Η Λίνα Νικολακοπούλου αγαπάει την ποίηση του Γιώργου Σαραντάρη ‒ την εξομολογείται στο κείμενό της, εδώ στην ATHENS VOICE. Η ίδια είναι που επιμελείται δύο ωραίες βραδιές (11&12/5) με μελοποιημένα ποιήματά του στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
Ας κάνω τώρα την αρχή και μπορεί μετά από δέκα χρόνια να ξέρω καλύτερα να μιλήσω γι’ αυτόν τον Γιώργο. Τον Γιώργο Σαραντάρη. Να ένα ποίημά του:
«Να φας την καρδιά...»
Να φας την καρδιά ενός καρπουζιού
Και σαν το καρπούζι να πέσεις να κοιμηθείς
Να τρέξεις με τα παιδιά πλάι στο ρυάκι της γειτονιάς
Εκεί που τη νύχτα φυτρώνει η Πανσέληνος
Μουδιάζει μια ψυχή και σου κάθεται στο στήθος
Ξυπνάνε τα ζώα και φέρνουν γύρω
Τη σιωπή όπου βάζεις το κεφάλι
Και το παίρνεις πίσω γιομάτο χαράματα
Σα να λούστηκε μέσα σε όρθρους
Και σε πετάματα πουλιών.
'
Είναι από τη συλλογή του «Στους φίλους μιας άλλης χαράς». Μυρίζει 1940; Νομίζει κάνεις πως έχουν περάσει από τότε 75 χρόνια; Πόσοι έτυχε να διαβάσουμε ποιήματά του; Πολλοί σίγουρα ξέραμε από τον Μεγάλο Ερωτικό, το ποίημά του που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις με τίτλο «Ποιος ειν’ τρελλός από έρωτα» κι έχουμε σαν δροσερό αεράκι τη φωνή της Φλέρυ Νταντωνάκη στα αυτιά μας.
Μπήκα στο youtube να το ξανακούσω. Πάτησα το play πάνω σε μια ωραία φωτογραφία που εικονοποιούσε την ατμόσφαιρα του τραγουδιού και όσο άκουγα, κοίταγα από κάτω τα στοιχεία που είχαν αναγραφεί. Κατ’ αρχάς, είχε 12.137 προβολές. Είχε ανέβει τον Δεκέμβρη του 2011 και δίπλα έγραφε: «Αφιερωμένο εξαιρετικά... (Ξέρει αυτή! Ή μάλλον μαθαίνει). Και από κάτω,
Στίχοι Γιώργος Σαραντάρης
Μουσική Μάνος Χατζιδάκις
Ποιος είν’ τρελλός από έρωτα
Ας κάνει λάκκους την αυγή
Να πάμε εκεί να πιούμε
Τη βροχή
Ε λοιπόν, είναι πολύ ωραίο το ταξίδι που κάνουν τα λόγια των ποιημάτων στο χρόνο. Άλλες φορές από μόνα τους κι άλλες φορές με τον κυματισμό της μουσικής που τα πηγαίνει και τα φέρνει μέχρι τις μέρες καθενός.
Την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Οι αγάπες του χρόνου» την εξέδωσε το 1933, κι έφερε κάτι πολύ νέο. Για καινούργια ποιητική Σχολή μιλούσε ο κριτικός Τέλλος Άγρας. Κι αφού διατύπωσε πολλές επιφυλάξεις, στο τέλος έγραψε «Κι εν τούτοις οι Αγάπες του Χρόνου πρέπει να σημαδευτούν». Άλλο ένα χαριτωμένο περιστατικό σε σχέση με εκείνη την πρώτη έκδοση είναι το σχόλιο του Άγρα για το πρώτο βιβλίο του ποιητή που ήταν ακόμα άγνωστος: «Τι μικρά βιβλία που βγάζουν οι σημερινοί νέοι». Σημειωτέον ότι ο Άγρας τότε ήταν 34 ετών και ο Σαραντάρης 25, όπως μας πληροφορεί η επιμελήτρια της έκδοσης «Σαν πνοή του αέρα», κ. Μαρία Ιατρού, προσθέτοντας επίσης πως η σύγχρονή του κριτική τον αντιμετώπιζε ταυτόχρονα μαγεμένη και αμήχανη.
Γεννήθηκε το 1908 στην Πόλη. Η οικογένειά του αποφάσισε αργότερα να πάει στην Ιταλία και συγκεκριμένα στην Μπολόνια. Εκεί έμεινε ο ποιητής από το 1910 μέχρι το 1931, που γύρισε στην Ελλάδα με ένα δίπλωμα πανεπιστημίου στα Νομικά και με μεγάλη θέρμη για δημιουργία μιας ισχυρής πνευματικής κίνησης στους λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Ας διαβιβάσουμε ένα ποίημά του από εκείνη την εποχή και ας αφήσουμε κι εμείς τους εαυτούς μας να νιώσουν μαγεμένοι, αμήχανοι ή ποιος ξέρει τι άλλο.
«Τη θέα του κόσμου»
Ο χρόνος διαφθείρει αόρατος
τη θέα του κόσμου
ο άνθρωπος αφαιρείται
και δεν κοιτάζει
κι αν κοιτάξει
δε βλέπει
μέχρι το θάνατο
τρώγεται από αόριστο πόθο
ενώ τον διαφθείρει
κάποια δύναμη
πιο αόρατη από το χρόνο.
Είναι Μάιος του 2015 τώρα που γράφεται και θα διαβαστεί αυτό το κείμενο. Το λίγο πράσινο της πόλης και το πολύ της εξοχής το ξέρουν πως είναι άνοιξη. Επίσης, οι πολύχρωμες αφίσες στους δρόμους για τραγούδια, θέατρα, διαλέξεις, εκθέσεις, χορό κι αυτά θέλουν να φέρουν άνοιξη στον κύκλο των εποχών του πολιτισμού μας, που δεν πάει πάντα με κανόνες διαδοχής στην περιορισμένη διάρκεια της ζωής μας ή των ενδιαφερόντων μας.
Αυτές οι δύο βραδιές-αφιέρωμα στον Γιώργο Σαραντάρη με 28 μελοποιημένα ποιήματά του από τη Δάφνη Αλεξανδρή, θα λάβουν χώρα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Τον έφερα στο νου μου τον Μιχάλη Κακογιάννη αυτές τις μέρες. Ήταν στο Ηρώδειο που είχαμε συναντηθεί πριν από λίγα χρόνια και μου είχε πει για το Ίδρυμα: «Να τον χρησιμοποιείτε το χώρο αυτόν που έφτιαξα, να κάνετε πράγματα, να μη μείνει έτσι». Καθισμένος στην καρέκλα του κι εγώ όρθια, κοιτάζοντάς τον στα μάτια που είχαν τόση ευγένεια, τόση πείρα ζωής μαζεμένη αλλά και αγωνία για το αύριο του τόπου. Χαίρομαι που αυτό το αφιέρωμα θα στεγαστεί στο χώρο του.
Τον τελευταίο καιρό, διάβασα αρκετά για τον Γιώργο Σαραντάρη και προτείνω σε όσους το επιθυμούν να διαβάσουν το βιβλίο της κ. Ολυμπίας Καράγιωργα «Ο Μελλούμενος» και επίσης τις «Μελέτες» του Ζήσιμου Λορεντζάτου, τον τρίτο τόμο, που έχει ένα θησαυρό βοηθητικών στοιχείων για την κατανόηση της ποίησής του. Επίσης, υπάρχει πολιτιστικό Σωματείο «Γιώργος Σαραντάρης» με πρόεδρο τη Nένα Βενετσάνου, που μπορεί κανείς να ενημερώνεται για τις δράσεις και τις εκδηλώσεις γύρω από τον ποιητή. Ένα ενδιαφέρον άρθρο που βρήκα στο website του Σωματείου, της ποιήτριας-φιλολόγου κ. Ξένης Σκαρτσή, λέει το εξής σημαντικό: «Η λήθη που σκέπασε το έργο του Γιώργου Σαραντάρη, για τόσο μεγάλο διάστημα, αποτελεί το μεγαλύτερο ίσως φιλολογικό αίνιγμα της σύγχρονης ελληνικής ποίησης. Δείχνει παράλληλα την ανάγκη επαναγραφής και αξιολόγησης της Ιστορίας της λογοτεχνίας κατά περιόδους. Στην περίπτωση του Σαραντάρη, η επαναξιολόγηση αυτή ίσως οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι ο μεγάλος αυτός αγνοημένος υπήρξε η σημαντικότερη φυσιογνωμία της περίφημης γενιάς του ’30, που έθρεψε και επισκίασε ταυτόχρονα όλη τη μεταγενέστερη ποιητική παραγωγή στη χώρα μας».
Νομίζω ότι ήρθε καιρός να ανοίξουμε τους ορίζοντες της γνώσης μας και να συμπεριλάβουμε αυτό τον υπέροχο άγνωστο που ίσως ήταν πιο μπροστά από την εποχή του.
Οι «Πνοές του Μάη» θα φιλοξενήσουν 28 ποιήματά του, σε μελοποίηση-ενορχήστρωση Δάφνης Αλεξανδρή, με ερμηνευτές τη Μελίνα Τανάγρη, την Αργυρώ Καπαρού, τον Θοδωρή Βουτσικάκη και τον Δημήτρη Νικολούδη. Συνοδεύει επταμελής ορχήστρα.
Με τη χαρά της επιμελήτριας, όπως λέγαμε παλιά στο σχολείο, θα περιμένω τους φίλους του Γιώργου Σαραντάρη αλλά και γενικά της ποίησης, που ξέρω ότι είναι πολλοί!
13°
