Ο Γιάννος Χάλαρης και η τέχνη τnς μαγείας

Τον Γιάννο Χάλαρη τον γνώρισα παραμονές μιας Πρωτοχρονιάς, λίγες μέρες πριν από το show που έκανε σε πρωτοχρονιάτικο πάρτι στο σπίτι μου. Μέσα στα πρώτα πέντε λεπτά είχαμε αρχίσει να μιλάμε για σκηνές από τις αγαπημένες μας ταινίες, για τη μουσική στον κινηματογράφο, για τα αστυνομικά της Άγκαθα Κρίστι, για την τέχνη του μοντάζ και το πόσο στενά αυτή συνδέεται με την τέχνη της μαγείας: κίνηση, ταχύτητα, οπτική γωνιά, το ερμηνευτικό αλλά και κυριολεκτικό πλαίσιο μέσα απ’ το οποίο παρακολουθούμε τη δράση.

Η αγάπη του Γιάννου Χάλαρη για τα murder mysteries, τα escape rooms, τα whodunit είναι μεταδοτική, αλλά αυτό που πραγματικά απογειώνει τα show του είναι η οργανική ζύμωση αυτών των ειδών τέχνης με τη μαγεία, αλλά και το πόσο φιλικός είναι. Απαιτείται ιδιαίτερη δεξιότητα για να ελέγχεις με ηρεμία και αυτοπεποίθηση τη δράση σε ένα δωμάτιο με δεκάδες καλεσμένους και ταυτόχρονα να είσαι προσιτός σε όλους. Ο μάγος είναι ένας άνθρωπος της διπλανής πόρτας, που όμως κρύβει μυστικά. Η πραγματική έκπληξη έρχεται όταν γίνεται κάτι που καταρρίπτει τις βεβαιότητες και τις εντυπώσεις μας. Σε μια εποχή στην οποία είμαστε όλοι καχύποπτοι, κυνικοί,σχεδόν παραιτημένοι, το να δημιουργείς συνθήκες μαγείας –το να κάνεις τον άλλον να νιώθει ότι κάτι μεταφυσικό συμβαίνει δίπλα του– είναι ταυτόχρονα σπάνιο και σπουδαίο.

Η χρονιά που τότε έφευγε είχε αποδειχτεί ιδαιτέρως δύσκολη, κλείνοντας με μια σημαντική προσωπική απώλεια. Είχα αποφασίσει να κάνω ένα πάρτι λίγο διαφορετικό και έψαχνα κάτι μαγικό που θα ξόρκιζε το κακό και θα μας έκανε να χαμογελάσουμε να νιώσουμε ότι τα αδύνατα είναι και πάλι δυνατά. Ο Γιάννος Χάλαρης, ως άλλος Τομ Κρουζ, έφερε την επικίνδυνη αποστολή εις πέρας. Το βράδυ του ρεβεγιόν, ο Γιάννος αρχίζει σιγά σιγά να «χώνεται» σε πηγαδάκια και παρέες χωρίς να το καταλάβει κανείς. Σταδιακά καταλήγει να είναι η ψυχή του πάρτι, δίνοντας ένα ολονύχτιο ρεσιτάλ που το παρακολουθούν «μαγεμένοι» δεκάδες φίλοι.

― Τι περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια τη δουλειά σου: ταχυδακτυλουργία ή μαγεία; Είναι ταυτόσημες οι έννοιες;

Θεωρώ ότι ο όρος «ταχυδακτυλουργία» υποβιβάζει κάπως τη σημασία της, καθώς εστιάζει μόνο σε ένα κομμάτι: στα «γρήγορα δάχτυλα». Η έννοια της μαγείας, από την άλλη, δίνει την εντύπωση ότι εστιάζει σε κάτι υπερφυσικό, ενώ στην πραγματικότητα δίνει έμφαση στο τελικό αποτέλεσμα. Κάτι ανεξήγητο, ένα μυστήριο που σε αφήνει άναυδο και σου δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο. Εγώ πάντα αναφέρομαι σ’ αυτήν ως «τέχνη της μαγείας». Τέχνη γιατί είναι ένα ανθρώπινο δημιούργημα με στόχο την έκφραση και την αφήγηση, και μαγεία γιατί το αποτέλεσμά της είναι η αίσθηση του αδύνατου / μαγικού.

― Η κλασική εικόνα που έχουμε εμείς για τους μάγους είναι οι παραστάσεις τους σε θέατρα και καμπαρέ, με λαγούς να βγαίνουν απ’ τα καπέλα και βοηθούς να κόβονται στα δύο μέσα σε κουτιά. Πόσο ανταποκρίνεται η εικόνα αυτή στη σημερινή πραγματικότητα; Τι περιλαμβάνει η δουλειά ή η καθημερινότητα ενός μάγου στον 21ο αιώνα;

Στα περισσότερα μέρη του κόσμου η έννοια του μάγου είναι συνυφασμένη με τα παιδιά και τα παιδικά πάρτι, καθώς υπονοείται ότι ο μάγος είναι ανιματέρ. Η αλήθεια όμως είναι πως οποιοσδήποτε, ανεξαρτήτως ηλικίας, γλώσσας, κουλτούρας, μπορεί να βιώσει τη μαγεία.
Το πιο σημαντικό είναι ο τρόπος που παρουσιάζεις αυτό που κάνεις και η εικόνα που δίνεις στο κοινό σου. Για παράδειγμα, όσον αφορά τα παιδικά σόου, πάντα μου αρέσει να συνθέτω στοιχεία από άλλες τέχνες μέσα σ’ αυτά, όπως το διαδραστικό θέατρο και η κωμωδία. Δεν έχω ποτέ την εικόνα ενός στερεοτυπικού μάγου με το καπέλο του και το ραβδί του, αλλά έχω έναν ρόλο στην παράσταση, είτε είναι ο Οδυσσέας (στη «Μαγική Οδύσσεια») είτε είναι ντετέκτιβ (στο «Μυστήριο στην έπαυλη»).

Στα σόου των ενηλίκων ισχύουν ακριβώς τα ίδια πράγματα, μόνο που εκεί μπορώ να εμβαθύνω ακόμη περισσότερο στα ενδιαφέροντά μου πέρα από τη μαγεία. Νομίζω πως η παράσταση «Μυστήριο στην έπαυλη» είναι η επιτομή αυτής της προσέγγισης, καθώς συνδυάζει τα στοιχεία ενός murder mystery με την τέχνη της μαγείας. Οι θεατές καλούνται να βρουν ποιος είναι ο δολοφόνος της ιστορίας μέσα από στοιχεία που εμφανίζονται με μαγικό τρόπο. Η «CineΜαγεία» είναι μια άλλη παράσταση, που αναπαριστά την τέχνη του κινηματογράφου μέσα από αυτήν της μαγείας.

Αυτός ο διαφορετικός τρόπος προσέγγισης δίνει τη δυνατότητα αυτές οι παραστάσεις να μπορούν να παρουσιαστούν σε διαφορετικούς χώρους, όπως μικρότερα θέατρα, βιβλιοκαφέ, bar theatres και σπίτια. Τώρα όσον αφορά την καθημερινότητα ενός μάγου στον 21ο αιώνα, φαντάζομαι δεν ρωτάς αν κάνω το 10ευρο 500ευρο για να πληρώσω τον ΕΝΦΙΑ ή αν εξαφανίζω την ουρά στο σούπερ μάρκετ... Σίγουρα χρειάζεται πολλή εξάσκηση και διαρκή έρευνα ώστε να έχεις κάτι φρέσκο και ιδιαίτερο που θα καθηλώσει το ενδιαφέρον του κοινού και θα το κάνει να ζητάει κι άλλο. Αυτό συχνά δημιουργεί πολύ άγχος, πίεση και σε οδηγεί σε αδιέξοδο. Όταν όμως πρόκειται για το πάθος σου, αυτό δεν σε σταματά καθόλου· τουναντίον σε ωθεί να προσπαθήσεις ακόμη περισσότερο.

― Πώς προσαρμόζεις τη μαγεία στον χώρο και στο κοινό με το οποίο δουλεύεις; Υπάρχουν δράσεις που χρειάζονται συγκεκριμένους χώρους ή η δουλειά σου μπορεί σε μεγάλο βαθμό να προσαρμοστεί σε οποιονδήποτε χώρο;

Το ότι έχω σπουδάσει κινηματογράφο με βοηθάει πάρα πολύ σ’ αυτό το κομμάτι. Σίγουρα η οπτική είναι το πιο βασικό στοιχείο. Πρέπει να βλέπουν όλοι αυτό που συμβαίνει. Από κει και πέρα, δίνω πολλή έμφαση στην ατμόσφαιρα του κάθε χώρου και ανάλογα με το ύφος προσαρμόζω την παράσταση. Αν ένας χώρος έχει έντονη ατμόσφαιρα με φώτα, το μυστήριο θα κυριαρχήσει και ο ρόλος μου ίσως να είναι σοβαρός. Αν, πάλι, ο χώρος είναι ένα όμορφο καφέ, ή ακόμη κι ένα πάρτι στο σπίτι κάποιου, σίγουρα θα υπάρχουν στοιχεία stand-up comedy και έντονης διάδρασης με το κοινό.

Ένας ιδιαίτερος χώρος, όπου μου αρέσει πάρα πολύ να κάνω παραστάσεις, είναι το βιβλιοκαφέ Booking Hill στη Δάφνη, γιατί αποπνέει την ατμόσφαιρα του μυστηρίου, του μύθου και της αφήγησης, και ταυτόχρονα το κοινό που προσελκύει τρέφει μεγάλο ενδιαφέρον γι’ αυτά τα θέματα.

― Πότε αποφάσισες να ασχοληθείς με τη μαγεία και τι ενέπνευσε την αγάπη σου γι’ αυτήν; Ποιες ήταν οι επιρροές σου;

Όλα ξεκίνησαν όταν οικογενειακώς πήγαμε ένα ταξίδι στην Ταϊλάνδη το 2007. Ήμουν δεκατριών και τότε είδα για πρώτη φορά μαγικά εξ επαφής (CloseUp Magic) σε ένα εμπορικό κέντρο. Από εκείνο το σημείο «κόλλησα» και άρχισα να ασχολούμαι φανατικά με την τέχνη της μαγείας. Οπότε όλο αυτό θα λέγαμε ότι ξεκίνησε με μια «μαγική σπίθα». Στα 15 έμαθα ότι υπάρχει η Ακαδημία Ταχυδακτυλουργών στη Νέα Ιωνία, που έκτοτε με έχει στηρίξει σε ό,τι έχω κάνει και έχω παρουσιάσει πολλά σεμινάρια εκεί.

Έναν χρόνο μετά, αφού απέσπασα την πρώτη θέση στο Πανελλήνιο Φεστιβάλ Μαγείας, γνώρισα τον Μάικλ Βίνσεντ, που μ’ έκανε να δω πιο επαγγελματικά τον κλάδο. Έπειτα ακολούθησαν κι άλλες διακρίσεις σε διαγωνισμούς του εξωτερικού. Όλες μου οι επιρροές ήταν και είναι άνθρωποι που κατέχουν μια απίστευτη δεξιοτεχνία στην τράπουλα ή έχουν μια ιδιαίτερη νότα στην παρουσίασή τους. Κάποια παραδείγματα είναι οι Ντάι Βέρνον, Μπέντζαμιν Ερλ, Τόμι Γουόντερ, Ντέιβιντ Γουίλιαμσον, Ντέρεν Μπράουν. Εκτός του χώρου της μαγείας, οι επιρροές μου βασίζονται στον κινηματογράφο, την αφήγηση και τους γρίφους. Ενδεικτικά, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, η Άγκαθα Κρίστι και, φυσικά, η κοινότητα των escape rooms.

― Τι σου δίνει τη μεγαλύτερη χαρά στη δουλειά σου; Περίγραψέ μας μια ιδανική στιγμή.

Όταν κάποιος βιώνει μια στιγμή που δεν μπορεί να εξηγήσει και ξεχνάει όλες τις έγνοιες, τα προβλήματα που έχει, εστιάζοντας μόνο στο απόλυτο μυστήριο, είναι πραγματικά κάτι απερίγραπτο. Το να γνωρίζω ότι εγώ του πρόσφερα αυτή τη στιγμή με κάνει απίστευτα χαρούμενο. Η ιδανική στιγμή για μένα ειναι όταν βλέπεις κάποιον να παλεύει με τη λογική του για να εξηγήσει αυτό που μόλις συνέβη, αλλά καταλήγει με ένα μετέωρο βλέμμα και μια έκφραση γεμάτη απορία.

― Η δική σου προσέγγιση συνδυάζει στοιχεία από άλλες τέχνες –όπως τον κινηματογράφο και την αστυνομική λογοτεχνία–, σε βαθμό να δημιουργείς μια νέα υβριδική μορφή τέχνης, ένα pastiche. Αυτό είναι μια τακτική εμπλοκής ενός σύγχρονου κοινού που απλώς ενδιαφέρεται για το σινεμά ή τα αστυνομικά ή υπάρχουν βαθύτερες διασυνδέσεις ανάμεσα στη μαγεία και σε αυτές τις τέχνες και τα genres;

Ο λόγος που ξεκίνησα να συνδυάζω όλες αυτές τις τέχνες ήταν κυρίως η ανάγκη να συνθέσω κάτι διαφορετικό και πιο ενδιαφέρον από το συνηθισμένο. Προφανώς θα σκεφτεί κάποιος ότι αυτή η στρατηγική διευρύνει το κοινό που έρχεται, καθώς τραβάει και ανθρώπους που ενδιαφέρονται για κινηματογράφο, για αστυνομική λογοτεχνία, για μυστήριο, για escape rooms κ.ά. Αυτό ισχύει εν μέρει αλλά από την άλλη πλευρά το κομμάτι του κοινού που θέλει ένα πιο τυπικό σόου μαγείας μπορεί να απορήσει ή να μην κατανοήσει πλήρως αυτή τη σύνθεση.

Χρειάζεται μια πολύ λεπτή ισορροπία ώστε να καλυφθούν όλες οι ανάγκες ενός σύγχρονου κοινού. Μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι όλα αυτά τα στοιχεία που συνδυάζω είναι στην ουσία κοινά μεταξύ τους: η μαγεία, ο κινηματογράφος, οι γρίφοι και το αστυνομικό μυστήριο παρουσιάζουν μια κατάσταση που δεν είναι ποτέ όπως φαίνεται, γιατί αποκρύπτουν στοιχεία που δεν γνωρίζει ο ακροατής/ θεατής/ συμμετέχων. Είναι μια ψευδαίσθηση της πραγματικότητας.

― Υποθέτω ότι στην ψηφιακή εποχή των φόρουμ, του YouTube και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ευκολότερο για κάποιον να ψάξει και να βρει τις λύσεις στα τρικ. Ταυτόχρονα ζούμε σε μια εποχή όπου, με τα ψηφιακά εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας, είναι πάρα πολύ εύκολο για τον οποιονδήποτε να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις, να παραπλανήσει τους άλλους – με deepfakes ή εικόνες από προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης. Θεωρείς ότι το ίντερνετ έχει δυσκολέψει τη δουλειά σου; Ή ίσως ότι της έχει αλλάξει το νόημα;

Σίγουρα με την ταχύτητα της ανάπτυξης των ψηφιακών μέσων μπορείς πολύ εύκολα να μάθεις τα βασικά μυστικά που κρύβονται πίσω από τα μαγικά εφέ. Όμως ο τρόπος που παρουσιάζεις κάτι και το πώς απευθύνεσαι στο κοινό σου δεν μπορεί να βρεθεί στο διαδίκτυο· είναι μοναδικός και είναι δικός σου. Ακόμη κι αν τα μυστικά αποκαλυφθούν, αν ο τρόπος σου είναι ιδιαίτερος εξάπτει το ενδιαφέρον, και προπαντός αν είναι ειλικρινής τότε δεν θα χάσεις ούτε τη δημοτικότητα ούτε την αξιοπρέπειά σου λόγω του διαδικτύου.

Θέλω να σταθώ στη φράση του Άρθουρ Κλαρκ ότι «οποιαδήποτε αρκετά προηγμένη τεχνολογία δεν διακρίνεται από τη μαγεία». Αυτό με κάνει να αποφεύγω τη χρήση κινητών τηλεφώνων, βίντεο, ηχητικών gadgets και φυσικά προσπαθώ πάντα να φέρνω τη μαγεία «στα χέρια» του κοινού μου.

― Ταυτόχρονα, βέβαια, ζούμε μέσα σ’ ένα δυστοπικό κλίμα διάχυτης ανησυχίας και κρίσης, τόσο γεωπολιτικά και οικονομικά, όσο και κλιματικά και υπαρξιακά. Ποια είναι η σχέση μας με τη μαγεία σε ένα τέτοιο περιβάλλον;

Σίγουρα η μαγεία πλήττεται σε τεράστιο βαθμό απ’ όλες αυτές τις δυσχέρειες. Ο πιο εύκολος τρόπος για να κάνει οικονομία κάποιος είναι να κόψει διάφορες μορφές διασκέδασης, όπως η τέχνη της μαγείας. Από την άλλη, ο στόχος της μαγείας είναι να υπενθυμίζει ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο και, όσο δύσκολο ή ακατόρθωτο και να φαίνεται κάτι, πάντα υπάρχει ένας τρόπος να πραγματοποιηθεί. Οπότε, αν το δεις λίγο βαθύτερα, η μαγεία, πέρα από το κομμάτι της διασκέδασης, φέρει κι έναν ελπιδοφόρο ρόλο στον κόσμο που ζούμε. Η τέχνη γενικότερα μέσα σε καταστάσεις πανικού και κρίσης πάντα ήταν και θα είναι ένα λυτρωτικό μέσο για τον λαό.

― Μίλησέ μας λίγο για την αθηναϊκή σκηνή της μαγείας. Υπάρχει ζωντανή κοινότητα; Και κατά πόσο επικοινωνεί με τάσεις του εξωτερικού;

Κοινότητα σίγουρα υπάρχει. Τώρα για το πόσο ζωντανή είναι, αυτό είναι ένα θέμα για συζήτηση. Υπάρχουν κάποιοι σύλλογοι και σωματεία όπως η IBM (International Brotherhood of Magicians), ο ΣΤΕ (Σύλλογος Ταχυδακτυλουργών Ελλάδας) και η ΑΤ (Ακαδημία Ταχυδακτυλουργών). Η IBM έχει παραρτήματα και στο εξωτερικό με μεγάλη απήχηση.

Το θέμα για μένα δεν είναι οι ομάδες και τα σωματεία, αλλά το πόσο ο κάθε performer/μάγος είναι διατεθειμένος να παρουσιάσει κάπου τη δουλειά του, να ρισκάρει για να γεμίσει ένα μαγαζί ή ένα θέατρο.

Καταλαβαίνω ότι ο κόσμος ειδικά στην Ελλάδα δεν είναι τόσο εξοικειωμένος με αυτή την τέχνη, αλλά είναι στο χέρι μας να το αλλάξουμε. Οι μάγοι που κάνουν παραστάσεις για το δημόσιο κοινό, ειδικότερα οι πιο νέοι, μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού και πιστεύω ότι πρέπει αυτό να αλλάξει. Πρέπει να υπάρξει μια ανανέωση και εξέλιξη. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να ανεβάσουμε την αξία αυτής της τέχνης στα μάτια του κόσμου που έρχεται και μας βλέπει.

Info:
Την Κυριακή 11/5 στις 21:00 ο Γιάννος Χάλαρης παρουσιάζει την «Ασπρόμαυρη βραδιά» στο Booking Hill (Αγ. Βαρβάρας 66, Δάφνη, 2109701503). Είναι μια βραδιά αφιερωμένη στον ελληνικό κινηματογράφο, όπου θα μιλήσει για μία από τις αγαπημένες του ταινίες, την «Κάλπικη λίρα», και θα παρουσιάσει ένα mini magic show βασισμένο στις ιστορίες της ταινίας.
Ακολουθεί «Βραδιά Μαγείας και Μυστήριου» την Κυριακή 18/5 στις 21:00 στο Booking Hill.

→ Ακολουθήστε τον Γιάννο Χάλαρη στα σόσιαλ: Instagram, TikTok, Facebook και από το σάιτ του