρκία, το Σουδάν, την Υεμένη, το Καμερούν και άλλες χώρες.
*Όλα τα προσωπικά στοιχεία έχουν αλλάξει, για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στην περίπτωση ανηλίκου, λαμβάνεται επιπλέον άδεια των γονέων για την αναφορά σε συγκεκριμένες πτυχές της ιστορίας.
12°
