Mark Lilla - Άγνοια και Μακαριότητα: Γιατί κάνουμε τα στραβά μάτια σε οδυνηρά και απειλητικά ζητήματα της πραγματικότητας;
Το δοκίμιο «Άγνοια και μακαριότητα: η επιθυμία να μην γνωρίζουμε» (Ignorance and Bliss: On Wanting Not to Know) του Mark Lilla, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Επίκεντρο σε μετάφραση Ελένης Κοτσυφού, είναι ένα φιλοσοφικό και πολιτισμικό δοκίμιο που διερευνά την εκούσια άγνοια, την επιθυμία μας να μη γνωρίζουμε οδυνηρά, απειλητικά ή ανατρεπτικά πράγματα. Ο Αμερικανός θεωρητικός εξετάζει ιστορικά και φιλοσοφικά παραδείγματα άρνησης της γνώσης, από την αρχαιότητα (Πλάτων, Αριστοτέλης) μέχρι τον 20ό αιώνα (Freud, Orwell) και αναλύει τους ψυχικούς μηχανισμούς της άρνησης της πραγματικότητας: γιατί πολλοί από μας επιλέγουν να μην ξέρουν, για λόγους συναισθηματικής προστασίας, πολιτικής ευκολίας ή ηθικής αυτάρκειας. Σύγχρονα φαινόμενα όπως το αντι-επιστημονικό κίνημα, η παραπληροφόρηση, η συνωμοσιολογία, η κουλτούρα της «ασφαλούς αλήθειας» στα social media και στα πανεπιστήμια βασίζονται πάνω σ’ αυτή την ανθρώπινη ιδιότητα: στην προτίμηση της άγνοιας που αποτελεί στοιχείο μιας συλλογικής και ατομικής ζώνης άνεσης.
Ο Mark Lilla υποστηρίζει ότι, σε μια εποχή υπερπληροφόρησης, δεν κινδυνεύουμε τόσο από την έλλειψη δεδομένων, όσο από την επιλογή να αποφεύγουμε τις δύσκολες αλήθειες για τον εαυτό μας, την κοινωνία και την ιστορία. Έτσι, δείχνουμε αδιαφορία για την κλιματική αλλαγή, αρνούμαστε να παραδεχτούμε τα εγκλήματα της εθνικής μας ιστορίας, αποδεχόμαστε χωρίς σκέψη την πατροπαράδοτη θρησκεία μας - όποια κι αν είναι αυτή - και εθελοτυφλούμε μπροστά στα λάθη μας και στις απειλές που εμφανίζονται εναντίον των κοινωνιών μας. Όπως γράφει στον πρόλογο ο Κώστας Π. Αναγνωστόπουλος, το βιβλίο προσπαθεί «να ξεδιαλύνει έναν εξαιρετικά ζόρικο γρίφο: "Πώς γίνεται να είμαστε πλάσματα που θέλουν να γνωρίζουν και να μη γνωρίζουν;"».
Ξέρουμε ήδη από τον Αριστοτέλη ότι η τάση μας να γνωρίζουμε είναι έμφυτη (πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει). Πώς γίνεται να συνυπάρχουν δύο αντίρροπες δυνάμεις μέσα μας, όταν πολλοί ευφυείς άνθρωποι μάς έχουν προειδοποιήσει, και εμείς οι ίδιοι διαισθανόμαστε, ότι η άγνοια είναι η πρώτη αιτία των εσφαλμένων κρίσεων και αποφάσεων; Υπάρχουν καλά νέα, όμως: Το πόνημα του Mark Lilla είναι εύληπτο και απολαυστικό. Πιστός στον κανόνα ότι η στριφνή γραφή αυξάνει αδικαιολόγητα τις δυσκολίες, ο συγγραφέας μάς προσκαλεί σε «μια περιπλάνηση, όχι σε ένα ταξίδι με σταθερό προορισμό, που ξεκινά από τον Οιδίποδα για να καταλήξει στη νοσταλγία, διηγούμενος συναρπαστικές ιστορίες προκειμένου να αναδείξει μη αυτονόητες αλήθειες».
Ο Mark Lilla είναι Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας. Γεννήθηκε στο Ντιτρόιτ το 1956 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Michigan (A.B. 1978) και στο Harvard (MPP, PhD 1990). Δίδαξε στο NYU και στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο προτού μετακινηθεί στο Columbia το 2007. Έχει ασχοληθεί με τις σχέσεις των διανοουμένων και της πολιτικής, τις σχέσεις πολιτικής και θρησκείας στην εποχή της νεωτερικότητας, με την εξέλιξη της συντηρητικής και αντιδραστικής σκέψης και με το ταυτοτικό κίνημα της αμερικανικής αριστεράς (ως αιτία της ήττας των Δημοκρατικών στις εκλογές του 2016 και του 2022). Πρόκειται για έναν από τους πλέον προβεβλημένους διανοουμένους στις ΗΠΑ: ο Lilla δεν ταυτίζεται με κανένα κόμμα, τοποθετείται σ’ ένα ορθολογικό, συμφιλιωτικό και πραγματιστικό κέντρο και διακρίνεται για τον συγκερασμό του πολιτικού-ιστορικού και φιλοσοφικού λόγου με ανησυχίες της σύγχρονης δημοκρατίας.
Με αφορμή το βιβλίο «Με τη δική σου ματιά μονάχα», η συγγραφέας μιλά αποκλειστικά στην Athens Voice για την πρόκληση να μετατρέψει την κρυφή ζωή της Μάιερ σε μια δυνατή μυθοπλαστική αφήγηση
Η συλλογή διηγημάτων «Οι Αόρατοι της Γης» είναι το αποτέλεσμα του δημιουργικού διαλόγου των συγγραφέων με ένα έργο της ομότιτλης έκθεσης της Σμαρώς Τζενανίδου
Ο συγγραφέας και μεταφραστής μιλά για το νέο του μεταφραστικό έργο, τη συλλογή του Γεωργιανού συγγραφέα Έρλομ Αχβλεντιάνι «Ο άντρας που έχασε τα λογικά του», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
14°
