Το ότι κέρδισε το Deanston Scottish Crime Book of the Year 2013 είναι η ελάχιστη αναγνώριση γι’ αυτό το μικρό αριστούργημα. Δεύτερο βιβλίο της Τριλογίας της Γλασκώβης (το πρώτο, με τίτλο «Ο αναγκαίος θάνατος του Λιούις Γουίντερ», κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις), το «Πώς ένας εκτελεστής λέει αντίο» είναι το ψυχολογικό πορτρέτο ενός εγκληματία, που θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις αστυνομικές σχολές του κόσμου• μια οξυδερκής κοινωνιολογική ανάλυση, ένα ωμό ντοκιμαντέρ για τη βία, το έγκλημα και τον υπόκοσμο• ένα σύγχρονο νουάρ που έλκει την καταγωγή του από την αρχαία τραγωδία.
Ο ηλικιωμένος Φρανκ ΜακΛίοντ είναι ο καλύτερος εκτελεστής της Γλασκώβης. Οι πρώτες σελίδες του βιβλίου τον βρίσκουν να επιστρέφει από ανάρρωση προκειμένου να αναλάβει μια εκτέλεση ακολουθώντας τις εντολές του αφεντικού του Πήτερ Τζέιμσον. Αποτυγχάνοντας στην αποστολή του, βρίσκεται όμηρος και τη διάσωση του φέρνει εις πέρας ο νεαρός ταλαντούχος εκτελεστής Κάλουμ ΜακΛίν. Η μοίρα του Φρανκ είναι πλέον προδιαγεγραμμένη σύμφωνα με τους άγραφους νόμους του επαγγέλματός του. Ή πρέπει να συνεργαστεί με την αστυνομία και να καταδώσει το αφεντικό του για να επιβιώσει ή να συνεργαστεί με μια αντίπαλη συμμορία ή να πεθάνει.
Η τραχιά γραφή που γνωρίσαμε στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας είναι πάλι εδώ. Είναι εκπληκτικό δε πώς, ενώ ο συγγραφέας χρησιμοποιεί τριτοπρόσωπη αφήγηση, έχεις την αίσθηση της πρωτοπρόσωπης εξομολόγησης. Ο κόσμος της βίας περιγράφεται χωρίς εξωραϊσμούς, οι λεπτομέρειες κάθε εγκληματικής ενέργειας θυμίζουν ευρήματα αναφοράς σχολαστικού ιατροδικαστή, τεχνικά τμήματα μιας οικοδομικής μελέτης. Επιπλέον με έναν αριστοτεχνικό τρόπο, ενώ κάθε κίνηση ή πράξη συνοδεύεται από τις σκέψεις του δρώντος, αυτό όχι μόνο δεν μειώνει την ένταση αλλά και την αυξάνει καθώς η αφήγηση μοιράζεται σε όλα τα πρόσωπα κάθε «επεισοδίου», αλλάζοντας έτσι συνεχώς τη «γωνία θέασης».
«...Μια σιλουέτα στα μαύρα μπαίνει στο χώρο, κλείνει την πόρτα πίσω της. Ο Φρανκ παρατηρεί ότι φοράει ήδη γάντια. Άρα είναι επαγγελματίας, δεν αφήνει τίποτα για την τελευταία στιγμή. Γρήγορη ματιά στο πρόσωπο. Αναγνώριση. Το πρώτο του συναίσθημα δεν είναι αυτό της ανακούφισης, αλλά της προδοσίας. Ο Κάλουμ πρέπει να δουλεύει για τον Σαγκ. Συνηθισμένο πράγματι, δεν πρέπει να εμπιστεύεσαι ποτέ κανέναν σε αυτό το επάγγελμα. Τόσο ήσυχο αγόρι. Λέει λίγα γιατί δεν θέλει να αποκαλύψει τίποτα.... Ο Κάλουμ είναι γρήγορος. Με το που κλείνει την πόρτα πίσω του πάει να βγάλει το όπλο από το παλτό του. Δεν περιμένει στιγμή για να αναλύσει την κατάσταση, απλώς εκτελεί. Ο χρόνος δεν είναι συμμαχός του. Ο εκτελεστής του Σαγκ δεν μπορεί να είναι μακριά. Σηκώνει το όπλο και σημαδεύει τον Σκοτ...».
Ο Mackay σίγουρα έχει διαβάσει «Το εγκώμιο του εγκλήματος» του Μαρξ (στα ελληνικά από τις εκδ. Άγρα) καθώς αντιμετωπίζει τον «υπόκοσμο» ως έναν ακόμα επαγγελματικό χώρο με αντίπαλες επιχειρήσεις, καλούς και ανάξιους υπαλλήλους, έξυπνα ή μη αφεντικά που καταστρώνουν σχέδια επέκτασης της επιχείρησής τους, αλλά και παρακολουθεί το πώς αυτός επηρεάζει ένα άλλο επάγγελμα, αυτό του αστυνομικού. Όμως, μην τρέξετε να του χρεώσετε θαυμασμό για το αντικείμενό του κι ας εμμένει στον ηθικό κώδικα του εγκλήματος. «...Η ιδέα της τιμής μεταξύ κλεφτών είναι βλακώδης. Αυτοί οι άνθρωποι βγάζουν τα προς το ζην με ψέματα και εξαπατήσεις...» θα ομολογήσει κάποια στιγμή ο Φρανκ.
Ο «εκτελεστής» του Mackay είναι συγγενής ταινιών όπως «Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο» του Ζαν-Πιερ Μελβίλ αλλά και του «Blast of silence» του Άλεν Μπάρον ― για να μείνουμε μόνο στα νουάρ γιατί εδώ υπάρχει και η τανία «Όλα για την Εύα» του Τζόζεφ Λ. Μάνκιεβιτς (στη σχέση του παλιού εκτελεστή και του νέου που έρχεται να πάρει τη θέση του). Όμως περισσότερο απ’ όλα συγγενεύει με την βίβλο των σαμουράι «Χαγκαρούρε» και την ταινία που αποτείνει φόρο τιμής στο «Χαγκαρούρε», «Ghost dog, ο τρόπος των σαμουράι» του Τζιμ Τζάρμους. Γιατί ο Φρανκ δεν είναι τίποτα περισσότερο από την εκδοχή ενός δυτικού σαμουράι. Γι’ αυτό και ένα από τα πιο αξιοσέβαστα πρόσωπα που έδωσε ποτέ το noir μυθιστόρημα.
18°
