Το νέο επάγγελμα: διάσημος στο TikTok

​Την ημέρα που ένας TikToker πληρώθηκε με 200.000 δολάρια για μια διαφημιστική αναφορά, οι working class heroes του κόσμου αναρωτήθηκαν αν θα έπρεπε να συνεχίσουν να κοπιάζουν για την επιβίωση ή να πάρουν τα βουνά.

Ενώ το Instagram και το YouTube καλοπλήρωσε τους Millenials και την Generation Z, το TikTok γίνεται ο επαγγελματικός στίβος της Generation Alpha, που βγαίνει νωρίτερα από κάθε άλλη σύγχρονη γενιά της Δύσης στην (ψηφιακή) παραγωγή. Σε έναν κόσμο εργασίας που κάθε άλλο παρά ρόδινος μοιάζει και τα rates της ανεργίας είναι διψήφια, η ψηφιακή οικονομία του influencing το 2016 τζίραρε 1,7 δισεκατομμύρια δολάρια και μέχρι το 2019 είχε εκτοξευτεί στο αστρονομικό νούμερο 6.6 εκατομμύρια. Γιατί να μη διεκδικήσεις κάτι από αυτή τη νοστιμότατη πίτα;

Influencer από σπίτι
Αν στην Ελλάδα ανοίξαμε προφίλ στην περίοδο του λοκντάουν όταν μέσα στις ατελείωτες ώρες απραξίας το TikTok ήταν μια κάποια παρηγοριά, η δαιμόνια Αμερική από το 2019 είχε δει την κότα που γεννά χρυσά αυγά. Εμείς γελούσαμε με τον απόλυτο συγχρονισμό του Χρήστου Δάντη στο «είσαι λέρα», και στο Λος Άντζελες λειτουργούσαν συνεργατικοί χώροι που προσέφεραν επαγγελματική στέγη και αξιοπρεπείς αμοιβές στους influencers του TikTok. Ποιος να το φανταζόταν!

Τι είναι τα collab houses;

Σίγουρα δεν είναι μια αυθόρμητη απόφαση κάποιων σταρ της πλατφόρμας να συγκατοικήσουν. Είναι μια απόπειρα κάποιων «οραματιστών» να δοθεί επαγγελματική υπόσταση στους ερασιτέχνες του TikTok. Μια προσπάθεια να οργανωθεί έστω υποτυπωδώς μια βιομηχανία που βρίσκεται ακόμα στα σπάργανα, που δεν διέπεται από κανόνες αλλά που χαρακτηρίζεται από υπερπροσφορά «εργατών». Girls in the Valley, Hype House, Sway House, Young Finesse Kids, Clubhouse, Inspir3 και 1600 Vine είναι μερικά μόνο από τα δεκάδες κοινόβια αυτής της ιδιότυπης, όχι τόσο αθώας, Χριστιανίας που αναπτύσσεται πέριξ του Μπέβερλι Χιλς και που έχει κερδίσει την προβολή της από τον παραδοσιακό Τύπο. Άλλα θεματικά στεγάζουν συγκεκριμένα ταλέντα, άλλα ό,τι να ’ναι. Άλλα λειτουργικά, άλλα το αντίθετο. Αδειάζουν συνήθως όταν οι ένοικοι ξεμαλλιάζονται είτε με τους ιδιοκτήτες είτε μεταξύ τους, με τους δυσαρεστημένους να μετακομίζουν σε άλλη στέγη ή να δημιουργούν τη δική τους. Λερναία Ύδρα φάση.

Τα «σοβαρά μαγαζιά», που όμως είναι τραγική μειοψηφία, έχουν τη δομή μιας καλοστημένης εταιρείας – κάτι σαν πρακτορείο ταλέντων με εξειδίκευση τη δημιουργία περιεχομένου αποκλειστικά για το TikTok. Αυτά τα collab houses είναι ένα πρότζεκτ με κανονικό μπίζνες πλαν. Στήνονται από μικρομανάτζερ ή μεγαλοεπιχειρηματίες που επενδύουν κεφάλαια με στόχο να τα πολλαπλασιάσουν. Με προσοχή μετρούν followers και επιρροή και αναλόγως στρατολογούν-προσλαμβάνουν «εργάτες» για την επιχείρησή τους. Υποχρέωσή τους είναι να κλείνουν δουλειές στους TikTokers, από τις οποίες εισπράττουν τα ποσοστά τους.

Κάθε σπίτι έχει δικό του χαρακτήρα και vibe, αν και οι διαφοροποιήσεις είναι ελάχιστες. Εξού και η έννοια του loyalty είναι μάλλον άγνωστη για τα μέλη των κοινοβίων. Οι ισορροπίες είναι εύθραυστες, οι καβγάδες άγριοι (φυσικά μεταδίδονται live), τα σκανδαλάκια, τα κουτσομπολιά, τα δράματα δεδομένα, οι ανταγωνισμοί «να βγάλουμε έξω τους followers να τους μετρήσουμε» συχνοί, η κινητικότητα από σπίτι σε σπίτι μονόδρομος. Συνεχείς είναι και οι απολύσεις και μεταγραφές. Οι ιδιοκτήτες για να συμπληρώσουν τις 11άδες και τον πάγκο τους υπόσχονται ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς: από την εξασφάλιση του μπλε τικ (verified badge) στο προφίλ μέχρι συμβόλαια πολλών εκατομμύριων.

Χτυποκάρδια στο Μπέβερλι Χιλς

Μοναχικός TikTok καμπόης; Θα σε φάει η μαρμάγκα! Μπες στην κοινότητα. Τα μέλη νιώθουν σίγουρα «ευλογημένα» και glamorous ζώντας στη χλιδή, και μάλιστα με τη διαμονή και τη διατροφή συνήθως να προσφέρονται δωρεάν. Τα πολυτελή σπίτια με την εξωπραγματική διακόσμηση αλλά και ο αναβαθμισμένος σε σχέση με ένα απλό smartphone εξοπλισμός αποτελούν ιδανικές συνθήκες για τις βιντεοαναρτήσεις τους. Οι περισσότεροι, ηλικίας από 16 έως 19 χρονών, είναι λευκοί, νέοι, ωραίοι, διάσημοι online και φιλοδοξούν να γίνουν πάμπλουτοι αμέσως. Ο αλγόριθμος ξέρει ποιος μπορεί να γίνει teen model-σύμβολο και ποιος όχι. Πριν προσγειωθούν στο κοινόβιο, ήταν ήδη σταρ του Tik Tok με μια fan base αδιανόητη. Παιδιά του λαού που έγιναν celebrities σε μια νύχτα, μάζεψαν τα μπογαλάκια τους και εγκατέλειψαν την αμερικανική επαρχία ή τις σπουδές τους για να πιάσουν την καλή στο Μπέβερλι Χιλς. Οι περισσότεροι θα επιστρέψουν στο πατρικό ή τα αμφιθέατρα σε κάνα εξάμηνο, όταν θα αντιληφθούν πως το νέο american dream ήταν just a dream.

Δεν διαπρέπουν σε κάποιον ιδιαίτερο τομέα, έχουν όμως φιλοδοξίες, εκατομμύρια οπαδούς και είναι πρόθυμοι να κάνουν ό,τι χρειαστεί για να κινηθεί το χρήμα.

Τι δουλειά κάνουν ακριβώς; θα ρωτήσει κανείς. Καμία, είναι η απάντηση. Κι αυτή είναι η διαφορά τους με τους πάλιακες πια influencers του Ιnstagram. Ναι, οι Καρντάσιανς περνούν ένα μεγάλο μέρος της επαγγελματικής τους καθημερινότητας στα social, αλλά έχουν και δουλειές. Οι νέοι έχουν μόνο το TikTok.

Ωστόσο, οι ένοικοι των κοινοβίων με τον τρόπο τους την ιδρώνουν τη φανέλα. Σε ένα πλαίσιο πλήρους απασχόλησης, δημιουργούν και φιλμάρουν περιεχόμενο (πόσο αεριτζίδικη έκφραση!) δοκιμασμένο στην teen αγορά. Χορεύουν, τραγουδούν, συγχρονίζουν τα χείλη τους με στίχους τραγουδιών, κολυμπούν σε πισίνες, κάνουν πάρτι, σαχλαμαρίζουν σαν σε σχολικό διάλειμμα, βιντεοσκοπούν την καλή ζωή. Βγαίνουν και σε περιοδείες, για να συναντήσουν από κοντά τους followers, συνήθως μαθητές γυμνασίου που ονειρεύονται, όταν μεγαλώσουν, να γίνουν influencers. Όλα αυτά είναι το πρώτο βήμα. Για το άμεσο μέλλον τους ονειρεύονται να διαφημίζουν προϊόντα, να πρωταγωνιστήσουν σε κάποιο κανονικό τηλεοπτικό ριάλιτι, να γίνουν ντοκιμαντέρ στο Netflix ή να σταδιοδρομήσουν στο μόντελινγκ. Οι εκτός TikTok είναι πολύ γέροι για να πιάσουν το αστείο και να κατανοήσουν τον μηχανισμό ανάδειξης των νέων celebrities, που στερούνται ακόμα και τις τυπικές προϋποθέσεις επιτυχίας. Νέοι καιροί, νέα ήθη.

Πώς βγαίνουν τα λεφτά στο TikTok

Πώς βγαίνουν τα λεφτά; Όπως και στο YouTube ή στο Instagram: με πληρωμένες αναρτήσεις από brands, που είδαν φως σε ένα νέο διαφημιστικό πεδίο και μπήκαν. Στις οικονομικές απολαβές υπάρχει αξιοκρατία. Το χρήμα μοιράζεται ανάλογα με την αναγνωρισιμότητα και την επιρροή του influencer. Για όλους όμως υπάρχει κάτι. Όσοι αντικρίζουν τους υπόλοιπους από τα υψηλά κλιμάκια της ιεραρχίας μπορεί να χρεώσουν μέχρι και 200.000 δολάρια. Όσοι διαθέτουν από 1 έως 5 εκατομμύρια followers κοστολογούν την επιρροή τους από 5.000 μέχρι 15.000 δολάρια. Η μεσαία τάξη, που αποτελεί και την πλειονότητα, εξασφαλίζει ένα εισόδημα που δεν σου αλλάζει τη ζωή, αλλά είναι αρκετά υψηλότερο από έναν μισθό για εργασία μερικής απασχόλησης. Άρα, γιατί να ψάχνεις θέση ντιλιβερά ή σερβιτόρας;

Πέριξ της (όποιας) κύριας δραστηριότητας έχει αναπτυχθεί ένας ιστός παρασιτικών επαγγελμάτων, από εταιρείες μάνατζμεντ των influencers και κυνηγούς ταλέντων μέχρι ιμπρεσάριους και δημοσιοσχετίστες. Όπου μυρίζει αίμα, μαζεύονται τα ζόμπι. Χωρίς ιδιαίτερα διαπιστευτήρια και σίγουρα χωρίς άδεια άσκησης επαγγέλματος, κλείνουν συμφωνίες με τα brands και εισπράττουν το αντίτιμο, με αδιαφανείς διαδικασίες.

Ta βίντεο του TikTok φιλμάρονται στο Χόλιγουντ

Διαχρονικά, εδώ και δύο αιώνες, το star system φτιάχνεται στο Χόλιγουντ. Δεν έχουν αλλάξει και πολλά στην ψηφιακή εποχή. Το νέο star system φτιάχνεται στα social media, αλλά μέσα από βίντεο του TikTok που φιλμάρονται σε βίλες του Χόλιγουντ!

Υπάρχουν άλλες ομοιότητες με το παραδοσιακό χολιγουντιανό σύστημα; Αναμφίβολα. Φήμη, χρήματα, δεσμευτικά συμβόλαια, ενδιάμεσοι, αυλοκόλακες, εύθραυστη επιτυχία. Η διαφορά είναι θέμα θεσμικού πλαισίου. Οι σταρ του TikTok είναι κάτι σαν τα παιδιά-θαύματα του Χόλιγουντ. Μόνο που δεν προστεύονται νομικά, ούτε εκπροσωπούνται από συνδικάτα. Δεν υπάρχει κανένας νόμος που να επιτρέπει στους ανήλικους performers του TikTok να καταγγείλουν αθέτηση συμφωνιών ή να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους. Άπειροι και στη ζωή και στις μπίζνες, αγνοούν τις χάρες της αυτοδιαχείρισης αλλά και τους βασικούς νόμους της προσφοράς, της ζήτησης, της τιμολόγησης υπηρεσιών. Επιπλέον, δεν έχουν στο πλευρό τους και τη μάνα-κέρβερο για να τους μανατζάρει και να τους προστατεύσει. Οι καταγγελίες, φυσικά, με βίντεο στο TikTok περιβάλλον πέφτουν βροχή: απάτες, εκμετάλλευση, συναισθηματική κακοποίηση και απόπειρες εκπόρνευσης είναι οι πιο συχνές. Να που οι TikTokers του Χόλιγουντ δεν περνούν ζωή και κότα.

Με τα κέρδη να ξεπερνούν τον μέσο όρο ενός καλά αμοιβόμενου εργαζόμενου, μπορούμε να μιλούμε για μια προνομιούχα κάστα; Χμμμ... Σε αυτό το ετοιμόρροπο οικοδόμημα φήμης και δόξας, πόσο προνομιούχο σε κάνει ο καταναγκασμός της συνεχούς επιτυχίας ή το στρες που προκύπτει από την επίγνωση της αναλωσιμότητάς σου; Υπό την απειλή κάποιων πιο ωραίων, νέων και τολμηρών που περιμένουν στην ουρά για να σου πάρουν την μπουκιά από το στόμα, και με τα views να είναι το μόνο πράγμα που σε καίει, ίσως και να καείς πριν την ώρα σου.

Διάσημος στο TikTok: ένα νέο επάγγελμα με μέλλον ή ένα πρόσκαιρο trend σαν τα frozen yogurt και τα bubble tees; Διάσημος για πάντα ή διάσημος «μιας χρήσης»; Ναι, η μπίζνα είναι στα πολύ πάνω της, αλλά για πόσο ακόμα; Αστέρια σβήνουν, νέα αστέρια αναδύονται, ενώ ο Τραμπ εκτοξεύει απειλές για το τέλος της πλατφόρμας. Το μέλλον θα δείξει. Πάντως, με τα YouTube, Instagram και TikTok, σίγουρα διαθέτουμε περισσότερους σούπερ σταρ από όσους μπορούμε να καταναλώσουμε.

Εσύ ανέβασες το βιντεογραφικό σου στο Tiktok

Ο νέος τρόπος για να βρεις δουλειά ή μια σοσιαλμιντιακή φούσκα;

Έχει σπουδές, αλλά όχι και δουλειές. Η γενιά πάνω των 20 και κάτω των 30 αργεί ακόμα να έρθει στα πράγματα. Αλλά παλεύει να φτιάξει πράγματα. Όντας online και με το κινητό στο χέρι συντάσσει  τα βιντεογραφικά της επόμενης μέρας.

Η Generation Z αγωνιά για τον επιούσιο, με τον κορωνοϊό να επιτείνει το αίσθημα της εργασιακής ανασφάλειας. Στην εποχή της πανδημίας δεν έχει τη δυνατότητα να περάσει face to face από επαγγελματικές συνεντεύξεις, ούτε καν να ακούσει live το απογοητευτικό «θα σας ειδοποιήσουμε».

Θα μπορούσε να στέλνει βιογραφικά μέσω μέιλ, αλλά μάλλον βαριέται να τα συντάξει. Η Gen Z είναι μια γενιά που εκπαιδεύτηκε να διαβάζει και να γράφει λεζάντες και να θεωρεί κείμενα των 300 λέξεων διηγήματα. Οπότε στρέφεται στο πεδίο που γνωρίζει καλύτερα από κάθε άλλη γενιά, την ψηφιακή πραγματικότητα, ψάχνοντας μια θέση στον επαγγελματικό ήλιο.

Η καινούργια τάση θέλει τους νέους να ανεβάζουν τα βιογραφικά τους στο TikTok με τη μορφή βίντεο. Μόλις το κάρβουνο των χορών και του lip sync εξαντλήθηκε, η ατμομηχανή της πλατφόρμας του TikTok άρχισε να τροφοδοτείται με βιντεοβιογραφικά, τα οποία στην πλειοψηφία τους έχουν εκατομμύρια vews. Ένα εργατικό δυναμικό εκατομμυρίων παραθέτει τα τυπικά του προσόντα επιστρατεύοντας το όποιο σκηνοθετικό του ταλέντο, τη δημιουργικότητα και την τσαχπινιά του. Μετά ελπίζει πως ο αλγόριθμος θα πετάξει το πόνημά του στα σωστά μάτια.

Το βιντεοβιογραφικό δεν είναι καθόλου κακή ιδέα, να τα λέμε κι αυτά. Πέρα από την πρωτοτυπία του, είναι κάτι σαν δύο σε ένα, αφού συνενώνει το «χάρτινο», παραδοσιακό βιογραφικό με την αμεσότητα της προφορικής συνέντευξης. Κι όπως το πάλαι ποτέ MySpace έβγαλε στο προσκήνιο μουσικές ταλεντάρες, ίσως ήρθε η ώρα και για το TikTok να αναδείξει τις στελεχάρες του αύριο.

TikTok coaching

Ο φρέσκος αστικός θρύλος θέλει αυτούς τους τολμηρούς και πρωτοπόρους TikTokers να βρίσκουν τις πιο καλοπληρωμένες δουλειές. Μια αναζήτηση όμως στο Google θα σε φέρει αντιμέτωπο με πέντε έξι –το πολύ– τέτοιες υποθέσεις. Μια 22χρονη βρήκε δουλειά στο ίδιο το TikTok, μια άλλη 22χρονη σε τηλεοπτικό κανάλι… Υπάρχουν επιχειρηματίες που ψάχνουν στο TikTok άτομα για να τα προσλάβουν στη δούλεψή τους; Θα φανταζόταν κανείς πως θα ήταν το τελευταίο μέρος που θα έψαχναν, αλλά ίσως πλέον να έχουν αλλάξει οι συνθήκες.

Εκτός από τα βιντεογραφικά, σε ανάπτυξη βρίσκεται και ένας άλλος επαγγελματικός κλάδος: TikTok coaching, κατά το life coaching. Διάφοροι «συμβουλάτορες» ανεβάζουν βίντεο με οδηγίες και tips για το πώς θα φτιάξεις το σωστό curriculum vitae για το TikTok. Μετά τα εκατομμύρια vews, έπονται τα χορηγούμενα ποστ, και η μπίζνα ανθίζει.

Τι είναι άραγε αυτή η νεόφαντη τάση; Η νέα πραγματικότητα, μια ακόμα ψηφιακή ψευδαίσθηση ή ένας έμμεσος τρόπος διαφήμισης της πλατφόρμας; Η αυριανή συνήθης πρακτική πρόσληψης προσωπικού ή ένα χαζολόγημα της νεολαίας; Για την ώρα οι μεσήλικες χλευάζουν. Αλλά πάντα πικρόχολοι δεν ήταν οι μεσήλικες;