Η παράσταση «Ο Επιθεωρητής» που έχει ανέβει εδώ και λίγες μέρες στο θέατρο Skrow είναι βασισμένη στο κλασικό, ομώνυμο έργο του Νικολάι Γκόγκολ. Ο Πάνος Παπαδόπουλος και ο Γιώργος Παπαγεωργίου διασκεύασαν την κλασική αυτή κωμωδία για την έλευση ενός ψευδο-επιθεωρητή απατεώνα σε μία μικρή, ασήμαντη πόλη της Ρωσίας που προκαλεί πανικό κι ελπίδες στους κατοίκους (γράφτηκε το 1836) και την μετέτρεψαν σε μία, ας την πούμε, «ερωτική ιστορία» με 5 ηθοποιούς και έναν μουσικό επί σκηνής.
Η κεντρική ιδέα της «προσυμφωνημένης ήττας» κάνει το έργο σκληρό, ανηλεές και πικρό ενώ παράλληλα συνυπάρχουν ο έρωτας, το όνειρο, η ψευδαίσθηση μέσα σε έναν φαντασιακό κόσμο, όπου χρησιμοποιείται η ιδέα και τα υλικά του χώρου των καμαρινιών σαν ένα σκαλοπάτι για να προχωράει η αφήγηση σαν φαρσοκωμωδία.
«Τώρα καταλαβαίνω τι σημαίνει να είσαι κωμωδιογράφος. Την παραμικρή αλήθεια -ακόμη και ίχνος αυτής της αλήθειας- αν πεις, έχεις να αναμετρηθείς όχι μονάχα με άτομα, αλλά με ολόκληρες τάξεις» γράφει στο φίλο του Στσέπκιν ο Νικολάι Γκόγκολ.
Γιώργος Παπαγεωργίου: Ανέτρεχα πρόσφατα στις σημειώσεις μου και έπεσα πάνω στη περιγραφή του Γκόγκολ για το φινάλε του «Επιθεωρητή». Γράφει: «Οι άλλοι συγγενείς μένουν απλώς πετρωμένοι. Ενάμιση λεπτό μένουν έτσι ακίνητοι. ΑΥΛΑΙΑ.» Μάλλον αυτό με τράβηξε εν τέλει.
Πάνος Παπαδόπουλος: Η πρώτη μου συνάντηση με τον «Επιθεωρητή» έγινε πριν από τέσσερα χρόνια, στο τρίτο έτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, όταν μας ανακοίνωσε ο Δημήτρης Ήμελλος, πως με αυτό το έργο θα κάνουμε τις τελικές μας εξετάσεις. Σε μια πρώτη ανάγνωση μου φάνηκε «παλιακό». Ο τρόπος όμως που μας μίλησε γι’ αυτό, άνοιξε καινούργιους τρόπους ανάγνωσης μέσα στο μυαλό μου, όχι μόνο για το ίδιο το κείμενο που είναι σπουδαίο, αλλά και για την ίδια τη ζωή. Πέρυσι συζητούσαμε με το Γιώργο, αν θα υπήρχε κάποιο έργο που μπορούσαμε να κάνουμε μαζί. Αμέσως σκέφτηκα τον Επιθεωρητή. Αυτό που μας τράβηξε από κοινού, είναι η ελπίδα των χαρακτήρων για μια καλύτερη ζωή. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας, ο Freddie Mercury και ένας στίχος του Ελύτη που λέει πως «…χρωστάμε στη διάρκεια μιας λάμψης την πιθανή ευτυχία μας.» Τόσο φαινομενικά ασύνδετα και όμως τόσο σχετικά…
Η διασκευή ενός έργου με πολλούς χαρακτήρες
Πάνος Παπαδόπουλος: Το μεγάλο στοίχημα που είχαμε να αντιμετωπίσουμε αρχικά και πρακτικά ήταν να συμπυκνώσουμε τη ραχοκοκαλιά του έργου σε πέντε χαρακτήρες και να απαλλαγούμε από τα τρομερά πολλά πρόσωπα που πηγαινοέρχονται μέσα στο έργο.Ήταν εξάλλου κοινή η επιθυμία μας με τον Γιώργο να φωτίσουμε την πιο ευαίσθητη πλευρά των χαρακτήρων και να κρατήσουμε σε δεύτερο πλάνο τη σαθρότητα της Ρώσικης κοινωνίας, όπου όλοι κοιτούν να ζήσουν εις βάρος των άλλων. Έπειτα προσπαθήσαμε να φωτίσουμε όπου υπήρχαν, η και να προσθέσουμε εμείς οι ίδιοι κάποιες πιο ανθρώπινες στιγμές στους χαρακτήρες, να τους δούμε καλύτερα να ελπίζουν, να οραματίζονται ένα σπουδαίο μέλλον, να κάνουν σχέδια και ετοιμασίες, να εκτίθονται ακόμα περισσότερο μπροστά μας, ενώ εμείς γνωρίζουμε πως όλα όσα περιμένουν δεν πρόκειται να’ρθουν. Και όλα αυτά σε συνδυασμό με μια πολύ έξυπνη ιδέα του Γιώργου. Να βλέπουμε την ιστορία να παίζεται από έναν θίασο ηθοποιών που ακριβώς πάνω από τη σκηνή τους παρακολουθούμε στα καμαρίνια να υποβοηθούν τη θεατρική δράση…
Γιώργος Παπαγεωργίου: Όταν πρωτοδιάβασα το έργο, βρήκα δύσκολο το να συνδεθώ μαζί του. Τουλάχιστον με ένα τρόπο που να με αφορά προσωπικά. Στάθηκα όμως σε μια δεύτερη ανάγνωση, που μου αποκάλυψε ένα δεύτερο επίπεδο που κρύβεται πίσω από την «φαρσική» κωμωδία που προσφέρει ο Γκόγκολ, το οποίο βρήκα να αφορά και εμένα και τον Πάνο (Παπαδόπουλο). Και αυτό είναι το πεδίο της προσωπικής ματαίωσης στο κυνήγι μιας ουτοπίας (συναισθηματικής κυρίως) και στην ανάγκη μιας ομάδας ανθρώπων να αφηγηθούν εν μέσω ενός θεατρικού χώρου (καμαρίνια) την ανάγκη τους να πιστέψουν σε ψευδαισθήσεις.
Γιώργος Παπαγεωργίου: Είναι ζητούμενο πάντα στα κλασσικά κείμενα, η πρόταση που θα έχει να κάνει μια παράσταση πάνω σε αυτά. Εμείς δεν κινηθήκαμε στο δρόμο της επικαιροποίησης, χωρίς όμως να φοβηθούμε να εντάξουμε το προσωπικό μας χιούμορ μέσα στους ήρωες του Γκόγκολ. Εξάλλου μοιραία όταν η συνθήκη είναι «ένας θεατρίνος παρουσιάζει», δεν γίνεται αυτός ο θεατρίνος να είναι απομονωμένος από τον ηθοποιό που τον ερμηνεύει. Θα ήταν λάθος και κυρίως «δήθεν».
Πάνος Παπαδόπουλος: Η θεματική του έργου είναι πολύ απλή. Σε μια μικρή πόλη (εξαφανισμένη από το χάρτη) όπου τίποτα δεν λειτουργεί σωστά, έρχεται η ενημέρωση πως καταφθάνει ένας επιθεωρητής εντεταλμένος από το νομό, να επιθεωρήσει τους πάντες και τα πάντα. Οι κάτοικοι τρομοκρατημένοι αρχίζουν να τον αναζητούν με στόχο να τον καλοπιάσουν και πάνω στον πανικό τους, πέφτουν σε λάθος άνθρωπο. Εκείνος με τη σειρά του αντιλαμβάνεται πως τον πέρασαν για άλλον, μα παίζει το παιχνίδι τους ούτως ώστε να κερδίσει από αυτούς ότι περισσότερο μπορεί. Με το Γιώργο, διαβάζοντας το έργο, αποφασίσαμε να επικεντρωθούμε στην εθελούσια ανάγκη και των δύο πλευρών να πιστέψουν στο «παραμύθι». Σε έναν ιδανικό έρωτα δηλαδή που δεν κρατάει περισσότερο από μια ημέρα. Κι όμως είναι τόσο σπαρακτικό και γλυκό να βλέπουμε αυτούς τους ανθρώπους για μια στιγμή ευτυχισμένους, να λάμπουν από χαρά πιστεύοντας ότι όλη τους η ζωή θ’ αλλάξει. Υπάρχουν σε πολλά θεατρικά έργα, πρόσωπα που για να προφυλάξουν τον ευαίσθητο εαυτό τους, τον περιβάλλουν από ένα σκάφανδρο «πλάνης». Αποφασίζουν δηλαδή από μόνα τους, να ζουν σε έναν φανταστικό κόσμο γιατί μόνο έτσι βρίσκουν νόημα. Έτσι αποκτούν τη δύναμη να ξυπνούν την επόμενη μέρα και να αντιμετωπίζουν ξανά τη ζωή. Η πεποίθηση των προσώπων αυτών ότι ο «Επιθεωρητής», που στην πραγματικότητα δεν εμφανίζεται ποτέ στο έργο, όμως όλοι μιλούν για εκείνον, θα τους πάρει από το χέρι και θα τους αλλάξει τη ζωή, είναι για μένα το στοιχείο με το οποίο ταυτίζομαι όσο τίποτα άλλο.
Κοινά σημεία με τους πρωταγωνιστές
Γιώργος Παπαγεωργίου: Εγώ συνδέομαι προσωπικά με την κόρη του Επάρχου. Μη ρωτάς γιατί.
Πάνος Παπαδόπουλος: Με τον Χλεστιακόβ, τον υποτιθέμενο Επιθεωρητή, έχω ταυτιστεί πολύ μέσω της καθημερινής τριβής και της διαδικασίας. Και λέγοντας ταυτιστεί, εννοώ πως τον καταλαβαίνω. Είναι ένα πρόσωπο που ζει μεν εις βάρος των άλλων, ανίκανος ως προς της απαιτήσεις της κοινωνίας και της ίδιας της ζωής, αλλά είναι εξαιρετικός παραμυθάς, σχεδόν μάγος. Φτιάχνει ιστορίες και κάνει τους ανθρώπους να πιστεύουν. Να ελπίζουν σε κάτι. Ακόμη κι αν ξέρουμε πως τους ξεγελά, δεν πιστεύω πως τον ενδιαφέρει να προκαλέσει το κακό. Βλέπει στα μάτια τους το ενδιαφέρον και εισπράττει τον θαυμασμό και την εκτίμησή τους. Αυτό είναι που τον γεμίζει. Είναι ένα πρόσωπο γοητευτικό, που θέλει απεγνωσμένα να το αγαπάνε. Και αυτό το έχω κι εγώ. Θα ήταν ψέμα να σας πω, πως δεν με αφορά η αγάπη των άλλων. Το δικό τους το βλέμμα είναι που μας κάνει ξεχωριστούς. Χωρίς την αγάπη δεν είμαστε κανείς.
Τα θέματα που θίγει η παράσταση τι απήχηση έχουν στην Ελλάδα σήμερα;
Πάνος Παπαδόπουλος: Φαίνεται πως είναι διαχρονική η ανθρώπινη ραστώνη. Η άρνηση μας δηλαδή, να κοπιάσουμε για να φέρουμε ένα αποτέλεσμα. Προτιμούμε να ξοδέψουμε τον χρόνο μας για να βρούμε μια μικρή άκρη που «θα μας τα φέρει», παρά να δουλέψουμε για να γίνουμε εμείς η άκρη. Τίποτα δεν λειτουργούσε όπως θα ‘πρεπε τότε και το ίδιο συμβαίνει και τώρα. Ελπίζω η νεότερη γενιά να δείξει κάποια βήματα προόδου πάνω σε αυτό το θέμα αν και πολύ φοβάμαι ότι δεν διαφέρουμε σε τίποτα από τους προηγούμενους ως προς τον μέσο όρο. Φοβάμαι δηλαδή πως φωνάζουμε να κατεβεί ο άλλος από το βάθρο γιατί δεν καθόμαστε εμείς εκεί πάνω. Όσο για το θέμα της ερωτικής απάτης στην Ελλάδα του σήμερα και στην κάθε χώρα του σήμερα, έχει και θα έχει την ίδια απήχηση που είχε και πριν από εκατομμύρια χρόνια…
Γιώργος Παπαγεωργίου: Το βασικό κομμάτι της κωμωδίας του «Επιθεωρητή» είναι η σάτιρα των διεφθαρμένων κρατικών μηχανισμών. Πέραν αυτού που κομματιού που παραπέμπει σαφώς στο γνώριμο σε όλους κομμάτι της «Ελλαδάρας» που δυστυχώς ή ευτυχώς ανδρωθήκαμε μέσα του, υπάρχει και το κομμάτι της διαρκούς αναζήτησης της ευτυχίας ακόμα και όταν το πάρτι έχει τελειώσει που νομίζω αφορά πολύ τη γενιά μου.
Πάνος Παπαδόπουλος: Δεν σκέφτομαι τόσο την παράσταση με μηνύματα. Διαισθάνομαι στις πρόβες μια ζεστασιά ανάμεσα μας και την έντονη φροντίδα του Γιώργου. Κοιτάζω τους άλλους να κάνουν πράγματα σπουδαία και μου έρχονται δάκρια στα μάτια, χωρίς να μπορώ να εξηγήσω τους λόγους. Άλλοτε πάλι λέγοντας τα λόγια του κειμένου πιάνω τον εαυτό μου να νιώθει μουσικό όργανο, που οι φράσεις του συγγραφέα πάλλονται μέσα μου προκαλώντας ηλεκτρισμό. Κινούμαι ανάμεσα στη Μαρία, τον Θανάση, την Μαρία, τον Αλέξανδρο και νιώθω καλύτερα. Αναπνέω καλύτερα. Μέσα από το έργο και τον τρόπο που το ταρακουνάει ο Γιώργος, αγαπάω ακόμη περισσότερο την ανθρώπινη φύση και δεν βλέπω την ώρα να το μοιραστούμε μαζί με τους θεατές. Θα ήθελα μόνο να κλείσω με μια φράση του «Χλεστιακόβ» που αγαπώ πολύ και που πιστεύω πως συμπυκνώνει μέσα της αρκετά από τα νοήματα του έργου. «Εμείς σας δώσαμε καινούργιους τρόπους να ονειρεύεστε».
©DominikiMitropoulou
©DominikiMitropoulou
©DominikiMitropoulou
