Το Παιχνίδι του Καλαμαριού στο Netflix και ο Καπιταλισμός

Είναι η πιο δημοφιλής σειρά στην ιστορία του Netflix. Ξεπέρασε κατά πολύ ακόμη και το “Bridgerton”. Έχουν γραφτεί εκατομμύρια λέξεις και τώρα πια είμαστε απόλυτα σίγουροι: ο Hwang Dong-hyuk είναι ακραία αντισυστημικός!

Είχα εντυπωσιαστεί από το “Alice In Borderland”. Μια σειρά που έβαλε σε άλλο επίπεδο την έννοια του παιχνιδιού. Από τόπο της απόλαυσης, από τόπο της απόλυτης ελευθερίας, εκείνη η γιαπωνέζικη σειρά, παρουσίαζε το παιχνίδι ως πράξη επιβίωσης. Στον ίδιο ακριβώς δρόμο κινείται και το «Παιχνίδι του Καλαμαριού». 

Ο Γιόχαν Χουίζινγκα ήταν ένας Ολλανδός ιστορικός, ένας από τους πρώτους μελετητές του ανθρώπινου πολιτισμού και τον εκδηλώσεών του, μία από τις οποίες είναι και το παιχνίδι. Θεωρεί ότι το παιχνίδι είναι μια εθελοντική δραστηριότητα, ένα σύνολο δράσεων που δεν αποφέρει κέρδος ενώ κατά τη διάρκειά του αναπτύσσονται μια σειρά από συλλογικά ιδανικά που αποσκοπούν στην εντονότερη κοινωνική συνοχή και το αίσθημα της αλληλεγγύης.

Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι στη σύγχρονη κοινωνία τα βασικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού έχουν αρθεί. Τα παιδιά συμμετέχουν πλέον σε οργανωμένες δραστηριότητες, όπου οι δυνατότητες αυτενέργειας είναι μικρές. Ο ελεύθερος χρόνος -μικρών και μεγάλων- οργανώνεται πλέον ακόμη και στην πιο μικρή του λεπτομέρεια, με αποτέλεσμα το παιχνίδι ως πράξη του ελεύθερου χρόνου αλλά και ως καθαρό προϊόν φαντασίας να τείνει προς εξαφάνιση.

Όμως τόσο το “Alice In Borderland” όσο και το «Παιχνίδι του Καλαμαριού» πηγαίνουν πολύ πιο μακριά: το παιχνίδι είναι μέσο επιβίωσης. Αν αρνηθείς να παίξεις, πεθαίνεις. Αν χάσεις, πεθαίνεις. Μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού δεν αναπτύσσεται η αλληλεγγύη αλλά βγαίνουν στην επιφάνεια οι πιο σκοτεινές πλευρές του εαυτού, και -τέλος- ειδικά στο «Παιχνίδι του Καλαμαριού» όλη η υπόθεση γίνεται για το κέρδος και μάλιστα σε χρήμα. Σε πολύ χρήμα!

Όσοι ξέρουν οικονομικά, λένε ότι ο καπιταλισμός στην πιο σύγχρονη μορφή του, δημιουργεί κρίσεις. Συχνά, οι κρίσεις αυτές είναι κρίσεις χρέους. Συχνά, αυτές προέρχονται από οικονομικές φούσκες επιμέρους δραστηριοτήτων, που δημιουργούν ιδιωτικό χρέος, το οποίο δημιουργεί δημόσιο χρέος, το οποίο δημιουργεί ξανά ιδιωτικό χρέος και πάει λέγοντας. Οι χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης το έζησαν σκληρά. Η Ελλάδα το έζησε, επίσης. Η νότια Κορέα πολύ περισσότερο. Έτσι, όταν χρωστάς τόσα χρήματα που οι πιθανότητες να τα μαζέψεις είναι ελάχιστες και οι πιθανότητες να σε σκοτώσουν οι δανειστές σου είναι άπειρες, δεν έχεις παρά να μπεις στο παιχνίδι. Σ’ ένα παιχνίδι όπου το δέλεαρ είναι ένα τεράστιο ποσό με το οποίο όχι μόνο θα ξεχρεώσεις αλλά θα ζήσεις ζωή χαρισάμενη εσύ και τα δισέγγονά σου. Κάπου στα ψιλά γράμματα, η σύμβαση λέει ότι μόνο ένας στους 456 κερδίζει. Οι υπόλοιποι πεθαίνουν.

Όσοι ξέρουν οικονομικά, λένε ότι ο καπιταλισμός στην πιο σύγχρονη μορφή του, κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς, φτωχότερους. Μάλιστα, είναι απαραίτητο για να γίνουν οι πλούσιοι πλουσιότεροι, οι φτωχοί να γίνουν φτωχότεροι. Το «Παιχνίδι του Καλαμαριού» είναι στημένο σ’ αυτήν ακριβώς την αρχή – και συγγνώμη για το spoiler: εκείνοι που στην πορεία τους να γίνουν πλουσιότεροι οδηγούν άλλους στο να γίνουν φτωχότεροι -άρα τους αναγκάζουν να λάβουν μέρος στις… αθλοπαιδιές- είναι αυτοί για τους οποίους δημιουργήθηκε το παιχνίδι, αυτοί που αποτελούν τους μοναδικούς -και απόλυτα προνομιακούς- θεατές του.

Ο Hwang Dong-hyuk με το «Παιχνίδι του Καλαμαριού» βρίσκει τον τρόπο να τα χώσει άγρια στο σύστημα και μάλιστα χρησιμοποιώντας ένα από τα πιο σημαντικά προπύργια της εξουσίας του, τη μοντέρνα τηλεόραση. Ο κόσμος το παρακολουθεί με μανία: Γιατί όπως δηλώνει ο εμπνευστής της σειράς στον Guardian: «πιστεύω ακράδαντα ότι τελικά η οικονομική πραγματικότητα είναι άνιση και το 90% του ανθρώπινου πληθυσμού το βλέπει αυτό και το βρίσκει άδικο».

Η σύγχρονη οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα ευνοεί τον «πόλεμο όλων εναντίον όλων», που έλεγε κι ο Hobbs. Αρκετοί από τους ανθρώπους γύρω μας μοιάζουν έτοιμοι να ξεπουλήσουν τα πάντα για λίγα ή για λίγο περισσότερα χρήματα. Όμως δεν είναι όλοι έτσι. Ούτε στη ζωή, ούτε και στη σειρά.

Το να θέσεις τόσο μεγάλα ζητήματα με τρόπο που δεν μπορεί να συλλάβει αμέσως το σύστημα και με τρόπο κατανοητό για τους ανθρώπους που θέλεις να απευθυνθείς, είναι πράγμα δύσκολο. Εκείνο όμως που είναι ακόμα δυσκολότερο είναι να δώσεις μια κατεύθυνση, έναν δρόμο που θα μπορούσε να οδηγήσει στο τέλος κάθε αδικίας. Πολλές κοινωνικές θεωρίες προσπάθησαν, πολλές απέτυχαν. Θα τολμήσει άραγε ο Hwang στη δεύτερη σεζόν –αν αυτή υπάρξει- να προτείνει κάποια λύση; Ο κεντρικός του ήρωας μοιάζει αρκετά θυμωμένος στο τελευταίο επεισόδιο…