«Φαντάσου να μπορούσες να είσαι εκεί, πριν ο Χίτλερ γίνει καγκελάριος», προτείνει κάποιος από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου όταν ο αναγνώστης έχει προχωρήσει αρκετά ώστε να μπορεί να σχηματίσει τη ζοφερή εικόνα, η οποία δεν είναι παρά η ευκρινέστερη προβολή του μέλλοντός μας.
Ινφοκομμουνισμός, το τέλος της ανωνυμίας, η δεσποτική κυριαρχία των κολοσσών του διαδικτύου πάνω στη ζωή των πολιτών, ο αχαλίνωτος τεχνοκαταναλωτισμός των μαζών καμουφλαρισμένος ως «επικοινωνία», η κατάργηση της ιδιωτικότητας σε βαθμό ποινικοποίησης και η οικειοθελής υποδούλωση του ατόμου στα δεσμά των social media: Αυτά τα καίρια ζητήματα πραγματεύεται ο «Κύκλος», ένα προφητικό παγκόσμιο μπεστ σέλερ που αξίζει να διαβάσουν όλοι το συντομότερο.
Κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος και ξεναγός μας στην φουτουριστική δυστοπία είναι η εικοσάχρονη Μέι Χόλαντ, την οποία συναντάμε ευθύς αφότου εισέρχεται ως νεοπροσληφθείσα στον Κύκλο, την ισχυρότερη διαδικτυακή εταιρία του πλανήτη. «Θεέ μου», σκέφτεται η Μέι ατενίζοντας τις εγκαταστάσεις. «Αληθινός παράδεισος».
Η εταιρία είναι μια υποθετική διασταύρωση των Google, Apple, Facebook, Twitter, YouTube –οποιασδήποτε άλλης τιτάνιας κοινοπραξίας μπορείτε να φανταστείτε– τοποθετημένη σε μια όχι και τόσο μακρινή πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία ένας πολυεθνικός παίκτης έχει καταργήσει όλους τους υπόλοιπους. Λανσάροντας την καινοτομία «TruYou», μια μοναδική ψηφιακή ταυτότητα η οποία με ένα λογαριασμό και ένα password συγχωνεύει όλες τις ψηφιακές υπηρεσίες που χρησιμοποιεί κανείς, κάθε οικονομική συναλλαγή και διαπροσωπική του χειρονομία, ο Κύκλος μετατρέπεται στην πρώτη ιδιωτική εταιρία που ελέγχει μονοπωλιακά την παγκόσμια ροή πληροφορίας. Σύμφωνα με την εύσχημη περιγραφή των στελεχών του, ο Κύκλος υπόσχεται και εκπληρώνει «ένα κουμπί για το υπόλοιπο της ονλάιν ζωής σου». Ελεύθερο από πορνογραφία, πειρατεία και παρενόχληση, το προηγμένο διαδίκτυο του Κύκλου υπερσκελίζει την κανονική ζωή για να μετατραπεί σε απόλυτο στίβο κοινωνικής διάκρισης και οικονομικής ανέλιξης.
Η Μέι αφομοιώνεται με περισσή προθυμία στο περιβάλλον και τη φιλοσοφία του καινούργιου γενναίου κόσμου. Άλλωστε, η εταιρία που διοικείται από τους «Τρεις Σοφούς» παρέχει θέσεις εργασίας μόνο σε λίγες εκατοντάδες «χαρισματικών νέων μυαλών», εκκολάπτοντας μια ολιγομελή κάστα πρωτοκλασάτων που προσιδιάζει σε «θρίαμβο της θέλησης» με hoodies.
Ευαγγελιζόμενοι μια θρησκευτικού φανατισμού αναγωγή της διαφάνειας σε υπέρτατη αξία, οι συντελεστές του Κύκλου πυρπολούν τη συλλογική συνείδηση με διάφορα ανατριχιαστικά σλόγκαν («sharing is caring», «all that happens will be known»), καμουφλαρισμένα υπό την καλοκάγαθη ρητορική του ενθουσιώδους χίπστερ της Σίλικον Βάλεϊ και φαινομενικά ουμανιστικές εφευρέσεις που υποκρύπτουν τη χειραγώγηση μιας κοινωνίας που οπισθοχωρεί ολοένα στην κλίμακα των ατομικών ελευθεριών.
Όταν μια μικροσκοπική κάμερα κατορθώνει να μετρήσει κάθε κόκκο άμμου στη Σαχάρα, οι μάζες πλημμυρίζουν δέος. Ομοίως, το εμφύτευμα που υπόσχεται να καταργήσει την παιδοφιλία καθιστώντας οποιοδήποτε ανήλικο άμεσα ανιχνεύσιμο κάνει τα πλήθη να αλαλάζουν εκστατικά. Επομένως, δέχονται ανυποψίαστα τη μετατροπή του εμφυτεύματος σε παγκόσμιο δείκτη καταμέτρησης σχολικής επίδοσης, συναινώντας σε μια τυραννική νουμεροποίηση της κοινωνίας που περιθωριοποιεί το μέσο όρο. Η δικτατορία των likes γνωρίζει την αποθέωσή της σε κάθε τομέα και τα social media μετατρέπονται σε εργαλεία εξανδραποδισμού ολόκληρων πληθυσμών. «Έστησα μια γκιλοτίνα στη μέση της πλατείας», ομολογεί κάποτε ο αυτουργός του δράματος. «Πού να φανταστώ ότι χιλιάδες θα βάλουν τα κεφάλια τους μέσα;».
Προκύπτουν περισσότερες πατέντες από το αστείρευτο οπλοστάσιο των start ups και της καινοτομίας: Η κάμερα – χρωματολόγιο που επιτρέπει σε αστυνομικούς να διακρίνουν άτομα με βεβαρημένο ποινικό μητρώο ανάμεσα στο πλήθος, καθιστώντας τους εσαεί παράσιτα και υποκείμενα διαπόμπευσης. Οι συσκευές που ανιχνεύουν τη μη αποδεκτή συμπεριφορική νόρμα ακόμη και μέσα στο περιβάλλον της οικογένειας, μετατρέποντας μέλη της ίδιας φαμίλιας σε ψηφιακούς φαιοχιτώνες.
Στο σατιρικό, ενίοτε τρομακτικό, συχνότερα καυστικό αυτό μυθιστόρημα με τις πρόδηλες αναγωγές στον Όργουελ, οι υποδόριοι προβληματισμοί εναλλάσσονται ακαριαία σαν βιτριολικά tweets, σαν κοφτερά στιλέτα: πόσος ιδεαλισμός των likes και της συμμετοχικής δημοκρατίας θα μπορούσε να γίνει αποδεκτός δίχως να εκχυδαΐζεται η κουλτούρα της συλλογικότητας; Κάποια στιγμή τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας ψηφίζουν για τον κορυφαίο Beatle και το αποτέλεσμα φέρνει πρώτο τον Ρίνγκο Σταρ. Πώς μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο; Πείτε το άγνοια, πείτε το χαβαλέ, ίσως και λυκόφως των ειδώλων. Τα μελλοντικά διλήμματα που θα τοποθετηθούν ωστόσο ενώπιον της κοινής γνώμης δεν θα είναι εξίσου αθώα.
Έτσι κυλά το μυθιστόρημα, αποκάλυψη μετά την αποκάλυψη. Η μεγαλοφυΐα του έγκειται στο ότι δεν εξιστορεί απλά το αδιανόητο, αλλά επεξηγεί τους μηχανισμούς του. Ο «Κύκλος» περιγράφει έναν πόλεμο στον οποίο δεν είναι απαραίτητα τα όπλα, καθώς το smartphone είναι το πιο ισχυρό περίστροφο της εποχής μας.
Όταν όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες καταλήγουν να καναλιζάρονται μέσα από τον Κύκλο και η εγγραφή στην υπηρεσία καθίσταται υποχρεωτική, όταν τα πολιτικά δικαιώματα περνούν στη δικαιοδοσία της εταιρίας και η συμμετοχή γίνεται επιβεβλημένη για όλους, τότε ο κύκλος κλείνει και ο ολοκληρωτικός εφιάλτης αποδεικνύεται αναπόδραστος.
Η εταιρία υπαγορεύει πρακτικές προφασιζόμενη ασφάλεια, υγεία, εκπαίδευση, ποιότητα ζωής από την κούνια ως τον τάφο, με μοναδικό αντάλλαγμα την απόλυτη προσβασιμότητα. Ίσως όμως δεν είμαστε κατασκευασμένοι για να τα ξέρουμε όλα, ούτε φτιαχτήκαμε για μια ύπαρξη διάφανη, χωρίς μυστικά και ιδιαιτερότητες.
Ο «Κύκλος» θα σε κρατήσει ξάγρυπνο και οι φίλοι σου θα σε χάσουν για λίγες μέρες. Αν έχεις κρυφή ζωή, στον Κύκλο θα σε κυνηγήσουν. Μπορείς όμως να ανακαλύψεις τον εαυτό σου στο μυθιστόρημα του Dave Eggers.
17°
