Νεαρές αγρότισσες και TikTokers

Όταν ανέβηκαν για πρώτη φορά στο τρακτέρ ήταν τόσο μικρές ώστε ίσα που θυμούνται τον εαυτό τους. Παρατηρούσαν τα πάντα και σιγά σιγά άρχισαν να συμμετέχουν και να μαθαίνουν τη δουλειά στην πράξη. Σήμερα ασχολούνται με την αγροτική ζωή και ξεχωρίζουν και στο TikTok.

Οι νεαρές ελληνίδες αγρότισσες που πρωταγωνιστούν στο χωράφι και στο TikTok

Ο μπαμπάς της Σύλιας Μπακοστέργιου, γεωργός στο επάγγελμα, είναι αυτός που της έμαθε όχι μόνο τις τεχνικές της δουλειάς, αλλά της μετέδωσε και το μεράκι που χρειάζεται να έχει κανείς όταν ασχολείται με την καλλιέργεια της γης. Η Σύλια γεννήθηκε και ζει στην Ομβριακή, ένα χωριό 30 χλμ. έξω από τη Λαμία. Είναι 20 χρονών, ασχολείται με την αγροτική οικογενειακή επιχείρηση και ταυτόχρονα σπουδάζει στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στον ελεύθερό της χρόνο της αρέσει να κάνει βιντεάκια στο TikTok, στα οποία μοιράζεται, με χιουμοριστικό τρόπο, την καθημερινότητα μιας αγρότισσας.

Από την εφηβεία της, η αγάπη για τη γη δεν κρυβότανε. Την πρώτη φορά που ανέβηκε στο τρακτέρ ήταν για να οργώσει. «Κάτι που δεν θα ξεχάσω είναι ότι, από τον ενθουσιασμό μου, μόλις έφυγε ο μπαμπάς μου, δεν έκανα αναστροφή το άροτρο, όπως θα έπρεπε, και χώρισα το χωράφι στα δύο», μου λέει.

Στην αγροτική ζωή, κάθε μέρα είναι διαφορετική και δεν υπάρχει ωράριο. Μια γεμάτη ανοιξιάτικη μέρα της αρχίζει νωρίς το πρωί. Θα πάρει καφέ από το μαγαζί του χωριού και θα ξεκινήσει για το χωράφι. Μόλις ανέβει στο τρακτέρ, το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να συνδέσει το κινητό της με το ραδιόφωνο. Η μουσική είναι η καλύτερη παρέα στο χωράφι. Άλλωστε οι ώρες πάνω στο τρακτέρ είναι πολλές, με αποτέλεσμα το ελληνικό ρεπερτόριο να εξαντλείται. Μπορεί να ξεκινήσει με τραπ, να συνεχίσει με λαϊκά και για το τέλος παραδοσιακή μουσική.

Οι περισσότερες εργασίες στις δικές της καλλιέργειες γίνονται με το τρακτέρ και το ανάλογο παρελκόμενα μηχάνημα. «Συνήθως ανεβαίνω στο τρακτέρ και γυρίζω σπίτι μετά τη δύση του ηλίου. Η ημέρα μου τελειώνει με οικογενειακό τραπέζι, όπου συζητάω με τον μπαμπά και τον ξάδερφό μου για τις δουλειές, και δρομολογούμε τις επόμενες. Υπάρχουν περίοδοι που είμαστε όλη την ημέρα στο χωράφι και άλλες που δεν πάμε καθόλου. Το καλό με τις καλλιέργειες με τις οποίες ασχολούμαστε είναι ότι οι απαιτήσεις τους χειμερινούς μήνες είναι λιγότερες, οπότε ξεκουραζόμαστε».

Ωστόσο, τη Σύλια πάντα την παρότρυναν να σπουδάσει, για να βρει μια πιο «ξεκούραστη, γυναικεία δουλειά». «Όταν γνωρίζω κάποιον και του αναφέρω το επάγγελμά μου δυσκολεύεται να με πιστέψει. Προφανώς λόγω του νεαρού της ηλικίας μου και της θηλυκότητά μου. Το συγκεκριμένο επάγγελμα απαιτεί δύναμη, πολλές ώρες χειρωνακτικής εργασίας και γνώση γεωργικών πρακτικών. Όλα αυτά αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια στερεοτύπων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Και πράγματι, λόγω των προκαταλήψεων, οι περισσότεροι βλέπουν τις αγρότισσες ως βοηθούς και ικανές μόνο για τις ελαφριές δουλειές, κάτι που υποτιμά τον ρόλο μας.

»Υπάρχουν ελάχιστες γυναίκες που ασχολούνται ουσιαστικά με τη γεωργία. Δυστυχώς ο αγροτικός τομέας εξακολουθεί να είναι ανδροκρατούμενος, με περιορισμένη τη συμμετοχή γυναικών.

»Οι φίλες μου χαίρονται για εμένα, γιατί κάνω αυτό που αγαπώ και εξελίσσομαι. Μάλιστα, μερικές φορές τις παίρνω μαζί μου στο χωράφι και το βρίσκουν πολύ διασκεδαστικό. Ο φίλος μου είναι επίσης αγρότης, συχνά βοηθάμε ο ένας τον άλλον και ανταλλάσσουμε απόψεις», προσθέτει η Σύλια.

Στις μέρες μας υπάρχουν πολλές προκλήσεις που λειτουργούν αποτρεπτικά για την ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα στη χώρα μας. «Οι Έλληνες αγρότες έχουν να αντιμετωπίσουν τις ακραίες καιρικές συνθήκες, που οδηγούν σε μειωμένες αποδόσεις. Ακόμη, το αυξημένο κόστος των καυσίμων και των μηχανημάτων δυσχεραίνει τη διαχείριση της αγροτικής εκμετάλλευσης. Παράλληλα, η ραγδαία τεχνολογική μετάβαση μας αναγκάζει να υιοθετήσουμε νέες τεχνολογίες, που απαιτούν μεγάλες επενδύσεις και συνεχή εκπαίδευση. Τέλος, η έλλειψη εργατικού δυναμικού μάς προβληματίζει αρκετά, διότι δεν υπάρχουν αρκετά "χέρια" για τις πιο εξειδικευμένες εργασίες».

Πριν από έναν χρόνο, η Σύλια αποφάσισε να ανοίξει λογαριασμό στο TikTok, παρουσιάζοντας την αγροτική δραστηριότητα από τη δική της πλευρά, χωρίς μεγάλες προσδοκίες για την απήχηση των βίντεό της. Στο προφίλ της μπορείς να παρακολουθήσεις τη ζωή μιας αγρότισσας. Μέσα από τα βίντεό της καταρρίπτει τα στερεότυπα για τη γυναίκα και την αγροτική ζωή και αναδεικνύει την ομορφιά της. Σήμερα οι ακόλουθοί της ξεπερνούν τους 11.000, και είναι χαρούμενη γι’ αυτό. «Οι περισσότεροι θαυμάζουν τη δουλειά μου και με την πρώτη ευκαιρία μου ζητούν μια βόλτα με το τρακτέρ. Σίγουρα υπάρχουν και αρνητικά σχόλια ανθρώπων που προσπαθούν να με υποτιμήσουν. Η αλήθεια είναι ότι τα βρίσκω πολύ διασκεδαστικά», καταλήγει.

Στόχος της; Να τελειώσει με τις σπουδές της, να εργάζεται στον τομέα της καλλιέργειας, να εξελιχθεί και να κάνει αυτό που αγαπά… δουλειές με το τρακτέρ.

Η Μαρκέλλα-Πέρδικα Καραμέτου είναι 24 χρόνων. Μένει στα Τρίκαλα, αλλά η δουλειά της είναι στον Άγιο Βησσαρίωνα. Τον Νοέμβριο του 2024 αποφοίτησε από το τμήμα Γεωπονίας και Αγροτεχνολογίας της Λάρισας και την ίδια χρονιά ξεκίνησε να εργάζεται ως κτηνοτρόφος και αγρότισσα. 

Ο μπαμπάς της εργάζεται επίσης ως αγρότης. Στην οικογενειακή επιχείρηση βοηθούν η μητέρα και ο αδερφός της κάποιες φορές, χωρίς όμως να είναι η βασική τους δουλειά.

Οδηγεί τρακτέρ από όταν ήταν στο δημοτικό. Θυμάται να φορτώνουν με τον μπαμπά της τις μπάλες με το τριφύλλι ή το βαμβάκι σε μεγάλες καρότσες και εκείνη να χοροπηδάει στα βαμβάκια. Επίσης, σε μικρή ηλικία έμαθε να ξεγεννά τις προβατίνες από τον μπαμπά και τον παππού της. «Με τον παππού μου δέναμε και φτιάχναμε τα ποδαράκια στα αρνάκια όταν έσπαγαν. Ειδικά αυτό το κομμάτι, το να προσφέρω βοήθεια στα ζώα, το λάτρευα και το λατρεύω. Πηγαίναμε φαγητό στον μπαμπά μου όταν ήταν στο χωράφι και θυμάμαι πως ήθελα να τρώω μαζί του για να του κάνω παρέα».

Όταν είπε στους γονείς της ότι ήθελε να ακολουθήσει το συγκεκριμένο επάγγελμα, αρχικά ήταν διστακτικοί αλλά στην πορεία τη στήριξαν. «Θεωρώ πως υπάρχουν ακόμη προκαταλήψεις, το επάγγελμα είναι ανδροκρατούμενο. Είναι σύνηθες να ακούμε εκφράσεις του τύπου: “είσαι γυναίκα, δεν είναι αυτή η δουλειά για σένα” ή “αργότερα δεν θα μπορείς να συνδυάσεις τη δουλειά με τα παιδιά”.  Όταν με ρωτάνε με τι ασχολούμαι και τους απαντάω πως είμαι κτηνοτρόφος και αγρότισσα, συνήθως σοκάρονται και λένε “πώς τα καταφέρνεις, είναι δύσκολο για σένα, είσαι κοπέλα”. Βέβαια υπάρχουν κι άλλοι που ενθουσιάζονται, ενδεχομένως να ήθελαν κι οι ίδιοι να ασχοληθούν με τον χώρο αυτό, μου λένε “μπράβο σου, δεν το κάνουν πολλές κοπέλες της ηλικίας σου”. Κάποιοι άλλοι δεν το πιστεύουν καν!».

Γνωρίζω κι άλλες  γυναίκες που ασκούν το συγκεκριμένο επάγγελμα, αλλά δεν είναι στην ηλικία της Μαρκέλλας. Είναι άνω των 40. «Δεν έχω φίλες που ασχολούνται με αυτό ή με κάτι παρόμοιο. Οι φίλες μου, όταν τους είπα ότι θα το ακολουθήσω επαγγελματικά, μου είπαν “μπράβο και χαρά στο κουράγιο σου”. Το βρίσκουν δύσκολο. Κάποιες δεν θα μπορούσαν να το κάνουν και άλλες θα ήθελαν. Ο σύντροφός μου από την άλλη, με στηρίζει και χαίρεται που ακολούθησα αυτό επαγγελματικά. Κάποιες φορές έρχεται και με βοηθάει».

Η μέρα της Μαρκέλλας ξεκινάει στις 5:30 και περίπου στις 6 φτάνει στη μονάδα με τα ζώα. Υπάρχουν μέρες που θα τελειώσει στις 12-1, θα πάει για ξεκούραση και θα επιστρέψει στις 6 το απόγευμα για να μείνει μέχρι τις 10 περίπου. Υπάρχουν βέβαια και μέρες που δεν θα φύγει καθόλου από τη μονάδα. Όταν ανοίγει ο καιρός, ξεκινάει και η δουλειά στα χωράφια, όποτε θα ξυπνήσει νωρίς για να πάει στα πρόβατα και έπειτα στα χωράφια, και ξανά στα πρόβατα, με λίγο ή και καθόλου ξεκούραση ενδιάμεσα.

«Μια τυπική μέρα στη δουλειά περιλαμβάνει επίσκεψη στη μονάδα. Την περίοδο των γεννών, ελέγχουμε αν κάποιο ζώο γέννησε το βράδυ. Έπειτα θα ξεκινήσουμε το άρμεγμα και θα ταΐσουμε όλα τα πρόβατα. Στη συνέχεια θα τακτοποιήσουμε όσα πρόβατα έχουν γεννήσει στο κατάλληλο box, και θα βοηθήσουμε οποίο αρνάκι χρειάζεται να φάει. Αφού τελειώσουμε με αυτά, θα κάνουμε τις υπόλοιπες δουλειές που χρειάζεται να γίνουν, για παράδειγμα βάζουμε μπάλες στη μονάδα, φτιάχνουμε καρπό, εμβολιάζουμε τα ζώα κ.λπ.».

Η Μαρκέλλα θεωρεί πως τα επαγγέλματα του κτηνοτρόφου και του αγρότη είναι κάπως αβέβαια. «Δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Οι τιμές των προϊόντων σου, οποία κι αν είναι αυτά, καθορίζονται από άλλους. Δεν είναι κάτι που αποφασίζουμε εμείς. Αυτό σημαίνει ότι, από τη μια μέρα στην άλλη, μπορεί η δουλειά να μην είναι βιώσιμη. Επίσης, οι ώρες και οι συνθήκες είναι δύσκολες, αφού στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σταθερό ωράριο. Ως κτηνοτρόφος πρέπει να είσαι κοντά στα ζώα 365 μέρες τον χρόνο, δύο φορές τη μέρα, συνεπώς δεν υπάρχουν οι γιορτές και οι αργίες για εμάς. Επιπλέον πρόκειται για μια δουλειά χειρονακτική και σε ένα περιβάλλον όχι και τόσο καθαρό.

»Ως αγρότισσα μπορείς να λείψεις, αλλά κι εκεί το ωράριο είναι ακαθόριστο και δύσκολο. Πρόκειται και πάλι για ένα επάγγελμα ανθυγιεινό, αφού συχνά έρχεσαι σε επαφή με λιπάσματα, φάρμακα κ.λπ. Ένα άλλο δύσκολο κομμάτι είναι αυτό της διατροφής, καθώς δεν ξέρεις πότε, τι και αν θα προλάβεις να φας. Τις περισσότερες φορές δεν τρως καν σε τραπέζι. Μπορεί να φας πάνω στο τρακτέρ, να καθίσεις στα χώματα ή και κάτι πρόχειρο περπατώντας, για να συνεχίσεις με τις δουλειές».

Στον ελεύθερό της χρόνο της αρέσει να βλέπει τους φίλους της και να διαβάζει βιβλία που έχουν σχέση με τα ζώα.

Όπως οι περισσότεροι, ξεκίνησε να ασχολείται με το TikTok την περίοδο του Covid. Στη συνέχεια, για κάποιο διάστημα, το άφησε. Τον τελευταίο καιρό ξεκίνησε να ασχολείται πιο εντατικά, χωρίς κάποιο σκοπό, απλά και μόνο γιατί της αρέσει να φτιάχνει βίντεο και να δείχνει τη δουλειά της. Στο προφίλ της θα δεις χιουμοριστικό περιεχόμενο. Κάποια αστεία συμβάντα στη δουλειά της, τα οποία διακωμωδεί, ή απλά βίντεο από την καθημερινότητά της, με σκοπό να παροτρύνει και άλλους να ακολουθήσουν αυτό τον δρόμο. «Στα σχόλια μπορείς να δεις πολλά... του τύπου “με τέτοια νύχια σίγουρα για το βίντεο πήγες” ή “με αυτό το ντύσιμο δεν πας σίγουρα για λιπάσματα”. Βέβαια υπάρχει και η άλλη πλευρά, άνθρωποι που μου δίνουν συμβουλές ή μου γράφουν “μπράβο”, μια και δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες που να ασχολούνται με τον τομέα αυτό. Ο στόχος μου είναι να φτάσω όσο πιο ψηλά μπορώ εργασιακά και να κάνω αυτό που αγαπώ. Θέλω να εξελιχθώ, να μη μείνω στάσιμη. Θα προσπαθήσω αυτά που μου δίνει ο μπαμπάς μου να τα αυξήσω και να τα βελτιώσω».

Η Ελένη Ζάντζα είναι 34 ετών και κατάγεται από την Ομβριακή Δομοκού. Στον ελεύθερό της χρόνο ασχολείται με τις κατασκευές, κυρίως με θαλασσόξυλα, ζωγραφίζει, φτιάχνει κοσμήματα και πηγαίνει για ψάρεμα με την παρέα της.

Προέρχεται από αγροτική οικογένεια και είναι επαγγελματίας αγρότισσα τα τελευταία 12 χρόνια. Θυμάται τον εαυτό της από νεαρή ηλικία να ζητά από τον μπαμπά της να την παίρνει μαζί του στα κτήματα. Έμενε μαζί του ώρες ατελείωτες, πάνω στα μηχανήματα και όποτε κουραζόταν κοιμόταν στα πόδια του! «Μου έλεγε η μαμά μου “θέλεις να έρθω να σε πάρω;” και της απαντούσα “όχι, θέλω να καθαρίσω την μηχανή”. Ήξερα από τότε πως αυτό ήταν το επάγγελμα που θα ακολουθούσα, ανεξάρτητα από το τι θα σπούδαζα».

Κάθε πρωί προγραμματίζει τις εργασίες που πρέπει να υλοποιηθούν και ξεκινάει την ημέρα της. Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να ενημερωθεί για τις καιρικές συνθήκες. Μια απρόοπτη αλλαγή του καιρού μπορεί να είναι καταστροφική για τα τριφύλλια, η κύρια καλλιέργεια με την οποία ασχολείται. «Παρόλο που η αγροτική ζωή είναι ευλογία, καθώς σου επιτρέπει να εργάζεσαι στη φύση, και αυτό είναι που αγαπώ, γνωρίζουμε καλά πως δεν είναι πάντα ρόδινη. Η έλλειψη σταθερότητας στις τιμές των προϊόντων καθώς και οι κλιματικές αλλαγές κάνουν τη δουλειά μας όλο και πιο δύσκολη».

Οι καλύτερες ώρες της ημέρας για εκείνη είναι αυτές που βρίσκεται πάνω στο τρακτέρ και κάνει οποιαδήποτε εργασία, είτε πρόκειται για το κόψιμο των τριφυλλιών, το γύρισμα, το δέσιμο με την πρέσα χορτοδεσίας, μέχρι και το φόρτωμα του δέματος στο φορτηγό.

«Όταν γνωριστήκαμε με τον σύντροφό μου και του είπα τι δουλειά κάνω,  αμέσως κατάλαβε. Μου είπε πως έχει να κάνει με μια δυναμική γυναίκα, που ξέρει τι θέλει. Έδειξε μεγάλο ενθουσιασμό. Του έκανε εντύπωση όταν με είδε να οδηγώ τρακτέρ, δεν το περίμενε. Οι φίλες μου, που δεν είναι καμιά του επαγγέλματος, μου λένε πως με ζηλεύουν, με την καλή έννοια, διότι έκανα επάγγελμα αυτό που αγαπώ και είμαι ευτυχισμένη. Με ρωτάνε βέβαια αν κουράζομαι και πώς τα καταφέρνω.

»Η αντιμετώπιση του κόσμου απέναντι σε μια γυναίκα που ασχολείται ενεργά με μηχανήματα και κτήματα είναι ενδιαφέρουσα. Μπορώ να πω ότι μόνο ένα 5% θα προσπαθήσει να με αποτρέψει από το συγκεκριμένο επάγγελμα. Πολλοί θεωρούν ότι κάνω αυτή τη δουλεία επειδή δεν έχω σπουδάσει, αγνοώντας ότι είμαι Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων και ότι η ενασχόλησή μου με τη γη και τα μηχανήματα είναι συνειδητή επιλογή, όχι ανάγκη. Αυτό που με έχει πραγματικά εκπλήξει είναι το υπόλοιπο 95%, κυρίως άτομα της ηλικίας μου, που δείχνουν αληθινό θαυμασμό γι’ αυτό που κάνω.

»Το βλέπω έντονα μέσα από τα social media, όπου λαμβάνω υποστήριξη και ενθάρρυνση, κάτι που μου δίνει ώθηση ώστε να συνεχίσω. Στο TikTok έχω δει σχόλια του τύπο: “είσαι πρότυπο και δύναμη για όλους μας” ακόμη και “συγχαρητήρια στους γονείς σου”. Το τελευταίο με είχε συγκινήσει ιδιαίτερα, γιατί είναι σπουδαίο να ακούει ένα παιδί όμορφα λογία για την ανατροφή του. Κάτι για το οποίο είμαι υπερήφανη και εγώ και οι γονείς μου είναι ότι έχω δημιουργήσει τον κύκλο μου κι έχω καταφέρει να είμαι η Ελένη Ζάντζα και όχι η κόρη του Ηλία. Πιστέψτε με, αυτό είναι πολύ μεγάλο επίτευγμα για μια γυναίκα αγρότισσα. Αυτός ήταν και ο στόχος μου, να με εμπιστεύονται για την ποιότητα των προϊόντων μου και να γνωρίζουν ότι ο πατέρας μου –που είναι σπουδαίος και πολύ δημιουργικός άνθρωπος– μου μετέδωσε τις γνώσεις του για να χτίσω τη δική μου ιστορία στον αγροτικό κλάδο».

Μέσω των social media, ο κόσμος που την παρακολουθεί της ζητά και συμβουλές για τις καλλιέργειές του. «Μάλιστα έχω έρθει σε επαφή με κτηνοτρόφους, γυναίκες και άντρες, που ψάχνουν για ζωοτροφές κι έχουμε χτίσει μια όμορφη συνεργασία. Προμηθεύονται προϊόντα από εμένα».

Υπάρχει βέβαια και ένα ποσοστό ανθρώπων που την παρακολουθεί και που μπορεί να σχολιάσει τα περιποιημένα της χέρια. Κάποιοι απορούν πώς γίνεται να μην είναι λερωμένη. «Προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι η τεχνολογία έχει εξελιχθεί, εμείς οι ίδιες ως αγρότισσες έχουμε εξελιχθεί και θα συνεχίσουμε».