Η πόρτα του κελιού του άνοιξε· κελί απομόνωσης, μονίμως με το ηλεκτρικό φως αναμμένο, δίχως θέρμανση σε θερμοκρασίες πολικές. Τον πήραν. Από τη φυλακή ο κρατούμενος οδηγήθηκε κατ’ ευθείαν στο αεροδρόμιο. Αποφυλάκιση «για λόγους υγείας» με προϋπόθεση, όμως, την απέλαση. Τον έβαλαν αμέσως σε ένα αεροπλάνο. Προορισμός; Οι Ηνωμένες Πολιτείες. Ήταν Νοέμβριος 1997. Ήταν ο πιο διάσημος Κινέζος πολιτικός κρατούμενος. Το όνομά του: Βέι Ζινγκσένγκ.
Βέι Ζινγκσένγκ. Δεκαοκτώ χρόνια φυλακισμένος, συνολικά. Σε διάφορες φυλακές της Κίνας. Σε δύο φάσεις. Η πρώτη, 1979-1993. Η δεύτερη, 1994-1997. Στην αρχή, καταδικασμένος σε θάνατο. Μετά, σε στρατόπεδο εργασίας. Κατόπιν, στην απομόνωση. Ποικιλία φρίκης. Στην απελευθέρωσή του συνέβαλαν οι πολλαπλές διεθνείς πιέσεις και, ιδίως, η προσωπική παρέμβαση του τότε Αμερικανού προέδρου Μπιλ Κλίντον.
Βέι Ζινγκσένγκ. Ένας κατ’ εξοχήν αντιφρονών. Ηγετική μορφή της αντιπολίτευσης απέναντι στο κομμουνιστικό καθεστώς της Κίνας. Πραγματικός αγωνιστής για ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερίες, δημοκρατία στην αχανή χώρα του. Σπεύδω να διευκρινίσω ότι η λέξη «αγωνιστής» έχει κακοπάθει και εκχυδαϊστεί. Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, διατηρεί όλη τη σημασία της και μάλιστα με το άλφα κεφαλαίο.
Ποιες ήταν οι κατηγορίες του κομμουνιστικού καθεστώτος εναντίον του Κινέζου αντιφρονούντα; Οι γνωστές και συνήθεις καρμπόν-κατηγορίες. Δηλαδή «προδότης της χώρας του», «πληροφοριοδότης του εχθρού», «αντεπαναστάτης».
Και το πραγματικό του «έγκλημα»; Οι απόψεις του και μόνον. Οι απόψεις του για δημοκρατία και ελευθερίες στην Κίνα. Που τις εξέφραζε πάντοτε ειρηνικά. Για τις απόψεις του, λοιπόν. Αυτό του κόστισε δεκαοκτώ χρόνια φυλακής.
Πόσο αποφασισμένος πρέπει να είναι κανείς; Πόση εσωτερική δύναμη και θάρρος πρέπει να διαθέτει ένας άνθρωπος για να αντιστέκεται –παρά τη μαύρη μαυρίλα γύρω του– δίχως να υπολογίζει το προσωπικό κόστος, όπως ο Βέι Ζινγκσένγκ; Δεν έχω απάντηση και ποιος μπορεί να έχει;
«Το κουράγιο να είσαι μόνος»*. Είναι ο τίτλος του βιβλίου του Βέι Ζινγκσένγκ. Ένα βιβλίο για και με τις αλήθειες των άλλων. Ντοκουμέντο. Περιλαμβάνει πολιτικά κείμενα που τα έγραψε στη φυλακή, σε χαρτί τουαλέτας. Συγκλονιστικά γραπτά με τη μορφή επιστολών. Παραλήπτες; Η κινέζικη ηγεσία και η οικογένειά του.
Γνωρίζουμε στοιχεία για τη ζωή του πριν τη σύγκρουσή του με το καθεστώς; Βεβαίως, πολύ ενδιαφέροντα μάλιστα.
Ο Βέι Ζινγκσένγκ γεννήθηκε στο Πεκίνο το 1951. Οι γονείς του ήταν στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος (πώς λέγεται η νομενκλατούρα στα κινέζικα;). Μεγάλωσε, λοιπόν, σε περιβάλλον κομματικής ελίτ. Και πήγε στα σχολεία για τα παιδιά της ελίτ.
Όταν άρχισε η διαβόητη Πολιτιστική Επανάσταση (1966-1976) ακολούθησε τους Ερυθροφρουρούς. Εκεί όμως, τότε, τα «είδε όλα». Φρικάρισε. Άρχισε να αναρωτιέται για τη φύση του καθεστώτος. Σιγά-σιγά διαμόρφωσε τις απόψεις του. Και κατέληξε: ελευθερία της έκφρασης, ανθρώπινα δικαιώματα, δημοκρατία.
Το παιδί της κομματικής ελίτ δεν υπήρχε πια. Ο Βέι Ζινγκσένγκ έγινε ένας ακαταπόνητος αντιφρονών. Διατύπωνε σφοδρή κριτική. Διατηρούσε επαφές με ξένους δημοσιογράφους. Δημιούργησε ένα έντυπο, αντικαθεστωτικό και παράνομο βέβαια. Ήταν Δεκέμβριος 1978, όταν έγραψε στον λεγόμενο «Τοίχο της Δημοκρατίας» στο Πεκίνο (άλλοθι του καθεστώτος για τάχα μου ελεύθερη έκφραση) ένα καυστικό κείμενο για την ανυπαρξία δημοκρατίας στη χώρα του. Όχι μόνο το έγραψε, αλλά το υπέγραψε κιόλας. Και, φυσικά, αμέσως τον συνέλαβαν. Η συνέχεια είναι γνωστή.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το 1996, τίμησε τον Βέι Ζινγκσένγκ με το «Βραβείο Ζαχάρωφ για την Ελευθερία της Έκφρασης», για τη δράση και τη στάση του. Δεν μπόρεσε να το παραλάβει ο ίδιος, ήταν σε κάποια φυλακή.
Μετά την απελευθέρωση - απέλασή του έχει εγκατασταθεί στην Ουάσινγκτον. Εκεί διευθύνει το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που φέρει το όνομά του «Wei Jingsheng Foundation» και έχει τριπλό στόχο: την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων, τον εκδημοκρατισμό στην Κίνα.
Στις Βρυξέλλες παρακολούθησα, πριν πέντε χρόνια, μια σημαντική ημερίδα, οργανωμένη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην οποία πήραν μέρος δώδεκα προσωπικότητες, δώδεκα Βραβεία Ζαχάρωφ. Ανάμεσά τους και ο Βέι Ζινγκσένγκ. Όταν πήρε τον λόγο, ήταν σαν να απευθυνόταν όχι σε όσους ήμασταν στην αίθουσα αλλά σε όλους τους Ευρωπαίους. Μίλησε για τις σχέσεις Ευρώπης-Κίνας. Είπε αλήθειες (ποιος τις ακούει;). Και τόνισε:
«Κάνετε τεράστιο λάθος, εάν νομίζετε ότι το καθεστώς της Kίνας θα βοηθήσει τις ευρωπαϊκές χώρες τώρα με την κρίση. Δεν το βλέπετε; Tο κινέζικο καθεστώς μισεί ό,τι εκπροσωπεί η Eυρώπη. Καταλαβαίνω ότι θέλετε εμπορικές σχέσεις με την Kίνα. Όμως εκτός από τις εμπορικές σχέσεις, υπάρχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι ελευθερίες που στην Kίνα δεν παραβιάζονται απλώς· συνθλίβονται».
Είχα την ευκαιρία να μιλήσω με τον Βέι Ζινγκσένγκ στο τέλος εκείνης της εκδήλωσης στις Βρυξέλλες. Αναπόφευκτα η συζήτηση στράφηκε (και) στα χρόνια των διώξεων που υπέστη στην Κίνα. Δεν θα ξεχάσω την απάντησή του στην ερώτησή μου σχετικ με τον φόβο. Χαμογελώντας είπε ότι δεν φοβόταν διότι …«ο φόβος είναι μια κακή συνήθεια».
*The Courage to Stand Alone: Letters from Prison, Penguin Books , 1998
22°
