Πολλά χρόνια πριν μάθει η Ελλάδα να παίζει μπάσκετ, πολύ καιρό πριν τον παροξυσμό της κατάκτησης του ευρωπαϊκού πρωταθλήματος του 1987 και το στήσιμο καλαθιών ως το τελευταίο χωριό της ελληνικής επαρχίας, η πρώτη μπάλα μπάσκετ αναπήδησε σε μεταλλική στεφάνη σε ένα χωμάτινο γήπεδο της Θεσσαλονίκης. Το ημερολόγιο έγραφε 1919 και ήταν η χρονιά μηδέν για το σπορ που θα αγαπούσε η Ελλάδα – την αγάπη του κόσμου για την εθνική ομάδα μπάσκετ δεν θα την πλησιάσει ποτέ η αντίστοιχη ομάδα ποδοσφαίρου. Μπάσκετμπολ παίχτηκε για πρώτη φορά στο ιστορικό ανοιχτό γήπεδο της ΧΑΝΘ (Χριστιανική Αδελφότητα Νέων Θεσσαλονίκης) και από τον Βορρά ξεκίνησαν τα πάντα.
Θρυλικές προσωπικότητες για το άθλημα και την ιστορία της πόλης, στελέχη της Αδελφότητας, μετέφεραν από τις Ηνωμένες Πολιτείες τεχνικές μπάσκετ, ντρίπλες, πάσες και συστήματα παιχνιδιού που διδάσκονται μέχρι σήμερα. Γρήγορο και εντυπωσιακό μπάσκετ παίχτηκε για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη πολλά χρόνια πριν από την εμφάνιση στα παρκέ της επιδραστικής φιγούρας του Νίκου Γκάλη με την αφρο-αμερικάνικη κόμμωση.
Το ιστορικό γήπεδο της ΧΑΝΘ με το τσιμεντένιο πέταλο δεν υπάρχει σήμερα. Γκρεμίστηκε πριν από περίπου δέκα χρόνια («κατεδαφίζουν την Ακρόπολη του ελληνικού μπάσκετ» είχαν γράψει ΤΑ ΝΕΑ). Στη θέση του χτίστηκε το σύγχρονο κλειστό γήπεδο της Αδελφότητας. Και δικαιωματικά, κάτω από τις κερκίδες του εγκαινιάζεται αυτήν την Κυριακή το πρώτο Μουσείο Μπάσκετ στην Ελλάδα. Ιστορικές φανέλες αθλητών, τρόπαια της ΧΑΝΘ, τα σιδερένια τουρνικέ του παλιού γηπέδου και οι κρεμαστοί προβολείς του, το αυθεντικό ξύλινο ταμπλό της δυτικής ρακέτας, ο χειροκίνητος μετρητής του σκορ, αποκόμματα εφημερίδων με τα ανδραγαθήματα των αθλητών της ομάδας, η ιστορική φωτογραφία μελών της Αδελφότητας να παίζουν μπάσκετ στο προαύλιο έχοντας κρεμασμένη ανάποδα σε στύλο μια ψάθινη καρέκλα αντί για καλάθι, όλα αυτά θα εκτίθενται στο εξής στο σημείο μηδέν του παιχνιδιού με την πορτοκαλί μπάλα.Το οποίο σπορ αποτυπώθηκε τόσο έντονα στο γενετικό υλικό και τη μαγιά μιας ολόκληρης πόλης. Στη ΧΑΝΘ με την πλούσια κοινωνική και εθελοντική δράση, ανδρώθηκαν παίχτες – θρύλοι, όπως ο Θόδωρος Ροδόπουλος, ο Διονύσης Ανανιάδης, ο Μιχάλης Γιαννουζάκος, ο Λάκης Τσάβας, ο Γιώργος Τρόντζος, ο Σωτήρης Νικολαΐδης και ο σημερινός παίχτης της εθνικής ομάδας, Νίκος Ζήσης.
Το άθλημα αγαπήθηκε ήδη από τα πρώτα χρόνια από φοιτητές και καθηγητές του Πανεπιστημίου και όχι μόνο. Οι νεαροί αθλητές διαχώρισαν την αγάπη τους για το σπορ από τον επαγγελματικό αθλητισμό, όπως όριζε η φιλοσοφία της ίδια της ΧΑΝΘ, και αργότερα διέπρεψαν στις επιστήμες και τις επιχειρήσεις. Το ιστορικό γήπεδο έγινε τοπόσημο και συνδέθηκε όσο λίγα με την καθημερινή ζωή της πόλης. Και τίποτα από αυτά δεν θα συνέβαινε, αν δεν υπήρχαν πέντε φωτισμένες προσωπικότητες.
Γυμναστής στο Κολέγιο της YMCA στο Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης, παραρτήματος της μη κυβερνητικής, εθελοντικής οργάνωσης της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων - ΧΑΝ. Τον Δεκέμβριο του 1891 αναγκάστηκε, λόγω καιρικών συνθηκών, να κλείσει τους μαθητές του στο γυμναστήριο. Κάρφωσε δύο καλάθια φρούτων στις δύο πλευρές της αίθουσας και επινόησε μια άσκηση 9 εναντίον 9 παικτών, οι οποίοι έπρεπε να βάλουν μια μπάλα ποδοσφαίρου στο καλάθι. Ήταν ο πρώτος αγώνας μπάσκετμπολ. Η εξάπλωση ήταν ραγδαία και λίγα χρόνια αργότερα το σπορ άρχισε να παρουσιάζεται επίσημα από τα σχολεία της YMCA (ΧΑΝ) σε ολόκληρο τον κόσμο.
Απόφοιτος του Κολεγίου του Σπρίγκφιλντ, διορίστηκε το 1924 διευθυντής Φυσικής Αγωγής των ΧΑΝ Ελλάδος, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Συνέβαλε στην εισαγωγή του μπάσκετ στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, καθώς και στο πρόγραμμα σωματικής αγωγής των ενόπλων δυνάμεων. Σε ημερολόγιο της ΧΑΝΘ του 1928, για το οποίο ο ίδιος ήταν υπεύθυνος, δημοσιεύτηκαν οι επίσημοι κανονισμοί του μπάσκετ στην ελληνική γλώσσα, καθώς και στοιχεία που αφορούν στις διαστάσεις και τη χάραξη ενός γηπέδου. Εξασφάλισε υποτροφίες για τη μετεκπαίδευση στελεχών της ΧΑΝ σε κολέγια του εξωτερικού.
Συμεών Μαυροσκούφης
Με σύσταση του Λιούις Ρης σπούδασε με υποτροφία στο Institute Jean Jacques Rousseau στη Γενεύη Φυσική Αγωγή και Παιδαγωγική. Το 1932 εκπροσώπησε την Ελλάδα, μεταξύ μόλις οκτώ χωρών, στην υπογραφή της ιδρυτικής πράξης της FIBΑ (της Διεθνούς Ομοσπονδίας Καλαθοσφαίρισης). Την επόμενη χρονιά οργάνωσε το Τμήμα Φυσικής Αγωγής της ΧΑΝΘ και έγινε δάσκαλος, προπονητής και διεθνής διαιτητής. Το 2000 αναγνωρίστηκε από το Hall of Fame των ΗΠΑ ως ένας από τους κορυφαίους του αθλήματος παγκοσμίως!
Μίμης Τσικίνας
Στυλοβάτης του τμήματος μπάσκετ της ΧΑΝΘ, πλέι-μέικερ της ομάδας από το 1945 έως το 1949, κέρδισε το 1947 με τη Μικτή Θεσσαλονίκης το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Πόλεων. Το 1951 απέκτησε πτυχίο προπονητή από το Κολέγιο Σπρίγκφιλντ, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη και τοποθετήθηκε υποδιευθυντής της ΧΑΝΘ. Την ίδια χρονιά η FIBA τον έχρισε ως έναν από τους πρώτους Έλληνες διεθνείς διαιτητές. Προπονητής και μέλος της τεχνικής ηγεσίας των ομάδων μπάσκετ μέχρι το 1980, δίδαξε πρωτοποριακές μεθόδους και τεχνικές (άμυνα ζώνης κ.α.)
Βασικό μέλος της ομάδας μπάσκετ της Αδελφότητας, παρά τις δελεαστικές προτάσεις από ομάδες του εξωτερικού, δεν εγκατέλειψε ποτέ τη Θεσσαλονίκη. Από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού μπάσκετ, εφάρμοσε πρώτος τη ραχιαία ντρίμπλα και έφερε το τζαμπ σουτ στην Ελλάδα. Αγωνιζόταν στη θέση του πάουερ φόργουορντ. Συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι το 1952, ενώ ως μέλος της εθνικής ομάδας κατέκτησε την τρίτη θέση στο ευρωπαϊκό πρωτάθλημα το 1949. Στον νικηφόρο αγώνα της Μικτής Θεσσαλονίκης με την Εθνική Τουρκίας, το 1946, σημείωσε τους 39 από τους 41 πόντους της ομάδας.
14°
