Όνειρο στο κύμα / Έρως Ήρως στο Θέατρο Αθηνών

Στο πρώτο, μας μεταφέρει σ' ένα νυκτερινό, καλοκαιρινό τοπίο, όπου αντικρίζει με δέος την ομορφιά της νεαρής συνομήλικής του Μοσχούλας - Μαχούλας, καθώς εκείνη κολυμπώντας αναδύεται γυμνή μέσα απ' τη θάλασσα στο φως της Σελήνης. Όταν κινδυνεύει να πνιγεί, βουτά και την σώζει. Η χαρά ότι της έσωσε τη ζωή αποκτά απείρως μεγαλύτερη αξία από την ερωτική επιθυμία.

Στο δεύτερο, που το θεωρούμε ως εξέλιξη της προηγούμενης ιστορίας, ο έρωτας του Παπαδιαμάντη για την Αρχόντω-Μαχούλα, μετατρέπεται σε οδυνηρότατο πάθος, με άφατο ψυχικό πόνο, όταν διαπιστώνει πως κινδυνεύει να την χάσει  από έναν μεγαλύτερό του και ευκατάστατο Άνδρα.

Ο Παπαδιαμάντης δεν χρησιμοποιεί δραματουργικά μοντέλα και τεχνικές. Κάθε του φράση είναι πηγαία κατάθεση ψυχής, ασπαίρουσα, συναρπαστική, σαν θεία μουσική. Αυτήν την αυθεντική, σπάνια ποιητική τέχνη του προσπαθεί να αποδώσει η παράσταση του Δήμου Αβδελιώδη, με τον Θεμιστοκλή Καρποδίνη, αναδεικνύοντας το πνεύμα του που μας διδάσκει αθόρυβα πως κανένας έρωτας δεν μπορεί να ευτυχήσει, εάν δεν υπάρχει σεβασμός προς τον εαυτό μας και προς τον άλλο, αφού η πραγματική απόλαυση ως αγαθό δεν εξαρτάται από την ικανοποίηση ενός πόθου, αλλά από την ψυχική και την ηθική μας πληρότητα.

*Η Μαχούλα περιγράφεται από τον Παπαδιαμάντη στο δραματικά σημαίνον για εκείνον διήγημά του «Φαρμακολύτρα», όταν συναντά το ίνδαλμά του ύστερα από 20 χρόνια χωρίς ακόμη να έχει ο ίδιος λυτρωθεί, ενώ εκείνη εντελώς ανυποψίαστη κάνει τάμα στον ίδιο ναό, για να λυτρωθεί ο γιός της από τα μάγια του έρωτα.