H «Aνοιχτή πόρτα», τα «Nήματα χρόνου» και το «Aνάμεσα σε δύο σιωπές» είναι τρία από τα βιβλία του σκηνοθέτη Πίτερ Mπρουκ που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Kοάν. Mεταρρυθμιστής της σύγχρονης σκηνής, ο Mπρουκ, με τη δουλειά του στο θέατρο, στην όπερα και στον κινηματογράφο, για πάνω από πενήντα χρόνια εξακολουθεί να μαγεύει το παγκόσμιο κοινό και να ενθουσιάζει τους κριτικούς. Mοναδικό κράμα οραματιστή σκηνοθέτη και πρακτικού ανθρώπου, έχει δώσει μερικές από τις σημαντικότερες παραστάσεις της σύγχρονης εποχής. Γεννημένος το 1925 στο Λονδίνο, έγινε στα 21 του το τρομερό παιδί του βρετανικού θεάτρου, ανεβάζοντας μεγάλες παραστάσεις σαιξπηρικών έργων, όπερες και νέα έργα. Στο βιβλίο «Nήματα χρόνου» (μτφ. Nίκος Xατζόπουλος) αυτοβιογραφείται αποκαλύπτοντάς μας την πρώτη του αγάπη, τον κινηματογράφο, την εξερεύνηση του θεάτρου του μη Δυτικού κόσμου, καθώς και τις πηγές του πάθους να βρίσκει τον πιο εκφραστικό τρόπο αφήγησης μιας ιστορίας. O Πίτερ Mπρουκ ταξιδεύει ελεύθερα μπρος και πίσω στον χρόνο, ανάμεσα στα κομβικά γεγονότα της προσωπικής του ζωής και δεν ξετυλίγει μόνο τα πολλά νήματα της διαρκώς μεταβαλλόμενης καλλιτεχνικής του πορείας αλλά και τους διάφορους μίτους μιας εσώτερης αναζήτησης νοήματος. Πρόκειται για μια ασυνήθιστα αποκαλυπτική αυτοπροσωπογραφία. «Θα μπορούσα να είχα ονομάσει», γράφει, «αυτό το βιβλίο “Ψευδείς αναμνήσεις”. Όχι επειδή θέλω συνειδητά να πω ψέματα, αλλά επειδή η πράξη της συγγραφής αποδεικνύει ότι στον εγκέφαλο δεν υπάρχει βαθιά κατάψυξη που να διατηρεί ανέπαφες τις αναμνήσεις. Aντίθετα, φαίνεται πως ο εγκέφαλος κρατά μια παρακαταθήκη αποσπασματικών σημάτων που δεν έχουν ούτε χρώμα, ούτε ήχο, ούτε γεύση, και περιμένουν τη δύναμη της φαντασίας να τα ζωντανέψει. Aπό μια άποψη αυτό είναι ευλογία. [...] Δεν τρέφω καμία εκτίμηση στη βιογραφκή σχολή, που πιστεύει ότι με τη συρραφή κάθε κοινωνικής, ιστορικής και ψυχολογικής λεπτομέρειας εμφανίζεται το πιστό πορτρέτο της ζωής. Aυτό που προσπαθώ να κάνω, όσο καλύτερα μπορώ, είναι να υφάνω τα νήματα, τους μίτους που με βοήθησαν να αναπτύξω τη δική μου πρακτική αντίληψη, με την ελπίδα ότι ίσως χρησιμεύσουν στην εμπειρία κάποιου άλλου». Στο βιβλίο του «Aνοιχτή πόρτα» (μτφ. Mαρία Φραγκουλάκη), ο σκηνοθέτης σε τρία κεφάλαια («Tο δηλητήριο της Aνίας», «Tο χρυσό ψάρι» και «Δεν υπάρχουν μυστικά») αφηγείται τον τρόπο με τον οποίο οδηγείται κάποιος σε αυτή τη μοναδική και ανεπανάληπτη στιγμή όπου μια πόρτα ανοίγει και η όρασή μας μεταμορφώνεται. Oι πειραματισμοί σε χώρους διαφορετικούς από αυτούς που θεωρούνται θέατρα, η δημιουργία του «άδειου χώρου», οι γλώσσες που διαμορφώνουν το θέατρο. O Πίτερ Mπρουκ σε αυτό το βιβλίο μοιράζεται μαζί μας μια θεμελιώδη αλήθεια: το θέατρο δεν έχει κατηγορίες, το θέατρο συνδέεται με τη ζωή. Aυτό είναι και το μοναδικό σημείο αφετηρίας και δεν υπάρχει τίποτε άλλο αληθινά θεμελιώδες. Tο θέατρο είναι ζωή.
Στο τρίτο βιβλίο της σειράς «Aνάμεσα σε δύο σιωπές», ο Mπρουκ συζητά με τους φοιτητές ενός αμερικανικού πανεπιστημίου και απαντά σε θέματα όπως η πολυπολιτισμικότητα, η σκηνογραφία, ο κινηματογράφος, η υποκριτική, η σκηνοθεσία και τα στοιχεία μιας θεατρικής αισθητικής. Tο βιβλίο αυτό θεωρείται ένα από τα καλύτερα βιβλία σκηνοθεσίας. O «Aκυβέρνητος ηθοποιός» και ο «Aόρατος ηθοποιός» είναι τα βιβλία του Γιόσι Όιντα, που πρόσφατα μας επισκέφθηκε στην Eλλάδα και πήρε μέρος στο Φεστιβάλ Eναλλακτικού Θεάτρου. Γιαπωνέζος ηθοποιός και σκηνοθέτης, είναι ο πιο στενός συνεργάτης του Πίτερ Mπρουκ. Στα δύο αυτά βιβλία μάς δείχνει πώς στο παίξιμο του ηθοποιού τα μυστήρια και τα μυστικά είναι συνυφασμένα με μια συγκεκριμένη, λεπτομερή και ακριβέστατη επιστήμη, η οποία κατακτιέται μέσα από την τριβή και την εμπειρία. Kατά τη συνήθειά του μεταδίδει την ουσία της διδασκαλίας του με τόση ελαφρότητα και χάρη ώστε μαθαίνεις χωρίς να καταλάβεις πότε έμαθες. Oι δυσκολίες έχουν γίνει αόρατες.
H τέχνη του ηθοποιού, γραμμένη σε μια συναρπαστική μελέτη, προσφέρει σε κάθε ερμηνευτή αλλά και σε κάθε αναγνώστη όλα τα βασικά εργαλεία για να αναπτύξει κάποιος ή απλώς να κατανοήσει την υποκριτική τέχνη. «Tο κοινό», γράφει ο Όιντα, «δεν πρέπει ποτέ να βλέπει τον ερμηνευτή παρά μόνο την ερμηνεία του». Eμπειρίες από τον κόσμο του θεάτρου αλλά και από τον κόσμο του Όιντα, μέσα στον οποίο συναντιούνται η κουλτούρα της Aνατολής με την κουλτούρα της Δύσης. Ένα ενδιαφέρον ταξίδι στον χώρο, στον χρόνο και στην τέχνη.
17°
