Φραντς Φανόν: Η ζωή, το έργο και τα βιβλία του ψυχιάτρου και φιλοσόφου που ενέπνευσε εθνικο-απελευθερωτικά κόμματα και ριζοσπαστικές πολιτικές οργανώσεις.
Στις 6 Δεκεμβρίου 1961, έφυγε από τη ζωή ο αγωνιστής εναντίον της αποικιοκρατίας Φραντς Φανόν. Ήταν μόνο 36 ετών. Ο Φανόν καταγόταν από τη Μαρτινίκα, κάποτε γαλλική αποικία και σήμερα νομός της Γαλλίας. Τα έργα του έχουν μεγάλη επιρροή στις μετα-αποικιακές σπουδές, στην κριτική θεωρία, στα μαρξιστικά και παναφρικανικά κινήματα, καθώς και τα σημερινά αντιρατσιστικά-ταυτοτικά κινήματα.
Ο Φανόν σπούδασε ιατρική και ψυχιατρική για να ασχοληθεί αργότερα με την ψυχοπαθολογία της αποικιοκρατίας, δηλαδή με το πώς επέδρασε σε κοινωνικό, ψυχολογικό και πολιτιστικό επίπεδο στους μη-λευκούς πληθυσμούς. Πήρε μέρος στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και στη συνέχεια στήριξε τον πόλεμο της ανεξαρτησίας της Αλγερίας από τη Γαλλία ως μέλος του Αλγερινού Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου. Για περισσότερες από πέντε δεκαετίες, η ζωή και το έργο του Φραντς Φανόν ενέπνευσαν εθνικο-απελευθερωτικά κόμματα και ριζοσπαστικές πολιτικές οργανώσεις στην Παλαιστίνη, στη Σρι Λάνκα, στη Νότια Αφρική και στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ενώ αναπτύσσονταν αντιρατσιστικά κινήματα μη-βίας, ο Φανόν μιλούσε για τον απαραίτητο ρόλο της βίας στους αντιαποικιοκρατικούς αγώνες κατά των λευκών: έτσι, έγινε σύμβολο των πιο ριζοσπαστικών τάσεων, τις οποίες μετέφερε και στην ψυχιατρική υποστηρίζοντας μεθόδους που αργότερα εντάχθηκαν στην αντιψυχιατρική και στην εναλλακτική εθνοψυχιατρική. Στη σύντομη ζωή του κατάφερε να χωρέσει την εντατική ψυχιατρική πρακτική –ιδιαίτερα στην Αλγερία– τη συγγραφή βιβλίων γύρω από το εσωτερικευμένο αίσθημα κατωτερότητας και υποταγής των αποικιοκρατουμένων μαζί με τον ακτιβισμό ο οποίος του στοίχισε πολλές περιπέτειες με τις γαλλικές αρχές.
Πέθανε από λευχαιμία σε αμερικανικό νοσοκομείο και τάφηκε στην Αλγερία. Το βιβλίο του «Μαύρο δέρμα, λευκές μάσκες» που εκδόθηκε το 1952 έγινε η πιο πικρή καταγγελία του ρατσισμού στο οποίο ο Φανόν ανέλυε τόσο το πώς οι λευκοί της εποχής του προσελάμβαναν τους μαύρους –την εμφάνισή τους, τη συμπεριφορά τους και το γλωσσικό τους ιδίωμα– όσο και το πώς οι μαύροι προσελάμβαναν τον εαυτό τους. Το 1961 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Της γης οι κολασμένοι», μια κλασική ανάλυση της αποικιοκρατίας και της αποαποικιοποίησης, με πρόλογο του Ζαν-Πολ Σαρτρ, όπου ο Φανόν ανέλυε τον ρόλο της τάξης, της φυλής, της εθνικής κουλτούρας και της βίας στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση. Ο Φανόν είναι στα μάτια μεγάλου μέρους του Τρίτου Κόσμου ο κορυφαίος αντιαποικιακός στοχαστής του 20ού αιώνα: το βιβλίο του «Η ετοιμοθάνατη αποικιοκρατία» του 1959 όπου υπερασπίζεται το δικαίωμα στη βία, «τη μοναδική γλώσσα που καταλαβαίνουν οι αποικιοκράτες», θεωρείται έμπνευση για τους Αλγερινούς. Παραλλήλως, «Η ετοιμοθάνατη αποικιοκρατία» προειδοποιεί τους λαούς για τη μετάβαση σε έναν νεοαποικιακό, παγκοσμιοποιημένο κόσμο.
Ο Ali Shariati στο Ιράν, ο Steve Biko στη Νότια Αφρική, ο Malcolm X και οι Μαύροι Πάνθηρες στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και ο Τσε Γκεβάρα στη Λατινική Αμερική έχουν δηλώσει την επιρροή του Φανόν στη δράση τους. Τέλος, τα γραπτά του Φανόν σχετικά με τη μαύρη σεξουαλικότητα έχουν επηρεάσει ακαδημαϊκούς και μελετητές της queer θεωρίας.
14°
