Ο σκηνοθέτης κι ο πρωταγωνιστής του αθηναϊκού νεο-νουάρ που βγαίνει στις αίθουσες την επόμενη Πέμπτη, μιλούν στην Athens Voice για την πόλη και τους ανθρώπους της, για τα λάθη που όλοι κάνουμε και τη ζωή τις μέρες της κρίσης. Με τρόπο απόλυτα κινηματογραφικό.
Η δεύτερη μεγάλου μήκους του Αλέξη Αλεξίου μετά την «Ιστορία 52» είναι μια απόλυτα αθηναϊκή ιστορία αφού ξετυλίγεται διασχίζοντας την πόλη από τη μια άκρη ως την άλλη της, από τις γειτονιές του κέντρου μέχρι τις άδειες λεωφόρους της περιφέρειας κι από τη θέα από τις βρεγμένες ταράτσες της ως τα μισοφωτισμένα καταγώγια των «υπογείων» της. Στο κέντρο της ένας άντρας που διανύει τη δική του διαδρομή μεταξύ του καθαρού μετώπου του οικογενειάρχη και τις βουτηγμένες στη λάσπη σόλες του υποκόσμου, μεταξύ του jazz club του οποίου είναι ιδιοκτήτης και των strip club του συρμού όπου συχνάζουν μερικοί από τους «συνεργάτες» του. Η «Τετάρτη 04:45» είναι ένα φιλμ που διαδραματίζεται το 2010 μα που απηχεί απόλυτα το τώρα, μια «μη ρεαλιστική» σύμφωνα με τους δημιουργούς της ταινία, που όμως κατορθώνει να κοιτάζει μια πραγματικότητα που μπορείς να αναγνωρίσεις μέσα από ένα δικό της, απόλυτα στιλιζαρισμένο κινηματογραφικό φίλτρο.
Αλέξης Αλεξίου
«Μου αρέσει πολύ το σινεμά και αντιλαμβάνομαι τα πράγματα με κινηματογραφικούς όρους» λέει ο Στέλιος Μάινας, «οπότε όταν ο Αλέξης Αλεξίου μου περιέγραψε το φιλμ σαν μια νουάρ ταινία, ή μάλλον νεo-νουάρ με στοιχεία γουέστερν, με ιντρίγκαρε ακόμη περισσότερο. Μου εξήγησε πως ακόμη κι αν μοιάζει ως τέτοια δεν είναι μια ρεαλιστική ταινία κι όταν διάβασα το πρώτο draft του σεναρίου κατάλαβα αμέσως τι εννοούσε. Αντιλήφθηκα ότι είναι μια ταινία για τα άκρα, για την αντίδραση των ανθρώπων σε οριακές καταστάσεις. Κάτι που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον και την αφορμή για μια εξαιρετική κινηματογραφική περιπέτεια, αφού έχει μια “αφέλεια” σε πρώτη ανάγνωση. Έναν πρωτογονισμό που απέχει από την αντίληψη που θέλει να βλέπεις από την αρχή περισσότερα επίπεδα σε μια ταινία. Είναι πρώτα απ’ όλα σινεμά, δεν είναι κάτι υπαρξιακό, βαθύ ή γεμάτο μηνύματα...»
Ο σκηνοθέτης της, Αλέξης Αλεξίου, εξηγεί πως «η ιδέα για το σενάριο ξεκίνησε πολύ απλά, σαν ένα φιλμ νουάρ για την κρίση. Ήθελα να κάνω ένα τέτοιου είδους σινεμά, να ασχοληθώ με αυτό είδος γιατί μου αρέσει και σαν θεατής το γκανγκστερικό φιλμ, αλλά και γιατί κομμάτι των συμβάσεων αυτού του σινεμά είναι το να σχολιάζει την πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα. Κάπως έτσι το είδα σαν μια ιδανική ευκαιρία να μπει κι αυτό το στοιχείο, το τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια σε αυτή τη χώρα. Πάντα όμως μέσα από τη φόρμα και τους κανόνες του είδους. Σε καμιά περίπτωση δεν με ενδιέφερε ένα ρεαλιστικό δράμα με θέμα την κρίση».
Στέλιος Μάινας
Η ευθύνη και πώς να την αποποιηθείτε
Όπως σχεδόν κάθε νουάρ ιστορία, έτσι κι αυτή στην «Τετάρτη 04:45» ξεκινά από κάποιον που βρίσκεται στριμωγμένος σε μια άβολη θέση. Κάποιον που έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολες επιλογές, που πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του. Η έννοια της ευθύνης επανέρχεται στην ταινία τόσο ώστε στη διάρκειά της να γίνεται κάτι σαν μάντρα και τελικά, όπως λέει ο Αλεξίου, να χάνει σχεδόν το νόημά της. «Η ευθύνη είναι σαν ένα μπαλάκι του πινγκ πονγκ στην ταινία, πηγαίνει από τον έναν ήρωα στον άλλον. Όπως και στην πραγματική ζωή άλλωστε. Σαν όλοι να αρνούνται να πάρουν τη σκυτάλη της ευθύνης. Η φράση “έχετε ευθύνη” επαναλαμβάνεται τόσο συχνά στο φιλμ που κάποια στιγμή χάνει το νόημά της. Όπως έχει γίνει και στην πραγματικότητα στις μέρες μας. Τη χρησιμοποιούμε σχεδόν με τρόπο ειρωνικό. Είναι όπως σε μια σκηνή που ένας ήρωας φωνάζει επανειλημμένα “έχετε ευθύνη” κι εκείνη τη στιγμή είναι σαν να αποποιείται το δικό του μερίδιο. Όπως κάνουμε συχνά στην αληθινή ζωή. To σενάριο του φιλμ πήρε μορφή το 2010 και αυτή η ρητορική που αναπτύσσεται στην ταινία από ήρωες που δεν περιμένεις, όπως για παράδειγμα έναν τοκογλύφο, ήταν κάτι που ένιωθα ότι παίρνει επίσης μορφή τότε. Και η ταινία κοιτάζει αυτή τη ρητορική με μια ειρωνική, σαρκαστική ματιά. Οι ήρωές μου είναι μάλλον ιδιαίτερα επιρρεπείς στα λάθη, κάνουν πολλές αμφιλεγόμενες κινήσεις και πράξεις, παίρνουν πολλές λάθος αποφάσεις, αλλά δεν ήθελα να τους κρίνω ή να τους σχολιάσω. Αυτό που προσπαθούσα να πετύχω στην ταινία ήταν να κάνω τους θεατές να κατανοήσουν τα κίνητρά τους, το πώς οι πράξεις τους δεν προέρχονται από κάποιο “κακό” που ζει μέσα τους, αλλά πηγάζει από την ίδια την ανθρώπινη αδυναμία. Την αδυναμία να κατανοήσεις τις συνέπειες των πράξεών σου, το ποιος είσαι και τι κάνεις πολλές φορές».
Με έναν ανάλογο τρόπο προσέγγισε τον ήρωα που υποδύεται ο Στέλιος Μάινας. Έναν ήρωα που ακόμη κι αν κινείται σε μια πραγματικότητα που απέχει αρκετά κλικ από τη δική μας, δεν αμφισβήτησε ποτέ στη διάρκεια των γυρισμάτων. «Η αλήθεια του χαρακτήρα οφείλει να είναι η αλήθεια σου» λέει ο ηθοποιός ο οποίος πιστεύει επίσης πως δεν έχει νόημα να κρίνεις τις πράξεις των ηρώων του φιλμ στο πλαίσιο μιας εξωκινηματογραφικής λογικής. Έτσι κι αλλιώς, όπως λέει, «νομοτελειακά η ιστορία μάς διδάσκει ότι τα λάθη επαναλαμβάνονται. Απλά αυτό που αλλάζει είναι ο τρόπος που κάνουμε λάθος. Αλλιώς οι κοινωνίες θα προχωρούσαν με πολύ πιο γρήγορα βήματα, αν κάθε λάθος κίνηση μας οδηγούσε στο να κάνουμε τη σωστή την επόμενη φορά. Όμως ας είμαστε αισιόδοξοι γιατί ακόμη κι αν δεν διορθώνουμε τα λάθη μας, κάθε φορά που τα ξανακάνουμε, μπορούμε να διορθώνουμε τα επακόλουθα των λαθών μας. Το να μειώνουμε τις συνέπειες που θα έχουν τα λάθη μας, αφού αυτά μοιάζουν de facto ως κάτι που θα ξανακάνεις. Γιατί το λάθος είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης».
Το αφεντικό
Η Αθήνα έτοιμη για το κοντινό της
Μπορεί να έχετε δει πολλές ταινίες στην Αθήνα, αλλά δεν έχετε δει την Αθήνα έτσι σε καμιά ταινία μέχρι τώρα. Σημεία γνώριμα μεταμορφώνονται στο τοπίο μιας διαφορετικής πραγματικότητας, η νύχτα αλλάζει τα μέρη που ξέρεις, η βροχή ξεπλένει τις εικόνες που έμοιαζαν γνώριμες. «Οι χώροι μιας ταινίας είναι σχεδόν η μισή δουλειά του σκηνοθέτη» λέει ο Αλεξίου. «Η άλλη μισή σχεδόν είναι οι ηθοποιοί. Αφού κλείσεις το καστ οφείλεις να βρεις τους χώρους, αφού αυτοί είναι μαζί με τους ηθοποιούς που ορίζουν την ταινία σου. Σε εμάς η αναζήτηση χώρων κράτησε σχεδόν ένα χρόνο. Κάποιες φορές έχεις μια ιδέα για το τι αναζητάς, κι άλλες απλά ψάχνεις στα τυφλά. Μπαίνεις σε ένα αμάξι με τους συνεργάτες σου και πηγαίνεις. Και κάπως έτσι αρχίζει η αναζήτηση και οι συζητήσεις. Αν θα μπορούσε να είναι αυτό το στενάκι που ψάχνεις, αυτό το κτίριο, γιατί ναι ή γιατί όχι. Με έναν περίεργο τρόπο στη διαδικασία να δω την Αθήνα διαφορετικά με βοήθησαν κάποια ντοκιμαντέρ που είχα κάνει για την τηλεόραση όπου είχα βγει με μια κάμερα και τραβούσα κομμάτια της πόλης, κάτι που με οδήγησε να καταλάβω ότι η Αθήνα μπορούσε κάλλιστα να παίξει το ρόλο ενός κινηματογραφικού χαρακτήρα. Ότι υπήρχε ένα πολύ μεγάλο ενδιαφέρον σε αυτό το μπάχαλο και το χάος που πολλές φορές χαρακτηρίζει αυτή την πόλη. Κι ότι επίσης υπάρχει ένα πολύ μεγάλο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον μέσα σε αυτό το ετερόκλητο ψηφιδωτό που είναι η πόλη».
Βλέποντας το «Τετάρτη 04:45» δεν μπορείτε παρά να συμφωνήσετε. Και να ακολουθήσετε τον Αλεξίου σε αυτό το ταξίδι σε μια διαφορετική Αθήνα, με έναν έμπειρο συνοδηγό. «Την πόλη αυτή την έχω ανακαλύψει εδώ και πολλά χρόνια. Είμαι Αθηναίος και την έχω γυρίσει, την αγαπώ πολύ και ξέρω πολλά και διαφορετικά κρυφά σημεία» λέει ο Στέλιος Μάινας. «Η Αθήνα είναι μια πόλη με πολλά πρόσωπα κι όχι μόνο σε διαφορετικά σημεία της, αλλά και σε διαφορετικές ώρες της. Τα ίδια μέρη είναι αλλιώτικα στις διαφορετικές της ώρες. Είναι μια πόλη που έχει τρομερό ενδιαφέρον. Και πολλές φορές είναι κάτι που δεν το αντιλαμβανόμαστε εμείς που τη ζούμε, το αντιλαμβάνονται οι ξένοι που την επισκέπτονται. Άνθρωποι που δεν τη γνωρίζουν και που εκπλήσσονται από την πολυμορφία και τα πολλά διαφορετικά της πρόσωπα... Είναι θέμα του πώς και πότε θα την περπατήσεις».
Ο Βάσος
Ο Ρουμάνος
Η ερωμένη
Info: Η ταινία βγαίνει στους κινηματογράφους την επόμενη Πέμπτη 12/3.
12°
