Πρώτη αγάπη

Η εκτενής νουβέλα «Πρώτη αγάπη» (1919) του Ιωάννη Κονδυλάκη (Βιάννος 1862 – Ηράκλειο 1920) αποτελεί το κύκνειο άσμα του σπουδαίου, πλην παραγκωνισμένου λογοτέχνη. Σε αυτό το αμιγώς νατουραλιστικό έργο τρία πρόσωπα αναμετρούνται με αφορμή το παρθενικό σκίρτημα του ωραιότερου συναισθήματος. Ο έφηβος Γιώργης ερωτεύεται σφόδρα την κατά δεκαπέντε περίπου χρόνια μεγαλύτερή του Βαγγελιώ. Η μητέρα του αντιδρά εντόνως. Τη στιγμή που διαφαίνεται πως καταφέρνει να απομακρύνει τον μονάκριβο γιο της από την αγαπημένη του, η ανύμφευτη κόρη αρρωσταίνει. Το πάθος του αγοριού αναζωπυρώνεται, οδηγώντας στα άκρα τη σύγκρουση των δύο γυναικών. Ο Κονδυλάκης συνθέτει μια πρωτότυπη αφήγηση με θέμα την αφύπνιση του ερωτικού ενστίκτου, καταγράφοντας τον αγώνα του κεντρικού ήρωα να ισορροπήσει ανάμεσα στην αγάπη για τη μάνα και στον έρωτα για τη Βαγγελιώ. Το κείμενο διατηρεί ατόφιες τις ηθογραφικές συνήθειες της εποχής και αποδίδει ανάγλυφα την κρητική νοοτροπία με τις απόλυτες αντιλήψεις, τις καθημερινές συνήθειες, το λαογραφικό πλαίσιο της νησιωτικής Ελλάδας. Ακόμη και η γλώσσα (σ.σ.: του παντογνώστη αφηγητή και, πρωτίστως, των ηρώων) μάς μεταφέρει στη μεγαλόνησο, εισάγοντας μας στο κλίμα μιας παραδοσιακής κλειστής κοινωνίας. Ένα έργο βαθύτατα ρομαντικό, φροϋδικό και ευαίσθητο. Μια ιδιότυπη αγάπη που με μαθηματική ακρίβεια θα προκαλέσει την κοινωνική κατακραυγή με το νεανικό δίδυμο να συνθλίβεται από τη μοίρα και να βρίσκεται εξ αρχής φυλακισμένο στις αυστηρές επιταγές ενός συντηρητικού περιβάλλοντος, το οποίο κατακρίνει και δαιμονοποιεί οποιαδήποτε αυθόρμητη έλξη τολμά να παραβεί τα ασφυκτικά πλαίσια που επιμόνως επιβάλλει.