Βιβλιο

«Ο πίνακας της Φλάνδρας» στήνει μια αινιγματική παρτίδα σκάκι

Ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε συνδυάζει την τέχνη, το σκάκι, το μυστήριο, τη λογική, την ιστορία, την περιπέτεια, τη λογοτεχνία

Κέλλη Κρητικού
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Το μυθιστόρημα «Ο πίνακας της Φλάνδρας» του Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη

Ο Αρτούρο Πέρεθ-Ρεβέρτε είναι μέχρι σήμερα ένας μάχιμος δημοσιογράφος που δεν αφήνει όμως στιγμή την αγάπη του για τη λογοτεχνία, προσφέροντας στους αναγνώστες σπουδαία μυθιστορήματα. Μυθιστορήματα που δεν χάνουν τη γοητεία και την αίγλη τους με την πάροδο του χρόνου∙ το ακριβώς αντίθετο. Κερδίζουν συνεχώς αναγνώστες, από στόμα σε στόμα, και οδηγούν τους εκδοτικούς οίκους διαρκώς σε επανεκδόσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί «Ο πίνακας της Φλάνδρας» που κυκλοφόρησε πρώτη φορά στα ελληνικά τον Ιούνιο του 2002 από τις εκδόσεις Πατάκη, και αυτή τη στιγμή βρίσκεται στην 29η έκδοση. Ένα βιβλίο που καταφέρνει να συνδυάσει εξαιρετικά την τέχνη, το σκάκι, το μυστήριο, τη λογική, την ιστορία, την περιπέτεια, τη λογοτεχνία και βάζει φωτιά στους νευρώνες του εγκεφάλου του αναγνώστη με τις ευφυείς ανατροπές του. 

«Ποιος σκότωσε τον ιππότη;» Αυτή τη φράση ανακαλύπτει η συντηρήτρια έργων τέχνης Χούλια στον πίνακα του Φλαμανδού Πίτερ βαν Χάις «Σκακιστική παρτίδα», που ζωγράφισε το 1471. Το σπουδαίο αυτό έργο τέχνης απεικονίζει μια παρτίδα σκάκι που εξελίσσεται ανάμεσα στον δούκα Φερδινάνδο του Οστεμβούργου και τον ιππότη Ροζέ ντα Αρράς, ενώ στο βάθος της αίθουσας απεικονίζεται η Βεατρίκη της Βουργουνδίας και σύζυγος του δούκα να διαβάζει ένα βιβλίο. Η Λουσία αντιλαμβάνεται πως η τιμή του πίνακα μπορεί να εκτοξευθεί με αυτή την ανακάλυψη και προσπαθεί, με τη συμβολή του αγαπημένου της φίλου και ομοφυλόφιλου αντικέρ Θέσαρ, αλλά και ενός δεινού σκακιστή, του Μουνιόθ, να λύσει τον γρίφο του πίνακα και να βρει την άκρη του νήματος σε μια ιστορία που συνέβη πριν από αιώνες. Άθελά της μπλέκεται σε ένα θανάσιμο παιχνίδι και σύντομα αντιλαμβάνεται πως βρίσκεται σε κίνδυνο. Θα καταφέρει να ξεφύγει από τον εμμονικό διώκτη της και να ανακαλύψει την αλήθεια που κρύβεται περίτεχνα στον πίνακα ή θα χαθεί στη δίνη του χθες και των συμβολισμών;

Ένας πίνακας, μια παρτίδα που έχει μείνει στη μέση και μια υποψία. Ο Αρτούρο Πέρεθ –Ρεβέρτε στήνει τους πεσσούς στα άσπρα και μαύρα τετράγωνα της μυθοπλαστικής του σκακιέρας και, ακολουθώντας μια ευρηματική στρατηγική, αποτυπώνει στο χαρτί μια ιστορία που κόβει την ανάσα. Με απίστευτες λεπτομέρειες αναφέρεται στο έργο του ζωγράφου Πίτερ βαν Χάις, με τόσο πειστικότητα που ο αναγνώστης αρχίζει να αναζητεί μανιωδώς στο διαδίκτυο τη βιογραφία του καλλιτέχνη αλλά και τον πίνακα στον οποίο αναφέρεται η πλοκή. Είναι ασύλληπτο πως ο συγγραφέας καταφέρνει, με τις γλαφυρές περιγραφές του, να δώσει ζωή σε ένα έργο τέχνης, να προσφέρει αναλυτικές πληροφορίες για τα τρία επίπεδα τα οποία διαφαίνονται στον καμβά, για τη ζωντάνια των χρωμάτων, για την πλαστικότητα των κινήσεων, για τις αρμονικές αντιθέσεις, για τις φωτοσκιάσεις, για τις ρεαλιστικές φιγούρες που απεικονίζονται σε αυτόν. Και δεν σταματά εκεί. Στήνει γύρω από αυτόν τον πίνακα έναν ολόκληρο θρύλο, μια ιστορία αγάπης και προδοσίας του 15ου αιώνα, πυροδοτώντας το ενδιαφέρον της Χούλια και κινώντας τα νήματα της μυστηριώδους πλοκής του. 

Ιστορικά στοιχεία, βιβλιογραφικές αναφορές, συμβολισμοί, θεωρίες παιγνίων, λογικοί συσχετισμοί, αναδρομικές αναλύσεις, υποθέσεις, παραδοχές, ενδείξεις, πιθανότητες αρχίζουν να υφαίνουν ατελείωτους ιστούς αράχνης γύρω από τους πρωταγωνιστές, ενώ ο θάνατος καραδοκεί και επιτίθεται χωρίς προειδοποίηση. Οι συσχετίσεις μπερδεύουν, θολώνουν την κρίση και καθοδηγούν τις κινήσεις τους σε έναν περίπλοκο ασπρόμαυρο λαβύρινθο όπου μια λάθος εκτίμηση μπορεί να αποβεί μοιραία. Κάθε άνθρωπος παίζει σκάκι ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του και ο φιλόσοφος της ζωής και της τέχνης Θέσαρ μαζί με τον θεωρητικό Μουνιόθ προσπαθούν να ανασυνθέσουν το προφίλ του διεστραμμένου μυαλού που τους κατασκοπεύει και τους απειλεί με θράσος. Όλα παίζονται πάνω από μία παρτίδα σκάκι, και σίγουρα οι λάτρεις του θα ενθουσιαστούν με τις διαρκείς απεικονίσεις της παρτίδας και τις θεωρήσεις που ξεδιπλώνονται αναλυτικά κάθε φορά που ο δολοφόνος προκαλεί. Θεωρίες συνωμοσίες, επικίνδυνες καταστάσεις και ριψοκίνδυνες αποφάσεις ενώνονται μοναδικά με τη λυρική γραφή του συγγραφέα. Οι ακριβείς περιγραφές, οι εύστοχες παρομοιώσεις, η παράλληλη αναζήτηση της αλήθειας στο τότε και στο τώρα, το μυστήριο της ίδιας της ζωής, της επιτυχίας και της αποτυχίας, των σκοτεινών δυνάμεων που κυβερνούν τη μοίρα των ανθρώπων, οι ανεξήγητοι φόνοι, τα παράξενα γεγονότα και τα μυστηριώδη μηνύματα, δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού: τα πάντα κρίνονται από την επόμενη κίνηση. 

«Ο πίνακας της Φλάνδρας» είναι ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα που στήνει στον τοίχο τη λογική και προκαλεί αλυσιδωτές εκρήξεις στην αδρεναλίνη του αναγνώστη μέχρι το ανατρεπτικό φινάλε.