Για τον συλλογικό τόμο, «Η Ιστορία έχει πρόσωπο. Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary»
«Η Ιστορία έχει πρόσωπο»: μια έκδοση που δεν έχει όμοιά της στη βιβλιογραφία για την Ελληνική Επανάσταση. Έχουμε να κάνουμε με έναν εξαίρετα φιλοτεχνημένο τόμο, επιβλητικό, με κάθε καλή έννοια πολυτελή, που περιποιεί τιμή στον Αγώνα, τους πρωταγωνιστές του, αλλά και σε καθημερινές μορφές της εποχής που εδώ απαθανατίζονται με εξαίσιο τρόπο. Ένα από τα καλύτερα, και πιο ιδιαίτερα, βιβλία για τα 200 χρόνια από τον μεγάλο ξεσηκωμό, που παρουσιάστηκε προς το τέλος του 2021.
Στο βιβλίο —κοινή έκδοση του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου με την Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος— παρουσιάζονται 125 άγνωστα και ανέκδοτα μέχρι σήμερα σχέδια, με 320 μοναδικά πρόσωπα από το λεύκωμα του Benjamin Mary (1792-1846), πρώτου Βέλγου διπλωμάτη στην Ελλάδα και ζωγράφου.
Ο Mary είχε διοριστεί διπλωματικός αντιπρόσωπος του Βελγίου στην Ελλάδα και έφτασε στην Αθήνα κατακαλόκαιρο, τον Ιούλιο του 1839, σε ένα τοπίο πλημμυρισμένο από τις πολιτικές ίντριγκες του καιρού. Σχετίστηκε σχεδόν άμεσα με πολλούς ντόπιους και πολύ σύντομα άρχισε να αφιερώνει τον περισσότερο καιρό του στη ζωγραφική, ίσως απογοητευμένος εν μέρει από τις πολιτικές συγκρούσεις, τις καθημερινές μικρές και μεγαλύτερες «προδοσίες» και τον διαρκή έλεγχο της Αυλής στα τεκταινόμενα. Ένας «φωτορεπόρτερ» της εποχής, μολονότι καλά εξασκημένος τοπιογράφος, θα επιδοθεί εντέλει στις προσωπογραφίες.
Και ευτυχώς! Η ματιά του πιάνει με ευαισθησία και οξεία παρατηρητικότητα τους ήρωες της Επανάστασης —πρόσωπα θρυλικά για τον ίδιο—, καθώς και λαϊκούς, «ανώνυμους» ανθρώπους, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία τόσο στις ενδυμασίες και στις στολές, όσο και στα βλέμματα και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός εκάστου. Δεν αμελεί, μάλιστα, να σχολιάζει στο λεύκωμά του τους αγωνιστές και τους πολιτικούς που ζωγραφίζει, τους ιερωμένους και τους λογίους, χαρίζοντάς μας έτσι επιπλέον τεκμήρια και μαρτυρίες για την εποχή: τα πορτρέτα και οι σημειώσεις του Mary είναι κατεξοχήν ιστορικές πηγές. Καθώς μάλιστα ο Βέλγος διπλωμάτης θα επισκεφτεί —και θα σχολιάσει με τις υδατογραφίες του— και την Κύπρο, το λεύκωμα του Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου και της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος συνιστά πηγή και για την ιστορία, και το μέλλον, της Μεγαλονήσου.
Ο Mary θα παραστεί μάλιστα (ευτυχής συγκυρία!) και στην Εθνική Συνέλευση του 1843-1844, όπου και θα αποτυπώσει ξεχωριστά στιγμιότυπα με τους πληρεξουσίους και τους θεατές, ενώ πολλά από τα έργα του φέρουν και την υπογραφή των εικονιζομένων, καθώς ο ίδιος τούς παρακινούσε να υπογράψουν την προσωπογραφία τους. Διαφορετικά, για πολλούς από αυτούς δεν θα είχαμε τεκμήριο της γραφής τους. Στον χαιρετισμό της, άλλωστε, κατά την παρουσίαση του τόμου, η Προέδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου υπογράμμισε ότι, «καθώς τα περισσότερα από αυτά τα πορτραίτα είναι, κατά παραίνεση [του καλλιτέχνη], υπογεγραμμένα από τους απεικονιζόμενους, έχουμε μια επιπλέον ανεκτίμητη και συγκινητική ιστορική μαρτυρία: τον γραφικό τους χαρακτήρα».
Συνολικά, μία μεγάλης σπουδαιότητας επιστημονική και εκδοτική δουλειά, χωρίς υπερβολή ένας καλαίσθητος τόμος-κόσμημα, που συμπληρώνεται με υψηλής ακαδημαϊκής επάρκειας κείμενα (τα χαρακτηριστικά του λευκώματος ως ιστορικού τεκμηρίου, η μετεπαναστατική περίοδος, η ζωή του διπλωμάτη-ζωγράφου Benjamin Mary κλπ.) και πλούσιο εποπτικό υλικό από σημαντικούς στον τομέα τους επιστήμονες.
Συστήνεται για όποιον θέλει μία «δεύτερη» ματιά στην Ελληνική Επανάσταση, για τους λάτρεις της εικονογραφίας του 19ου αιώνα και για τους ιστοριογράφους — ενώ βέβαια αποτελεί εξαίρετη πρόταση για εταιρικό δώρο.
Ιωάννης Μακρυγιάννης Σχέδιο του Benjamin Mary. Συλλογή Ιδρύματος Σύλβιας Ιωάννου (B.2380)
«Η Ιστορία έχει πρόσωπο – Μορφές του 1821 στην Ελλάδα του Όθωνα από τον Βέλγο διπλωμάτη Benjamin Mary» (384 σελίδες, 80,00 €, σκληρόδετο, 25 x 34 εκατ., με κατάλογο ονομάτων, βιογραφικά σημειώματα και βιβλιογραφία). Επιστημονική επιμέλεια - Συντονισμός έρευνας: Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου. Έρευνα και κείμενα: Ιφιγένεια Βογιατζή, Μαρία Γιουρούκου, Χαρίκλεια Γ. Δημακοπούλου, Δήμητρα Κουκίου, Leonora Navari, Γιώργος Τζεδόπουλος. Το αναλυτικό ευρετήριο της έκδοσης (σύνταξη: Μίτση Σκ. Πικραμένου) διατίθεται δωρεάν στις ιστοσελίδες των δύο ιδρυμάτων: Ίδρυμα Σύλβιας Ιωάννου και Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Διατίθεται και η αγγλική έκδοση του έργου (μετάφραση Geoffrey Cox).
