«Συνοικία το όνειρο» στο Γυάλινο Μουσικό Θέατρο

O ορισμός της κοινότητας, της αλληλεγγύης, της συγχώρεσης, είναι τα στοιχεία που καθορίζουν την πορεία των χαρακτήρων, που άλλοτε με δραματικό και άλλοτε με χιουμοριστικό τρόπο, αγωνίζονται για μια χαραμάδα φως σε μια καλύτερη ζωή, σε ένα καλύτερο μέλλον.

Σκηνοθετικό σημείωμα:

Η Συνοικία το Όνειρο, η θρυλική ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη, αντιπροσώπευσε το κίνημα του νεορεαλισμού στην Ελλάδα, πολεμήθηκε και λογοκρίθηκε βάναυσα. Ιδεολογικά και αισθητικά επικίνδυνη για την τότε εξουσία, έδωσε φωνή και υπόσταση στους φτωχούς και τους καταφρονεμένους, στους αποσυνάγωγους ενός κιτς αστικού ελληνικού ονείρου που αναδυόταν από τις στάχτες του σπαρακτικού, αδελφοκτόνου εμφυλίου. Όπως και στην Βαυαροκρατία, ο έλληνας πολιτικός Χατζατζάρης, έπρεπε να δείξει στα υπερατλαντικά αφεντικά και στους Ευρωπαίους δουλοπάροικους, τα πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης και υποταγής του. Μια Ελλάδα των φτωχών και των εξαθλιωμένων ράγιζε την εικόνα, έπρεπε προς τα έξω τα δύστυχα ελληνάκια να δείχνουν υγιή, καλοταϊσμένα, ευτυχισμένα. Μια τέτοια ταινία χάλαγε τη μαγιά, γι’ αυτό και την πετσόκοψαν, έκαψαν ακόμα και τις μήτρες, τις αρχικές κόπιες. Υψώστε τεράστιες διαφημίσεις μπροστά απ’ τις παραγκουπόλεις, κρύψτε τις, έτσι ώστε ο ανέμελος της εθνικής οδού να βλέπει παχιές αγελάδες, κοκκινομάγουλες γυναίκες, ηλίθιους γαμπρούς και πανηλίθιες νύφες, σε κατάσταση πνευματικής ηλίασης με υπερεπάρκεια οικοσυσκευών και κρίσεων πανικού. Τι πιο σύγχρονο και σημερινό. Δείτε τους άστεγους, τους περιθωριακούς, τους οικονομικά ασθενέστερους, τους γκετοποιημένους. Από την Αμερική και την Ασία ως την Ευρώπη και την Αφρική, την Μέση Ανατολή, το ίδιο μίσος στο φτωχό, η ίδια δουλική υπόκλιση στον πλούσιο. Δημοκρατίες υψηλού κινδύνου μας κάνουν μαθήματα ελευθερίας και δικαιοσύνης, παραβιάζοντας κάθε κανόνα ισότητας, ισοπολιτείας και συλλογικής ευημερίας. Νονοί και τραπεζίτες της φούσκας, χορεύουν νικητήρια άσματα πάνω στους τάφους των θεσμών και των νόμων που οι υπάλληλοι πολιτικοί θέσπισαν. Βαθιά ανθρωποκεντρικό το έργο του Αλεξανδράκη, διαπνέεται από νοήματα και αισθήματα αγάπης, αλληλεγγύης, ανθρωπιάς, λεβεντιάς, και πίστης στο όνειρο ενός αλλιώτικου, ελπιδοφόρου μέλλοντος.

 Είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται η θεατρική διασκευή του έργου και η παρουσίαση του επι σκηνής. Ο Λειβαδίτης, ο Κοτζιάς και ο Θεοδωράκης, φωτεινά μετέωρα, μας κληροδότησαν ένα μαρτυρολόγιο πεπτωκότων αγγέλων, παραδομένο σε μια ασπρόμαυρη Ελλάδα, σε πέτρινα χρόνια, ανάμεσα στον εμφύλιο, στην δολοφονία του Λαμπράκη και του Πέτρουλα και στη Χούντα του ’67.

Το σενάριο της ταινίας έπρεπε να εμπλουτιστεί, να θεατροποιηθεί, τύποι να γίνουν χαρακτήρες και χαρακτήρες να έχουν δραματουργικό σημείο εκκίνησης μέσα στην παράσταση. Ερεύνησα λοιπόν το συνολικό έργο του Λειβαδίτη και σταχυολόγησα λέξεις, εκφράσεις, καταγγελίες και «πτήσεις» του ποιητή που συνάδουν με το έργο. Επινόησα απ’ το μηδέν το ρόλο του τρελού, γιατί είχε κοπεί – πλην ενός πλάνου- από την κυβέρνηση το 1961, με το επιχείρημα ότι «οι τρελοί στην Ελλάδα βρίσκονται στα ψυχιατρεία και όχι στην κοινωνία». Ο δικός μου τρελός διατρέχει το έργο, υπονοεί, γλεντάει απελπίζεται, ενώνει σκηνές, σηματοδοτεί διαλόγους όπως ακριβώς και ο αρχαίος μώμος-μίμος-αρλεκίνος-κομπέρ, πρόγονος του. Έγραψα τέλος τους μονολόγους του έργου που λειτουργούν σαν άρσεις του ρεαλισμού και βαθαίνουν την ιστορία των ρόλων, δίνοντας στα πρόσωπα θεατρική υπόσταση, συνοχή και εξελικτική ευλυγισία. Το σενάριο λοιπόν της ταινίας, εδάφια ποίησης του Λειβαδίτη και μονόλογοι του διασκευαστή αποτελούν το συγγραφικό υλικό του έργου που θα δείτε. Και φυσικά τα αθάνατα τραγούδια του Μίκη καθώς και άλλα απ’ τα δικά του που με γενναιοδωρία μας παραχώρησε. Στο τέλος ο τρελός θα μιλήσει με την φωνή του υπέροχου Κοσμά Πολίτη από το βιβλίο του «Στου Χατζηφράγκου».

Για την πραγμάτωση αυτού του έργου εργάστηκαν δώδεκα ηθοποιοί, και τρείς μουσικοί. Έπαιξαν τραγούδια, χόρεψαν. Προηγήθηκε της πρόβας ένα επίπονο και αυστηρό εργαστήρι, πάνω στο έργο, στην αισθητική και την εποχή του. Οι δεκαπέντε αυτοί άνθρωποι, εργάστηκαν σκληρά, με διαθεσιμότητα, θάρρος, αντοχή των υλικών και κυρίως με πειθαρχία. Στόχος όλων η υποκριτική να φωτίζεται εκ των έσω από  πνευματικότητα και όχι εύκολο στοχασμό.

 Τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν και οι συντελεστές. Σκηνογράφος, ενδυματολόγος, φωτιστής. Με παρουσία στην πρόβα και αγωνιακή αναζήτηση της σωστής ποσόστωσης στην αισθητική και στην φόρμα. Τους ευχαριστώ όλους. Μαζί και τους βοηθούς, τους τεχνικούς, την διοίκηση του Γυάλινου Μουσικού θεάτρου.

Το καράβι χρειάζεται σωστό καπετάνιο αλλά δεν ταξιδεύει χωρίς συλλογική εργασία. Εύχομαι η παράσταση μας να ευχαριστήσει το κοινό. Του το χρωστάμε. Έχουμε περάσει και περνάμε όλοι δύσκολες στιγμές. Το θέατρο οφείλει να εφημερεύει και το κοινό μετουσιώνεται σε εκκλησίασμα όταν η θεατρική πράξη αγγίζει τα όρια της ιεροπραξίας, πάντα όσον αφορά στον άνθρωπο και τα μύρια βάσανα του, άλλα και τις χαρές του και τις νίκες του. 

Σ. Χατζάκης, Οκτώβριος 2020