Ο Κωνσταντίνος Πίττας εξnγεί τη «Μοναξιά του ενός»

«Η μοναξιά του ενός» είναι ένας τίτλος δελεαστικός για να πάρεις το βιβλίο ελπίζοντας να βρεις την απάντηση σε ένα τόσο urban θέμα – του Ενός και του χώρου που ζει. Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Πίττα που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αίολος είναι ένα δοκίμιο που μοιάζει με αφήγηση και το αντίθετο. Ο συγγραφέας, αρχιτέκτονας, ερευνητής και διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, στην παρακάτω συζήτηση αποκωδικοποιεί τα κλειδιά για να απολαύσει κανείς τη «Μοναξιά του ενός».

Το βιβλίο σου «Η µοναξιά του ενός» είναι ένα ανάγνωσµα µε πυκνά νοήµατα που απαιτεί προσήλωση και ενσυναίσθηση. Πώς θα το περιέγραφες µε απλά λόγια σε κάποιον που δεν ξέρει περί τίνος πρόκειται;  
Θα έλεγα ότι «Η µοναξιά του ενός» είναι ένα λογοτεχνικό δοκίµιο, µε πρωταγωνιστή τον Έναν, µια αλληγορική µορφή η οποία προσπαθεί να αφουγκραστεί µια ευρύτερη κοινωνική συνθήκη. Οι τέσσερις κεντρικές θεµατικές που διατρέχουν το βιβλίο είναι η αλλοτριωτική µορφή της σύγχρονης εργασίας, η περιπλάνηση στον χώρο και τον χρόνο, το διακύβευµα της συντροφικότητας και ο ρόλος της δηµιουργικότητας σαν πιθανό αντίδοτο στις συνθήκες γενικευµένου ατοµοκεντρισµού των ηµερών µας.

Εξίσου πυκνό και ενδιαφέρον, όπως το βιβλίο, είναι και το βιογραφικό σου. Ποια από όλες σου τις ακαδηµαϊκές πλευρές είναι αυτή που εκφράζεται καλύτερα στο βιβλίο και πώς;
Πολλά στοιχεία της ακαδηµαϊκής µου έρευνας πάνω στη σχέση πολιτισµού και δηµοκρατίας, και συγκεκριµένα των πολιτιστικών θεσµών ως φορέων κοινωνικής αλλαγής, έχουν διαποτίσει το βιβλίο. Η σχέση του δηµόσιου χώρου µε την τέχνη και τον πολιτισµό είναι κάτι που απασχολεί τόσο τα γραπτά, όσο και την αρχιτεκτονική πρακτική µου.

Ποια ακριβώς είναι η Κοινωνία της Μεζούρας στην οποία αναφέρεσαι;
Χρησιµοποιώ τον όρο Κοινωνία της Μεζούρας για να αναφερθώ σε µια κοινωνία που καταπνίγει τις «µη χρηστικές» πτυχές του ανθρώπου, που περιθωριοποιεί ό,τι δεν µπορεί να χωρέσει στην υπολογιστική λογική της, που παραγκωνίζει ό,τι δεν µπορεί να µεταφραστεί σε αριθµούς και ποσοτικά µεγέθη. Σε µια τέτοια δυστοπική κοινωνία, έννοιες όπως συλλογικότητα, ευαισθησία και ενσυναίσθηση δυσκολεύονται να ριζώσουν, πόσο µάλλον να καρποφορήσουν…

Διαβάζοντας το βιβλίο ένιωσα κάποιες τύψεις, ότι είµαι αλλοτριωµένος και δεν έχω καταφέρει να γλυτώσω από αυτή τη µηχανή της υπέρµετρης ανάπτυξης. Είναι για ενοχικούς το βιβλίο; Υπάρχει ελπίδα (γιατρέ µου);
Κάθε άλλο! Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από ένα παιχνίδι ισορροπίας µεταξύ αντίρροπων δυνάµεων, αλληλοσυµπληρούµενων και αλληλοσυγκρουόµενων πτυχών του εαυτού που αντιµάχονται µέσα µας. Αναδεικνύεται η ένταση των αντιφάσεων που υπάρχουν τόσο µέσα στην ίδια την ατοµικότητα, όσο και ανάµεσα σε προσωπικές βλέψεις και ευρύτερα κοινωνικά διακυβεύµατα. Είναι λάθος, όµως, να θεωρήσει κανείς ότι η κατάσταση είναι προδικασµένη ή µη αναστρέψιµη. Η ελπίδα είναι εδώ, αρκεί ο καθ-ένας µας να τολµήσει να ανοιχτεί στην πολλαπλότητά του και στους άλλους.

Λες σχετικά µε το βιβλίο ότι δεν πρόκειται για εγχειρίδιο αυτογνωσίας, αλλά για µια συλλογή σηµειώσεων, χαρτογράφηση σκέψεων και αφορµών προβληµατισµού. Εσύ αντιµετώπισες κάποια διαδικασία αυτογνωσίας πριν περάσεις σε αυτές τις σκέψεις;
Αυτό που έχω καταλάβει είναι ότι κόντρα σε µαρκετινίστικες τεχνικές αυτοπραγµάτωσης, «συµβούλους ευτυχίας» και εύκολες συνταγές αυτοβελτίωσης, ο δρόµος της αυτογνωσίας και του αναστοχασµού είναι επίπονος, µακρύς και δεν καταλήγει πάντα στην ευτυχία. Εγώ, τουλάχιστον, βρίσκοµαι ακόµα στις απαρχές του.

Το λέω απλοϊκά αλλά, σαν αρχιτέκτονας, τι κάνεις ή προτείνεις για τη µοναξιά του ενός;
Σαν αρχιτέκτονας έχει κανείς τη δυνατότητα όχι µόνο να φανταστεί, αλλά και να υλοποιήσει χώρους φιλόξενους και εξωστρεφείς· χώρους που υποστηρίζουν τη µικροκλίµακα της οικειότητας, πρακτικές µοιράσµατος και την αλληλεγγύη του συλλογικού βίου· χώρους που προτείνουν καλύτερα µοντέλα (συγ)κατοίκισης και πιο βιώσιµα πρότυπα σύνδεσης µε τη φύση και τον τόπο.

Η Αθήνα πώς επιδρά στη σκέψη, στους προβληµατισµούς και στην καθηµερινότητά σου;
Έχοντας γεννηθεί και ζήσει αρκετά χρόνια στην Αθήνα, δεν σου κρύβω ότι συνεχίζει να µε συναρπάζει. Η πολυπολιτισµικότητά της, οι ρυθµοί της, οι αντιφάσεις της, οι άνθρωποί της, τα κουτούκια της, οι µυρωδιές της, µου διεγείρουν τη σκέψη και τις αισθήσεις. Ωστόσο, καθώς γίνεται πια επίκεντρο τουριστικοποίησης, µαζί µε τις ευκαιρίες και τα δεινά που έπονται, τίθενται προβληµατισµοί σχετικά µε τη βιωσιµότητα, την κυρίαρχη αισθητική, την πρόσβαση στον δηµόσιο χώρο κ.ά.

Σε ποια περιοχή ζεις; Πώς βιώνεις την καθηµερινότητά σου εκεί;
Κατοικώ και εργάζοµαι στο κέντρο της Αθήνας, το οποίο αλλάζει ραγδαία και ανεξέλεγκτα. Νιώθω ότι οι ανάγκες των κατοίκων του, η αρχιτεκτονική παράδοση, η κουλτούρα και η ανθρωπογεωγραφία του (τα παραδοσιακά επαγγέλµατα, οι βιοτεχνίες, τα σινεµά, οι αγορές) συχνά θυσιάζονται στον βωµό µιας µυωπικής τουριστικής ανάπτυξης και εφήµερης κερδοσκοπίας. Θεωρώ ότι η τοπική κοινωνία οφείλει να έχει µεγαλύτερο λόγο στη διαµόρφωση της πόλης.

Το βιβλίο µοιάζει σαν την αφήγηση της καθηµερινότητας ενός µποέµ υπαρξιστή µε θαυµάσιους φίλους που κάνουν εξαιρετικές συζητήσεις – κι έχουν όλοι ονόµατα όπως ο Ένας, η Δηµιουργός, ο Δάσκαλος, ο Μοναχός… Θα µπορούσε αυτό να είναι ένα µοντέλο ζωής;
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αποζητούν διαφορετικές κοσµοθεωρίες ώστε να εµπλουτίσουν την οπτική τους, και επιστήθιους φίλους ώστε να µπορούν να αντικρύσουν µαζί τις αντιφάσεις της ύπαρξης. Με δεδοµένους τους αντικειµενικούς περιορισµούς που διαρκώς τίθενται, είναι στο χέρι της καθεµιάς και του καθενός να υιοθετήσει κάτι τέτοιο σαν στάση ζωής.

Προέρχεσαι από µία οικογένεια µε ιδιαίτερο γούστο και κουλτούρα. Μητέρα δηµοσιογράφος και πατέρας σχεδιαστής, συγγραφέας αλλά και περιηγητής της ελληνικής παράδοσης, από γαστρονοµία µέχρι τα πανηγύρια και τα καφενεία της Ελλάδας. Πώς επηρέασαν αυτοί οι δύο άνθρωποι τη δική σου πορεία, και υπάρχουν µε κάποιον τρόπο στο βιβλίο;
Είµαι ευγνώµων για την τύχη να µεγαλώσω σε ένα σπίτι µε βιβλία σε κάθε γωνιά, όπου η δηµιουργικότητα και οι νέες ιδέες ήταν στο επίκεντρο. Μέσω των γονιών µου εκτέθηκα στην πλούσια πολιτιστική κληρονοµιά, στις παραδόσεις, στα ήθη και έθιµα της Ελλάδας και είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ σπουδαίους ανθρώπους που ανέκαθεν θαύµαζα. Έµαθα να διατηρώ ένα επίπεδο αισθητικής γύρω µου και να ανοίγοµαι στο µεράκι και στις χρονικότητες που ενέχει η δηµιουργία και η πολιτιστική παραγωγή κάθε είδους.

Το βιβλίο περιέχει και κάποια δικά σου σχέδια µε µελάνι, µορφών που µοιάζουν µε γλυπτά. Ασχολείσαι και µε άλλες τέχνες εκτός από το γράψιµο;
Πάντα µε ενδιέφερε ο πειραµατισµός µε διαφορετικές κλίµακες και µέσα έκφρασης. Το σκίτσο, η γλυπτική, η φωτογραφία, όλα µε βοηθούν στο να συλλάβω και να φανταστώ ατµόσφαιρες και χωρικές ποιότητες, είτε αυτό πρόκειται για τον σχεδιασµό κτηρίων, εκθέσεων ή αντικειµένων.

Πώς θα τελείωνε αυτή η συνέντευξη αν σου ζητούσα να δώσεις ένα happy end;
Θα ευχόµουν να µη λείψουν συζητήσεις όπως αυτές του Ενός µε την παρέα του, που βοηθούν στη συµφιλίωση µε λάθη και βάρη του παρελθόντος, εµπνέουν σχέδια για το µέλλον γεµάτα δηµιουργικότητα, συλλογικά οράµατα, και καταλήγουν σε ολονύχτια γλέντια!