Μυρτώ Παπαθανασίου, ο θρίαμβος ενός ρόλου

«Η Βιολέτα της Ελληνίδας σοπράνο Μυρτώς Παπαθανασίου είναι αυτό ακριβώς που έχει ανάγκη η όπερα» έγραψαν γι’ αυτήν οι «Sunday Times», ενώ της απονεμήθηκε το βραβείο «Maria Callas: Best debut artist» από την Όπερα του Ντάλας και πάλι για την ερμηνεία σας στην «Τραβιάτα». Σ’ αυτόν το ρόλο θα την απολαύσουμε στην παράσταση της «Τραβιάτα» που ανεβαίνει στις 14 /5 στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε σκηνοθεσία, σκηνικά και κοστούμια Νίκου Πετρόπουλου. Τη συναντήσαμε λίγο μετά την πρόβα της και παρά την κούρασή της μας μίλησε για πολλά…

Ένα μεγάλο άχρωμο κτίριο στην Καλλιθέα, κοντά στο σταθμό του Ηλεκτρικού, δίπλα σε συνεργεία και εταιρείες μεταφορών. Κανονικά το προσπερνάς χωρίς να του δώσεις καμιά σημασία. Αυτές τις μέρες όμως, στις εγκαταστάσεις όπου γίνονται όλες οι πρόβες της Λυρικής ‒γιατί περί αυτού πρόκειται‒ αν πλησιάσεις και στήσεις αυτί, ίσως ακούσεις μια κρυστάλλινη φωνή να μονολογεί «e strano…» και λίγο μετά να τραγουδά σπαρακτικά «Amami Alfredo»...

Από την περίφημη «Τραβιάτα» στην Όπερα της Ρώμης το 2007, όταν ο Φράνκο Τζεφιρέλι σάς επέλεξε να τραγουδήσετε τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ως την «Τραβιάτα» της Λυρικής, πώς ωριμάζει η Βιολέτα μέσα σας;

Κάθε φορά που την τραγουδάω ανακαλύπτω και καινούργια πράγματα και μουσικά και ερμηνευτικά και φωνητικά. Το ίδιο το έργο έχει ένα φάσμα τόσο μεγάλο που δεν υπάρχει περίπτωση η μια παράσταση να είναι ίδια με την άλλη.

Σας έχουν αποκαλέσει «η νέα Ελληνίδα Μαρία Κάλλας». Το 2012 μάλιστα σας απονεμήθηκε το βραβείο «Maria Callas: Best debut artist» από την Όπερα του Ντάλας και πάλι για την ερμηνεία σας στην «Τραβιάτα». Σας αγχώνει αυτός ο χαρακτηρισμός;

Είναι μια τεράστια τιμή, πάνω απ’ όλα. Με αγχώνει στο βαθμό που θα πρέπει να αποδεικνύεις διαρκώς την αξία σου. Ακόμα κι αν έχεις φτάσει σε ένα σημείο υψηλό, είτε τραγουδάς στο Παρίσι, στη Σεούλ, στην Αθήνα ή στη Νέα Υόρκη, θα πρέπει κάθε φορά να αποδεικνύεις αυτό που έχεις κατακτήσει.

Ποια είναι η δική σας Βιολέτα; Υπάρχουν κάποια στοιχεία που κρατάτε πάντα μέσα σας;

Ναι , σ’ αυτό το δύσκολο και απαιτητικό ρόλο κρατάω ορισμένα πολύ δικά μου πράγματα, τη δική μου ψυχολογική αλλά και φωνητική προσέγγιση. Έτσι άλλωστε είναι το τραγούδι, πρέπει να το κάνεις δικό σου, να προσφέρεις αυτό που νιώθεις, να προσθέσεις τη δική σου προσωπική σφραγίδα.

Σε μια εποχή που το star system έχει εισβάλει με ένα νέο τρόπο στην όπερα και μιλάμε όχι για ντίβες αλλά για celebrities, εσείς παρόλο που διαθέτετε εξαιρετικά φωνητικά χαρίσματα, μια σπουδαία καριέρα μέχρι σήμερα αλλά και μια εντυπωσιακή εμφάνιση, διατηρείτε χαμηλό προφίλ, δεν επιζητάτε τη δημοσιότητα.

Δεν ξέρω, το star system δεν με έχει απασχολήσει. Βλέπω πολύ συχνά να εμφανίζονται κάποια ονόματα σαν κομήτες και γρήγορα να πέφτουν, να χάνονται. Εγώ ως χαρακτήρας δεν είμαι αριβίστρια. Δεν βιάστηκα ποτέ, δεν πάτησα επί πτωμάτων, ό,τι έχω καταφέρει είναι από τη δουλειά μου, από αυτό που αξίζω.

Τι είναι αυτό που κάνει ένα ρόλο επιτυχημένο;

Είναι πολλοί παράγοντες, η χημεία με το σκηνοθέτη, είναι η στιγμή που θα σε αναλάβει ένας πολύ καλός μαέστρος… Όταν φτάνεις να συνεργάζεσαι με μεγάλα ονόματα ξέρεις ότι έχουν πολλές απαιτήσεις κι εσύ πρέπει όχι μόνο να ανταποκριθείς, αλλά επιβάλλεται να πας το ρόλο σου πιο πέρα, να ανθίσεις… Όταν έχει ένα καλό μαέστρο, ένα σκηνοθέτη που σε καθοδηγεί σωστά και κάνεις ένα ωραίο ντεμπούτο, ειδικά σε ένα ρόλο σαν την «Τραβιάτα», τα νέα κυκλοφορούν, μαθεύονται γρήγορα, καθιερώνεσαι στο ρόλο.

Κινείστε από το μπαρόκ ως το bel canto και από τις άριες δωματίου ως τα σύγχρονα έργα του 20ού αιώνα. Δεν σας δυσκολεύει αυτή η μεγάλη γκάμα;

Το αντίθετο. Μ’ αρέσουν πολύ αυτές οι μεταλλάξεις. Χρειάζεται βέβαια προσοχή στις επιλογές σου, δεν μπορείς για παράδειγμα να κινείσαι πάντα σε ένα βαρύ ρεπερτόριο. Κρατώ τον Μότσαρτ σε κάθε σεζόν, τον Ροσίνι γιατί βοηθά στην ευελιξία στη φωνή και βέβαια την «Τραβιάτα» που είναι ένα φοβερό «γυμναστήριο» για τη φωνή.

Υπάρχουν ρόλοι που θα θέλατε να ερμηνεύσετε αλλά ακόμα τους φοβάστε;

Για κάθε περίοδο, για κάθε ηλικία υπάρχουν όρια. Υπάρχουν ρόλοι που θέλω να κάνω και σίγουρα θα έρθουν. Από την άλλη θα πρέπει να αισθανθώ κι εγώ ότι είμαι έτοιμη, ώριμη φωνητικά να περάσω σε κάτι καινούργιο, πιο δύσκολο. Για παράδειγμα, μου πήρε πολύ καιρό μέχρι να σιγουρευτώ με την προσωπική μου μελέτη για τις δυνάμεις μου και να πω το ναι στην Όπερα της Ρώμης όταν με ζήτησε για το ρόλο της «Τόσκα». Είχα όμως ένα μαέστρο σαν τον Τζελμέτι που με αγκάλιαζε με την ορχήστρα και ένα σκηνοθέτη σαν τον Τζεφιρέλι που με εμπιστευόταν 100%. Αυτό είναι ένα πολύ καλό κλίμα για να κάνεις ένα μεγάλο βήμα.

Πέρυσι στον «Ντον Τζοβάνι» το κοινό του Ηρωδείου σάς αποθέωσε ως Δόνα Ελβίρα, υπήρξαν ωστόσο έντονες αντιδράσεις για τη σκηνοθεσία. Αντιμετωπίζετε δυσκολίες όταν καλείστε να υπηρετήσετε μια μη συμβατική σκηνοθετική προσέγγιση;

Το αντίθετο, θα έλεγα. Για μένα είναι πάντα μια πρόκληση, να πας σε κάτι καινούργιο, ακόμα κι όταν η σκηνοθεσία είναι κόντρα στο λιμπρέτο. Με ιντριγκάρει, θέλω να το κάνω και στηρίζω το όραμα του σκηνοθέτη με όλη μου την καρδιά. Αρκεί βέβαια να κινείται μέσα σε κάποια όρια, να μην προδίδει τη μουσική, να μη γίνεται χυδαίο. Έχω συμμετάσχει σε πολλές μοντέρνες σκηνοθεσίες, άλλες πήγαν καλά κι άλλες πάλι δεν ενθουσίασαν. Το κοινό έχει πάντα το λόγο και το δικαίωμα να δείξει τη δυσαρέσκειά του .

Το ελληνικό κοινό είναι εξοικειωμένο με την όπερα; Πώς θα το χαρακτηρίζατε;

Είναι θερμό, ακούει, είναι προσεκτικό και θεωρώ ότι έχει απαιτήσεις. Και τέλος πάντων, πρέπει να πάψουμε να έχουμε αυτό το άγχος, για το πόσο εξοικειωμένο είναι το κοινό, αν αρέσει η κλασική μουσική, αν είναι αποδεκτή η όπερα στην Ελλάδα… Είναι λάθος. Η όπερα είναι ένα είδος που κερδίζει. Είτε θα το αγαπήσει ο κόσμος ή θα το απορρίψει. Ας μην αναλωνόμαστε με τέτοιες ανησυχίες και ας πάμε επιτέλους στην ουσία. Ας δώσουμε ωραίες ερμηνείες, ωραίες παραστάσεις και ο κόσμος θα τις αγαπήσει.

Πώς αντιδράτε σε μια χλιαρή ή και κακή κριτική για την ερμηνεία σας;

Διαβάζω λίγες, μετά το τέλος των παραστάσεων. Δεν περιμένω ωστόσο την κριτική για να καταλάβω αν εγώ ήμουν καλή. Ο κάθε καλλιτέχνης ξέρει τι έχει κάνει πάνω στη σκηνή. Αν αυτό τώρα, σε κάποιον αρέσει πολύ ή δεν αρέσει καθόλου είναι υποκειμενικό.

Μεγάλοι τραγουδιστές της όπερας έχουν μπει εδώ και χρόνια στο παιχνίδι του crossover, συμπράττοντας με ποπ σταρς . Είναι ένας τρόπος να έρθει η όπερα πιο κοντά σε ένα ευρύτερο κοινό;

Πιστεύω ότι είναι μια κίνηση για καθαρά οικονομικούς λόγους. Δεν νομίζω ότι έχει και πολύ νόημα αυτό το πάντρεμα, τουλάχιστον για τη μουσική. Έχει νόημα μόνο αν θέλεις να βγάλεις λεφτά. Εξάλλου, ο καθένας έχει εξελιχθεί μέσα σε ένα είδος και είναι καλός σ’ αυτό που κάνει, δεν μπορεί να μεταπηδά από την όπερα στη μαύρη μουσική και στη τζαζ. Το να θελήσεις βέβαια, σε ένα κονσέρτο σου, να προσθέσεις ένα τραγούδι του Θεοδωράκη ή του Χατζιδάκι, να προβάλεις κάτι δικό σου, από τη χώρα σου, και να το τραγουδήσεις με τη φωνή σου κι όχι με μικρόφωνα, αυτό είναι κάτι διαφορετικό, δεν είναι crossover….

Vissi d’ αrte ή χωράνε κι άλλα πράγματα στη ζωή σας;

Κάθε άλλο! Είμαι παντρεμένη, έχω ένα κοριτσάκι 2 χρόνων και, με βάση την Αθήνα, ταξιδεύουμε μαζί σε όλο τον κόσμο. Για τίποτα πάντως δεν θα θυσίαζα τη μητρότητα. Μόνο έτσι μπορώ να έχω ισορροπία στη ζωή μου. Άλλωστε, δεν αισθάνομαι ότι ανέκοψε κάτι, το αντίθετο, το παιδί με ωρίμασε καλλιτεχνικά. Το να έχεις βιώσει την εμπειρία της γέννας, να έχεις ένα πλάσμα που εξαρτάται από σένα και μόνο, είναι ένας ρόλος που σε αλλάζει, σε φέρνει σε άλλο επίπεδο. Το παιδί σού δείχνει άλλον έναν κόσμο, που δεν έχεις ξαναδεί. Παίρνεις δύναμη και κουράγιο. Πετάς…

Τα πρώτα χρόνια

Γεννηθήκατε στη Λάρισα, σε μια επαρχιακή πόλη. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στο λυρικό τραγούδι;

Είμαστε μια «μουσική» οικογένεια. Ο παππούς μου κατασκεύαζε μουσικά όργανα, ο θείος μου είναι μαέστρος, η αδελφή μου είναι βιολοντσελίστα στην Κρατική, η ξαδέρφη μου παίζει φαγκότο, ο άλλος ξάδερφός μου κοντραμπάσο στη Κρατική Θεσσαλονίκη. Οι γονείς μου ασχολούνταν ερασιτεχνικά με τη μουσική, τραγουδούσαν και οι δύο σε χορωδίες, η μητέρα μου είχε μια πολύ όμορφη φυσική φωνή σοπράνο. Κατάλαβαν πολύ νωρίς ότι έχω έφεση στη μουσική και καλό μουσικό αυτί οπότε, τεσσάρων χρονών, με πήγαν στην παιδική χορωδία. Πολύ γρήγορα άρχισαν να μου δίνουν τα σόλο, αρχίσαμε να πηγαίνουμε σε συναυλίες, σε χορωδιακά φεστιβάλ, σε διαγωνισμούς, ενώ παράλληλα σπούδαζα μουσική στο ωδείο. Στο σχολείο η δασκάλα με ρώταγε «Μυρτώ, γιατί δεν διάβασες;» κι εγώ της απαντούσα «κυρία δεν πρόλαβα, χτες τραγουδούσαμε στην Αθήνα, είχαμε το “Ρέκβιεμ” του Θεοδωράκη.». Την κλασική μουσική την ανακάλυψα μόνη μου, από παιδάκι. Είχα πολύ υλικό στο σπίτι μου το πατρικό, έβαζα δίσκους και καθόμουν με τις ώρες ακούγοντας Μπαχ, τα «Βραδεμβούργια κονσέρτα», το «Στάμπατ Μάτερ» του Περγκολέζι, ή Λιστ, όταν άρχισα να παίζω πιάνο. Και βέβαια συγχρόνως άκουγα ποπ, τζαζ, τρελαινόμουν με τη ρετρό μουσική, με τα παλιά ελαφρά τραγούδια.

Υπήρχε κάποια γυναικεία φωνή στο λυρικό τραγούδι που ξεχωρίζατε;

Η Μιρέλα Φρένι…

Από τα χρόνια της μαθητείας σας στο Μιλάνο δίπλα στο δάσκαλό σας, τον Ρομπέρτο Κοβιέλο, τι είναι αυτό που έχετε κρατήσει μέχρι σήμερα από τα όσα σας δίδαξε;

Αυτό που μου μετέδωσε ο Ρομπέρτο είναι η αυστηρότητα με τον εαυτό σου, η ταπεινότητα και η σκληρή δουλειά, για να χτίσεις τη φωνή σου.

Info: «Τραβιάτα» του Τζουζέπε Βέρντι. Με την Ορχήστρα, τη Χορωδία και Μονωδούς της ΕΛΣ. 15, 16, 17, 20, 22, 23/5. Θέατρο Ολύμπια, Ακαδημίας 59-61, Αθήνα, 210 3662 100

Φωτος: Βασίλης Μακρής