Ο Μοσκώβ-Σελήμ

«Καλά λοιπόν το λέγουν πως δύο άνθρωποι μπορεί να είναι τόσο ξένοι μεταξύ τους, και όμως οι ψυχές τους να είναι αδέλφια!»

Το διήγημα, με φόντο τους Ρωσοτουρκικούς πολέμους του ύστερου 18ου αιώνα, αφηγείται την ιστορία ενός Τούρκου στρατιώτη, ο οποίος, μετά την απόρριψη από τον πατέρα του, επιζητεί την επιβεβαίωση και τη δικαίωσή του στα πεδία των μαχών. Όταν, μετά από χρόνια, βρίσκεται αιχμάλωτος στη Ρωσία, θα έρθει αντιμέτωπος με μία «αποκάλυψη». Η ανάγκη του για τρυφερότητα και δικαιοσύνη βρίσκει ανταπόκριση, ανέλπιστα, στον αιώνιο εχθρό. Η καρδιά του ελαφραίνει όταν μοιράζεται την ιστορία του με έναν Έλληνα στρατιώτη που επιθυμεί να τον ακούσει. «Φοβούμαι μήπως οι φανατικοί της ιδικής μου φυλής ονειδίσωσιν ένα Έλληνα συγγραφέα, διότι δεν απέκρυψε την αρετή σου, ή δεν υποκατέστησεν εν τη αφηγήσει σου έναν χριστιανικό ήρωα. Αλλά μη σε μέλη. Εξετίμησα εν σοι ουχί τον άσπονδο εχθρόν του Έθνους μου, αλλ’ απλώς τον άνθρωπον. Δια τούτο μη σε μέλη. Θα γράψω την ιστορίαν σου». Με αυτά τα λόγια αρχίζει ο Βιζυηνός να αφηγείται σε γλώσσα που πάλλεται από ρυθμό και δύναμη την ιστορία του τούρκου Μοσκώβ-Σελήμ. Ο Μοσκώβ-Σελήμ είναι ένας Τούρκος που θα ήθελε να είναι Ρώσος, ένας μοναχικός άνθρωπος που όλοι αποφεύγουν και ειρωνεύονται, μέχρι που γνωρίζει έναν έλληνα στρατιώτη ο οποίος βλέπει στα μάτια του Σελήμ «πένθος της καρδίας». Και αποφασίζει να διηγηθεί την απίστευτη ζωή του και να μας χαρίσει ένα έργο υψηλής ψυχογραφικής ανάλυσης, βαθιά αντιπολεμικό, ένα κείμενο για την αγωνία της ταυτότητας και τις συνεχείς διαψεύσεις, ένα διήγημα που αναδεικνύει τον πλούτο και την περιπέτεια της γλώσσας μας.

Μικρή Σκηνή