Ίαν Ράνκιν: 20 χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση του επιθεωρητή Τζον Ρέμπους με τους «Καταρράκτες» - Το Μεταίχμιο τιμά την επέτειο με μια συλλεκτική έκδοση.
Η χρονιά είναι το 2002 και ένα μυθιστόρημα προκαλεί απανωτά ωστικά κύματα στον νουάρ ελληνικό εκδοτικό χώρο της εποχής. Βιβλίο – έκπληξη, το «Οι καταρράκτες» φέρνει στο προσκήνιο έναν συγγραφέα απολύτως άγνωστο αλλά και υποδειγματικά μοναδικό, μια πρόζα που μέσα της κρύβει όλη τη γοητεία ενός πρωτόγνωρου κόσμου, καθώς και έναν μονήρη, αυθάδη, εκρηκτικά πικρόχολο πρωταγωνιστικό χαρακτήρα, έναν έξοχο τύπο ο οποίος έδωσε βαθιά ανάσα με τον κυνισμό και την ιδιορρυθμία του στο κουρασμένο σώμα της λογοτεχνικής σκηνής του αστυνομικού.
Η σαγήνη του Τζον Ρέμπους είναι η σαγήνη τουΊαν Ράνκιν, και μέσα από τους «Καταρράκτες», οι δυο τους θεμελίωσαν μια από τις πιο στέρεες σχέσεις συγγραφέα – αναγνωστών, μια σχέση η οποία δεν έπαψε να ανανεώνεται με καινούργια μεθυστικά κεφάλαια, ολοένα και περισσότερα βιρτουόζικα βιβλία στο πέρασμα των είκοσι ετών που ακολούθησαν την κυκλοφορία ενός μυθιστορήματος – ορόσημου για τον τρόπο που απολαμβάνουμε σήμερα το νουάρ.
Για να αντιληφθεί κανείς τη σημασία του «Οι καταρράκτες» για την εγχώρια αναγνωστική σκηνή, αρκεί να ανατρέξει στα δεδομένα της εποχής: η παραγωγή αστυνομικού ήταν αποκαρδιωτικά ισχνή, οι νέες μεταφράσεις σποραδικές, ενώ το υβρίδιο παρέμενε εξορισμένο στις παρυφές της παραλογοτεχνίας. Πριν τον Χάρι Χόλε, πριν τον Πολ Γελμ, πριν το σκανδιναβικό νουάρ, την προέλαση του ψυχολογικού θρίλερ και τους απειράριθμους τίτλους που κατέκλυσαν τις προθήκες των βιβλιοπωλείων όταν οι συνθήκες ωρίμασαν, ήταν ο Ρέμπους του Ράνκιν εκείνος που τροφοδότησε το κοινό με έναν αρχετυπικό αντιήρωα προσαρμοσμένο στο κοινωνικό ρεύμα και τα ζητήματα των μοντέρνων καιρών.
Ο καμβάς πάνω στον οποίο έστησε το έργο του και συνεχίζει έκτοτε να δουλεύει ο Ίαν Ράνκιν είναι το Εδιμβούργο, και στους «Καταρράκτες» η σκοτσέζικη μητρόπολη ξεδιπλώνεται σε όλη της τη γοτθική αίγλη. Εστιάζοντας στα διαρραγή τμήματα και τα υπόγεια ρεύματα σοκακιών ποτισμένων από το ουίσκι, ο συγγραφέας ανασκαλεύει το υποσυνείδητο του ανθρώπινου τυφώνα. Το κακό, τη διαστροφή, την αποξένωση. Η ιστορία και η γεωγραφία δεν αποτελούν το φόντο του μύθου, αλλά την πεμπτουσία της υφής του, το αόρατο βέλος του χρόνου που αργά ή γρήγορα θα σημαδέψει τον πυρήνα του σήμερα. Γκάγκστερ εκατομμυριούχοι καταπατούν περιουσίες του κράτους, νεαροί άνεργοι επιστήμονες στριμώχνονται σε παράγκες, κακομαθημένα πλουσιοκόριτσα πεθαίνουν συμμετέχοντας σε επικίνδυνα παιχνίδια συναναστροφής στο διαδίκτυο, ανασφαλείς άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους, επειδή στην πρωτεύουσα της Σκοτίας ποτέ δεν ένιωσαν σαν στο σπίτι τους.
Σε μια τέτοια κοινωνία, εθισμένη στην επιθετικότητα, ο επιθεωρητής Τζον Ρέμπους είναι ο αστυνομικός που της αξίζει. Μοναχικός, καχύποπτος, ένας άνδρας σε διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό του, ο Ρέμπους πίνει ακόρεστα, αποκοιμιέται στην πολυθρόνα συντροφιά με τους δίσκους του, λυτρώνεται μονάχα μέσα από τη δουλειά του, ενώ δεν κάνει ποτέ ειρήνη με τον εαυτό του, παρά αναζητά τρόπους να συμβιώσει μαζί του. Ποιος δε θα έβρισκε ακαταμάχητο έναν τέτοιο χαρακτήρα, έναν ήρωα πρόθυμο να διασχίσει τα σκοτεινά μέρη στα οποία καλούμαστε να αμφισβητήσουμε τα ιδανικά μας, τα πιστεύω και την ηθική μας; Ο Ρέμπους ήταν και θα είναι ο οδηγός μας σε αυτά τα μονοπάτια.
Εύλογα «Οι καταρράκτες» σημάδεψαν τη συλλογική αναγνωστική μνήμη, καθώς η ανάρπαστη πρώτη έκδοση και οι δύο εξαντλημένες ανατυπώσεις του μυθιστορήματος μαρτυρούν την αίγλη που ασκεί έως τις μέρες μας στους φίλους της αστυνομικής λογοτεχνίας. Το μακρύ ταξίδι του Ρέμπους στον υπόκοσμο του Εδιμβούργου συνεχίζεται, ενώ ο ίδιος ο Ίαν Ράνκιν, οικείο πια πρόσωπο ανάμεσά μας, με διαδοχικές επισκέψεις στην Ελλάδα προκειμένου να μιλήσει για τη δουλειά του και να συναντήσει το κοινό του, δεν παύει να αποδίδει τα εύσημα της τεράστια επιτυχημένης λογοτεχνικής του παραγωγής σε εμάς, τους αναγνώστες του. Όπως εύστοχα είχε διατυπώσει στην πρώτη συνέντευξη που μας παραχώρησε, το μακρινό 2002, «εγώ απλά γράφω. Εσείς προμηθεύετε τη φαντασία».
Ίαν Ράνκιν, «Οι καταρράκτες», σελίδες 672, εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Γιώργος Τζήμας. Το μυθιστόρημα κυκλοφορεί ξανά, σε ειδική επετειακή έκδοση με πρόλογο του συγγραφέα.
