«Θεόφιλος Καΐρης - Ζήτημα συνείδησης» στον Πολυχώρο Διέλευσις

Ο Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853), αγωνιστής, ανθρωπιστής, φιλόσοφος, είναι μια φυσιογνωμία που λάμπρυνε τις σελίδες της ελληνικής ιστορίας με την αυτοθυσία και τον μαρτυρικό και άδικο θάνατό του. Και τόσο λίγο γνωστός στην ελληνική κοινωνία!

Με βοήθεια πολύτιμο υλικό από την Καΐρειο βιβλιοθήκη της Άνδρου και με το έργο του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου που παρουσιάζει τη συγκλονιστική αυτή βιογραφία αυτού του αφανή ήρωα, η Χρυσάνθη Κορνηλίου σκηνοθετεί την παράσταση παρουσιάζοντας αυτή για πρώτη φορά στη σκηνή. 

Τη βιογραφία ενός ήρωα μάρτυρα που «εις τα ίδια ήλθε, και οι ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον» (Ιω. α’ 11). Και ίσως ήρθε η στιγμή να ακουστεί μια φωνή που θα τον δικαιώσει για να του απονείμει το ελάχιστον της τιμής που του αξίζει για τους πολύπλευρους και ανυποχώρητους αγώνες του.

Μαζί του φωτίζεται και η φυσιογνωμία της αδελφής του Ευανθίας Καΐρη, της σπουδαίας αυτής γυναίκας που σ’ αυτά τα σκοτεινά χρόνια στάθηκε αρωγός του στηρίζοντάς τον ηθικά και συμβάλλοντας και αυτή στον αγώνα του Έθνους με το σθένος της και την υψηλή της διάνοια.

Τέτοια παραδείγματα σπανίζουν, ενώ είναι τα μόνα που μπορούν να μας δείξουν ένα δρόμο που εγγυάται φως για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Σημείωμα σκηνοθέτιδας

Η παρουσίαση της ζωής μιας ιστορικής ηρωικής φυσιογνωμίας, μίας ζωής τόσο μεστής και παραδειγματικής, δεν μπορεί φυσικά να χωρέσει μέσα σε λίγη ώρα.

Αλλά η έγνοια μου ήταν να ακουστεί έστω και λειψά, μιας και η επίσημη ελληνική ιστορία δεν του έκανε τη χάρη να τον μνημονεύσει όσο του άξιζε, ούτε καν να τον αναφέρει μέσα στα σχολικά βιβλία, με αποτέλεσμα, όταν ανέφερα το όνομά του, να ακούω «ποιος είναι αυτός;».

Δεν είναι ο μόνος ήρωας και μάρτυρας βέβαια αμνημόνευτος. Αλλά αυτή η αναφορά είναι μαζί και μνημόσυνο για όλους τους αμνημόνευτους θυσιασμένους αγωνιστές που έδωσαν τα φώτα τους και την ζωή τους για τα ιδανικά όλων μας, ενώ το παράδειγμά τους δεν έφτασε να μας γίνει γνωστό.

Εκείνο όμως που με έκανε να επιλέξω και να επιμείνω στην επιλογή μου αυτή, ήταν το γεγονός ότι ο Καΐρης δε λύγισε μέχρι το τέλος. Δεν φοβήθηκε και δεν υποχώρησε συνειδησιακά, ούτε με τις κακουχίες, ούτε με την τρομοκρατία των αφορισμών και των καθαιρέσεων, ούτε με τις συκοφαντίες και τον κατατρεγμό και την ανθρώπινη αναλγησία, αχαριστία και σκληρότητα. Και ήταν πολλοί οι αγωνιστές των φώτων που έδωσαν στο τέλος και υπέγραψαν ομολογία «πίστεως» φοβούμενοι την αναπόφευκτη συντριβή τους από το σύστημα μιας κοινωνίας που τους συνέθλιβε ανενδοίαστα.

Δεν μπορεί κανείς να κατηγορήσει αυτούς που λύγισαν μη αντέχοντας την ίντριγκα και τον άνισο αγώνα. Όμως, δεν μπορεί επίσης και να μη θαυμάσει αυτούς που η πίστη και η δύναμή τους, η ακέραιη συνειδητότητά τους άντεξε τον κανιβαλισμό της άδικης μεταχείρισης της εξουσίας των ανθρώπων και πορεύτηκαν ως το τέλος την οδό της θυσίας που λίγοι εκλεκτοί μπορούν να την βαδίσουν χωρίς να τους κλονίσει ο πόνος, οι πικρίες, οι απογοητεύσεις και το φαινόμενο μιας ατελέσφορης προσπάθειας.

Ναι, ήθελα το όνομα του Θεόφιλου Καΐρη να ακουστεί, μήπως και μετακινηθεί κάτι μέσα στις ψυχές των ανθρώπων που πρυτανεύει ο φόβος και τα στενά ατομικά συμφέροντα. Και ήθελα, επίσης, αυτοί οι ολίγοι αποφασισμένοι να μη λυγίσουν στους προσωπικούς και κοινωνικούς τους αγώνες, να πιουν μια γουλιά ελπίδας, να ξεδιψάσουν στην έρημο των αμείλικτων ερωτημάτων που τους θέτει η δική τους εποχή, ώστε να αντέξουν έστω και αιμόφυρτοι, γιατί δεν είναι και δεν υπήρξαν ποτέ οι μόνοι.

Γιατί μόνον αυτή η καθαρότητα της ψυχής, το αμόλυντο των αγνών και υγιών προθέσεων, μπορεί να γίνει ο μόνος εγγυητής της αληθινής ελευθερίας και των αληθινών αλλαγών που δεν φέρνουν μέσα τους το σπέρμα των παλινδρομήσεων και των απογοητεύσεων που τις ακολουθούν.

Χρυσάνθη Κορνηλίου