Η Ένωση Παρισινών Ξενοδοχείων της Αριστερής Όχθης έχει θεσπίσει το βραβείο φωτογραφίας PHPA (Photo d’´Hôtel, Photo d’ Αuteur). Η Δάφνη Ρόκου κέρδισε το πρώτο βραβείο, αλλά και το βραβείο Virgine Clément (που απονέμεται από το προσωπικό των ξενοδοχείων).
«Από όλες τις συμμετοχές επιλέχθηκαν 12 φωτογράφοι και ο καθένας μας θα συνέδεε ένα ξενοδοχείο με ένα μήνα. Εγώ θα φωτογράφιζα ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου Jardindel’ Odéon για τον Αύγουστο. Δήλωσα συμμετοχή γιατί ήθελα να φύγω λίγο από την Ελλάδα, αλλά και να κάνω κάτι δημιουργικό. Παραξενεύτηκα που με δέχτηκαν – γιατί δεν είχα στείλει μια ωραιοποιημένη φωτογραφία. Στη φάση που βρίσκεται η Ελλάδα και λόγω της ηλικίας μου το να έκανα κάτι μόνο με καλλιτεχνική αξία μου φάνηκε άτοπο. Αποφάσισα να “μιλήσω” για την “άλλη πλευρά της Ελλάδας”, καθώς και για τους ανθρώπους που την έχουν βοηθήσει να επιβιώσει. Το πρώτο πράγμα που μου ήρθε ήταν η ιστορία του πλοίου «Ματαρόα» που ναύλωσε ο Οκτάβιος - Πιερ Μερλιέ προκειμένου να διασώσει νέους διανοούμενους και επιστήμονες από τον εμφύλιο εξασφαλίζοντάς τους υποτροφίες στη Γαλλία – μου την έλεγε πολύ συχνά η μητέρα μου.
Η φωτογράφος Δάφνη Ρόκου (ΦΩΤΟ: Κώστας Παλλας)
Στο βιβλίο "Το ταξίδι του Ματαρόα" υπάρχει μια σκηνή όπου κάποιος έχει στείλει στην κοπέλα λεμόνια από την Ελλάδα και εκείνη τα κρατάει –η μυρωδιά τής θυμίζει την πατρίδα που δε μπορεί να επιστρέψει– μέχρι που αυτά… εκπνέουν. Πόσο πολύ συγκινητική είναι οι εικόνες της Ελλάδας που προκαλούν νοσταλγία – το καλοκαίρι, το καρπούζι. Η κοπέλα με το καρπούζι της φωτογραφίας είναι Γαλλίδα με μακρινή καταγωγή από την Κορσική και ήθελε πολύ να βοηθήσει όταν άκουσε την ιστορία. Οι υπόλοιποι είναι Έλληνες. Η διαδικασία ήταν πολύ σημαντική. Κάθε άνθρωπος που ερχόταν να βοηθήσει μάθαινε την ιστορία και μπορούσε να τη μεταφέρει και σε άλλους. Όλο αυτό είχε έναν λόγο ύπαρξης και έλεγα πως ακόμα και αν αποτύχει, αν κάτι πάει στραβά, κάποιοι άνθρωποι μπορούσαν πλέον να μοιραστούν αυτή την ιστορία. Στη φωτογραφία ο καθένας παίρνει κάποια θέση. Δεν εκπροσωπούν κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά ο καθένας μια ομάδα ανθρώπων.
Έστειλα τη φωτογραφία στον Αλαν Πισοτί, εμπνευστής και οργανωτή του project. Περίμενα να μου απαντήσει πως θέλουν κάτι καλλιτεχνικό και όχι μια ιστορία που να έχει να κάνει με πολιτικά πράγματα – περίμενα την απόρριψη. Στο email που μου έστειλε μετά από λίγες ώρες έλεγε πως ήταν συγκινημένος και κατενθουσιασμένος· τα έχασα! Πως είναι μια εξαιρετική δουλειά και πως ήταν πολύ σημαντικό για αυτόν που η ιστορία ενέπλεκε την Ελλάδα με τη Γαλλία. Θεωρώ πως αυτό που βραβεύτηκε ήταν το θέμα και όχι εγώ σαν φωτογράφος. Υπάρχει μεγάλη διαφορά. Οι δύο επιτροπές ψήφισαν ομόφωνα που σημαίνει πως αυτό που τους συγκίνησε ήταν το θέμα. Η βράβευση της είναι σημαντική γιατί θύμισε στον κόσμο την ιστορία και μας δείχνει πως κάτι τέτοιο μπορεί να ξαναγίνει».
Τα τελευταία χρόνια κάνω κατασκευές που περιλαμβάνουν και τη φωτογραφία. Η Κάρολ Όουτς λέει σε ένα βιβλίο της πως ήταν σε υποχρεωτικές διακοπές. Ως άνεργη, είμαι και εγώ σε υποχρεωτικές διακοπές. Αυτό μου έδωσε το χρόνο να μπορώ να φτιάχνω πράγματα όπως φωτεινά κουτιά, γλυπτές κατασκευές που περιλαμβάνουν τη φωτογραφία. Η επόμενη έκθεσή μου θα γίνει στη Θεσσαλονίκη το Νοέμβριο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Κινηματογράφου και δεν θα εξαντλείται στη φωτογραφία. Θα περιλαμβάνει και άλλα πράγματα.
Λένε πως η Αθήνα είναι άσχημη πόλη. Εσύ σα φωτογράφος συμφωνείς;
Η πόλη είμαστε εμείς. Αν η πόλη είναι άσχημη είναι επειδή εμείς έχουμε φτιάξει έναν κόσμο τέτοιο, δεν είναι από μόνη της άσχημη. Είναι στο χέρι μας αν θα είναι η πόλη όμορφη ή άσχημη.
Όταν δεις μια λυπημένη και βασανισμένη γυναίκα, μπορείς να θες να τη φωτογραφίσεις αλλά μπορεί και να σε στεναχωρεί τόσο πολύ που ή μένεις αμήχανος ή μπαίνεις στη διαδικασία να την αλλάξεις. Μ’ αυτή τη λογική εγώ δυσκολεύομαι να φωτογραφίσω την Αθήνα. Όταν φωτογραφίζεις καλείσαι να κάνεις μια σύνθεση. Δε μπορώ να την κάνω σε μια πόλη που υποφέρει. Με ενδιαφέρει περισσότερο να βοηθήσω να γίνει κάτι στην Αθήνα. Γιατί είμαι υπεύθυνη. Η δική μου πόλη είναι. Εγώ την έχω φτιάξει έτσι. Δε μπορώ να κοιτάω από απόσταση και να λέω πως κάποιος άλλος έχει κάνει αυτό το μεγάλο λάθος. Προφανώς ή εγώ του το επέτρεψα ή εγώ συναίνεσα ή εγώ το δημιούργησα. Για μένα υπάρχουν δύο Αθήνες: υπάρχει ο ελλαδικός χώρος του Μάνου Χατζιδάκι που είναι λίγο σαν την Τροία του Σλήμαν. Αφού ο Χατζιδάκις και κάποιοι άλλοι σπουδαίοι άνθρωποι είδαν μια τέτοια Ελλάδα, ξέρω ότι σίγουρα υπάρχει. Υπάρχει και μια άλλη Ελλάδα που ανήκει σε κάποιους άλλους ανθρώπους που θέλουν να τη χαλάνε συνεχώς. Εγώ θέλω να μεταδώσω την Ελλάδα που μου μετέδωσε ο Χατζιδάκις , οι έλληνες φιλόσοφοι, οι τραγικοί, οι ζωγράφοι. Εγώ θα επιμείνω σ’ αυτή την Ελλάδα. Και, αφού την έχουν δει, υπάρχει.
Ποιο βιβλίο θα ήθελες να φωτογραφίσεις;
Έχω διαβάσει ένα βιβλίο που δεν έχει εκδοθεί ακόμα και λέγεται «Εις ελευθερίαν» και είναι γραμμένο σε μια καθαρεύουσα ευαγγελική και το έχει γράψει η Ελεωνόρα Σταθοπούλου. Όταν το διάβαζα είχα πολύ έντονες εικόνες και έλεγα πως θα ήθελα πολύ να το φωτογραφίσω.
Τι σε εμπνέει για να τραβήξεις μια φωτογραφία; Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο κάθε φορά;
Θέλω σίγουρα να ξέρω πως υπάρχει μια ιστορία. Περισσότερο λειτουργώ αφηγηματικά. Ακόμα κι όταν δεν υπάρχει μια ιστορία, πρώτα δημιουργώ στο μυαλό μου μια ιστορία. Τα πρόσωπα έχουν ζωή, προηγούμενη και επόμενη. Μόνο έτσι μπορώ να φωτογραφίσω. Δε μπορώ να φωτογραφίσω για λόγους αισθητικούς μόνο. Θέλω να ξέρω την ιστορία των ανθρώπων. Αυτό που με επηρεάζει περισσότερο και από τη μελέτη της φωτογραφίας είναι τα βιβλία και η ζωγραφική. Πολλές φορές έχω σκεφτεί ότι αυτό το πρόσωπο που είναι μέσα στη φωτογραφία είναι μια ηρωίδα από τον Φώκνερ. Αγαπημένοι μου είναι ο Φώκνερ, ο Φλωμπέρ, η Κάρολ Όουτς, η Μαρία Μήτσορα, η Ελεωνόρα Σταθοπούλου.
Τι είναι αυτό που κάνει μια φωτογραφία από αδιάφορη καλή;
Η Συλβί Γκιγιέμ λέει πως αυτό που διαφοροποιεί έναν καλό χορευτή και έναν μοναδικό χορευτή είναι η ψυχή. Μία καλή φωτογραφία είναι μία καλή φωτογραφία. Μια μοναδική φωτογραφία είναι μια φωτογραφία που έχει ψυχή. Αυτή την ψυχή βλέπεις και σου μιλάει και σου αλλάζει κάτι απ’ τη ζωή σου. Υπάρχουν πολλοί καλοί φωτογράφοι. Μοναδικοί φωτογράφοι, όμως, είναι αυτοί που, όταν θα δεις μια εικόνα τους, την επόμενη μέρα θα έχεις αλλάξει λίγο ή πολύ ως άνθρωπος. Νομίζω πως αυτή είναι η διαφορά. Εμένα δε μ’ ενδιαφέρει να κάνω μια πολύ καλή εικόνα. Μ’ ενδιαφέρει να κάνω μια εικόνα που πιθανό ν’ αλλάξει κάτι για μένα και για τους άλλους. Η φωτογραφία είναι απλώς το μέσον. Όπως είναι το μολύβι και το χαρτί. Με μολύβι και χαρτί μπορείς να γράψεις λίστα με τα ψώνια που έχεις να κάνεις, με μολύβι και χαρτί μπορεί να γράψει ο Σολωμός ή ο Καβάφης. Αυτό το μαθαίνεις, όμως, έχοντας συνέχεια ερεθίσματα.
Κάνεις μια δουλειά που άνετα μπορείς να την κάνεις και στο εξωτερικό. Σκέφτεσαι να φύγεις;
Κάθε μέρα το σκέφτομαι. Αλλά δε θέλω να φύγω για να ξεφύγω. Θα θελα να φύγω για να μπορέσω να κάνω καλά αυτό που ξέρω να κάνω. Δεν είναι κακό το να φύγεις. Όλος ο κόσμος είναι ανοιχτός. Εμείς γιατί ξαφνικά έχουμε πανικοβληθεί; Αν εδώ έχεις μία πιθανότητα να κάνεις κάτι καλά, ταξιδεύοντας, και μόνο από την εμπειρία και τη γνώση, έχεις δέκα πιθανότητες να το κάνεις καλά. Γιατί το φοβόμαστε τόσο πολύ αυτό; Είναι και μια ευκαιρία άνθρωποι με δυνατότητες να ταξιδέψουν και να δουν τι συμβαίνει και παραέξω.
Σε ποια πόλη θα ήθελες να μείνεις;
Θα ήθελα να μείνω στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη. Στην Ελλάδα υπάρχει μια επίφαση θεωρητικού και καχυποψίας πως ο κάθε φωτογράφος ή καλλιτέχνης είναι ατάλαντος μέχρι αποδείξεως του εναντίου. Εκεί, αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι είναι περισσότερο συναισθηματικοί σε σχέση με τα πράγματα που αφορούν την τέχνη. Τα σχόλια που έκαναν για τις φωτογραφίες ήταν πάρα πολύ συναισθηματικά. Στην Ελλάδα αυτό δε γίνεται. Είμαστε όλοι συγκρατημένοι και καχύποπτοι. Ψάχνουμε να βρούμε ατέλειες και αδύνατα σημεία. Γιατί πρέπει να είμαστε πάντα τόσο κυνικοί και γιατί μια εικόνα να πρέπει να είναι άψογη τεχνικά, αν δεν έχει κάτι να σου πει; Όσο είμαστε νέοι στοχεύουμε σε μια τελειότητα τεχνικής φύσεως. Όσο μεγαλώνουμε, δεν έχουμε ανάγκη από τέτοιου είδους επιβραβεύσεις, μπορούμε να ρισκάρουμε και να δεχτούμε το τίμημα μιας απόρριψης. Μήπως να πω αυτό που θέλω να πω και να μη με ενδιαφέρει τι θέλουν οι άλλοι; Γιατί τελικά, ποιοι είναι αυτοί οι άλλοι που ξέρουν τόσο καλά;
Πρέπει, όμως, να γνωρίζεις πρώτα τους κανόνες για να μπορείς μετά να τους καταρρίψεις;
Σίγουρα. Εκτός κι αν έχεις ένα τρομερό ταλέντο και τρομερή ταχύτητα στον τρόπο που δημιουργείς και μπορείς όλα αυτά να τα κάνεις ταυτόχρονα. Εμένα μου παίρνει αρκετό χρόνο να συνειδητοποιήσω τη διαφορά αυτού που περιμένουν οι άλλοι και αυτού που αισθάνομαι εγώ πως πρέπει να κάνω. Μεγάλος δάσκαλος σ’ αυτό είναι ο Μάνος Χατζιδάκις. Πολλές φορές στο παρελθόν όταν σκεφτόμουνα πώς να διατυπώσω κάτι οπτικά ή σαν σκέψη σκεφτόμουν την ανατροπή που έκανε πάντα ο Χατζιδάκις όχι μόνο στη μουσική αλλά και στα κείμενά του. Είχα πάντα την αίσθηση πως έβλεπε από μια πλευρά που οι άλλοι δεν έβλεπαν. Η ευαισθησία είναι ταμπού στην Ελλάδα. Είναι ταμπού να κλαις, είναι ταμπού να θυμώνεις, όταν υψώνεις τη φωνή θα πρέπει να πας να κάνεις κάποια θεραπεία κτλ. Εγώ θεωρώ πως το δικαίωμα στην ευαισθησία είναι ένα αναφαίρετο δικαίωμα. Και το έχουμε χάσει υπακούοντας σε αυτούς που δεν τη διαθέτουν καν αυτή την ευαισθησία. Η φωτογραφία είναι απλώς ένα μέσον. Δε χρειάζεται να την υπηρετήσω σα να είμαι τεχνικός της Κάνον ή της Νίκον. Μπορώ να την υπηρετήσω όπως εγώ θέλω.
Τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;
Όταν ήμουν μικρή ήθελα να γίνω δύο πράγματα. Ήθελα να γίνω τσιγγάνα με ένα γαϊδουράκο και να πουλάω σύκα στις παραλίες. Το δεύτερο ήταν ότι ήθελα να έχω ένα μεγάλο πούλμαν και να παίρνω τους ανθρώπους που περιμένουν στις στάσεις του λεωφορείου. Ακόμα αυτά νομίζω πως θέλω να γίνω.
Υπάρχει κάτι που δε μπορείς να αποχωριστείς;
Κάποιους φίλους. Αυτούς μόνο. Έχω μάθει να μπορώ με οτιδήποτε υλικό βρεθεί μπροστά μου να κάνω κάτι με τη φωτογραφία. Το καλοκαίρι τύπωνα πάνω σε φύλλα δέντρων. Οτιδήποτε έχεις μπροστά σου κάνε κάτι μ’ αυτό. Μην περιμένεις την κατάλληλη στιγμή και τον κατάλληλο εξοπλισμό. Έμαθα να λειτουργώ χωρίς μέσα.
14°
