Φάουστ: Στο κρεβάτι του ψυχαναλυτή-Μεφιστοφελή

Μέσα από αυτή την οπτική «διαβάζει» σκηνοθετικά ο Άρης Μπινιάρης την ιστορία του «Φάουστ», βασιζόμενος στη μετάφραση του Ιωάννη Ν. Θεοδωρακόπουλου του έργου του Γκαίτε, αλλά ενσωματώνοντας και αποσπάσματα από άλλα κείμενα, όπως ο «Δρ Φάουστους» του Κρίστοφερ Μάρλοου, η «Ζυστίν» του Μαρκησίου ντε Σαντ ή το «Μια εποχή στην κόλαση» του Αρθούρου Ρεμπό, όλα σε αποδόσεις του σκηνοθέτη.

Η ψυχαναλυτική προσέγγιση της σκηνοθεσίας στηρίζεται, όπως γίνεται σαφές από το Πρόγραμμα, στην αναλυτική ψυχολογία του Καρλ Γιουνγκ, σύμφωνα με την οποία η συνάντηση του Φάουστ με τον Μεφιστοφελή δεν είναι άλλο από τη συνάντηση με τη «σκιά» του, ήτοι το ασυνείδητο μέρος της προσωπικότητάς του, τις άρρητες επιθυμίες, τα καταπιεσμένα ένστικτα και, τελικά, ως ανθρώπου της Αναγέννησης, τη δίψα για γνώση. Η συμφιλίωση με τα ενδότερα της ψυχής οδηγεί στην ενδοσκόπηση, η οποία μπορεί να λάβει «διαβολικό μέγεθος». Ο Μεφιστοφελής, ως ψυχαναλυτής, εκμαιεύει αυτή την εσωτερική, αυτολογοκριμένη ορμή του καθενός μας, προτείνοντάς μας να την απελευθερώσουμε και να γίνει αυτή οδηγός μας.

Η παράσταση αρχίζει πράγματι με τον Φάουστ στο ψυχαναλυτικό κρεβάτι σ’ ένα μπορντό περίκλειστο γυμνό δωμάτιο, με τον ψυχαναλυτή να περιφέρεται σοβαρός γύρω του. Η απελευθέρωση επέρχεται σταδιακά, το δωμάτιο υποχωρεί και τη θέση του παίρνουν στο βάθος τοπία, με τον ψυχαναλυτή-Εωσφόρο, με μπορντό κοστούμι, στο προσκήνιο, συνοδευόμενο από Έκπτωτα Πνεύματα που οδηγούν τον Φάουστ σε χαοτικές διαδρομές. Οι σκιές του Φάουστ –Ενοχές, Φόβοι, Πίθηκοι, Ιεροεξεταστές, Έκπτωτος και Μετανοημένος Εαυτός– περνούν μπροστά του, καθώς εναλλάσσονται δραματικά, λυρικά, μπαλετικά στοιχεία στα επιμέρους επεισόδια, έως την εμφάνιση της Μαργαρίτας, του απόλυτου έρωτα.

Το σκηνικό φόντο αλλάζει ανάλογα με το επεισόδιο, ενώ μια ποικιλία κοστουμιών παρελαύνει επί σκηνής, μέσα από τις γρήγορες εναλλαγές των ηθοποιών, συχνά καλυμμένων με μάσκες, όλα φιλοτεχνημένα από τον Πάρι Μέξη. Προσεγμένη η κινησιολογία των ηθοποιών στις διαφορετικές εκφάνσεις και κυρίως άρτια εκτελεσμένη, ανέμπνευστη, όμως, και βαρετή η χορογραφία στην καθοριστική Βαλπούργεια Νύχτα, με τους ηθοποιούς να κάνουν συνεχείς, κινησιολογικά επαναλαμβανόμενους κύκλους που δίδαξε η Φαίδρα Νταϊόγλου. Ευρηματική εδώ η αντικατάσταση, με τη βοήθεια της κερασφόρου μάσκας, του Φάουστ από άλλον ηθοποιό, ώστε αυτός να βρεθεί και πάλι στο τέλος στο ψυχαναλυτικό κρεβάτι, ενώ ο άλλος του εαυτός χορεύει ακόμα. Τεράστια η συμβολή των φωτισμών της Στέλλας Κάλτσου σε όλες τις γρήγορες εναλλαγές σκηνών.

Ο Μιχάλης Βαλάσογλου, ως συνεχώς καθοδηγούμενος από τον Μεφιστοφελή Φάουστ, με εγγεγραμμένη την απορία στο πρόσωπό του για όσα του συμβαίνουν, αρθρώνει σωστό λόγο και αναδεικνύει, για ακόμη μια φορά, τη σωματικότητα και την επιδέξια κίνηση που τον ξεχωρίζουν υποκριτικά. Απέναντί του, ωραία, υποβλητική φιγούρα, ο Μεφιστοφελής του Άρη Νινίκα. Η Κωνσταντίνα Τάκαλου (Κορυφαίος Φόβος) δίνει το στίγμα της στον σύντομο ρόλο της, ενώ εντυπωσιακοί είναι ο Γιλμάζ Χουσμέν και η Ειρήνη Τσέλλου ως Έκπτωτα Πνεύματα. 

Φαρσική η εμφάνιση με το μεγαλοπρεπές κοστούμι του Μπάμπη Γαλιατσάτου ως Θεού, όπως κι εκείνη της Ιωάννας Μαυρέα ως Μάγισσας. Η Νάντια Κατσούρα ως Μαργαρίτα, αέρινη, με ωραία σκηνική παρουσία, δίνει τη ρομαντική διάσταση στο έργο.

Αξιέπαινοι οι νεότεροι ηθοποιοί, οι οποίοι αναλαμβάνουν και τους πολλαπλούς, ως επί το πλείστον πίσω από μάσκες, ρόλους που πλαισιώνουν τα βασικά πρόσωπα, υπηρετούντες με αφοπλιστική δοτικότητα τη σκηνοθετική και κινησιολογική-χορευτική γραμμή: Μάριος Κρητικόπουλος, Βασίλης Παπαδόπουλος, Στέφανος Πίττας, Ηλέκτρα Καρτάνου, Μαριάννα Μαθιά, Μαρία Μαντά, Λένα Μποζάκη, Αλεξάνδρα Χασάνι.

Η μουσική του Τζεφ Βάγγερ, συνεχώς παρούσα, έντονη, υποβλητική, πυρπολεί την παράσταση, αλλά χωρίς να βρίσκει αντίκρισμα στη σκηνική πράξη. Καθώς τα όσα διαδραματίζονται, παρά την όποια τεχνική τους αρτιότητα, παραμένουν υποτονικά, χωρίς να μπορούν να συμβαδίσουν με τις ηχητικές εξάρσεις, την απαίτηση για ανάταση.

Ο Άρης Μπινιάρης, συνδεδεμένος με την απογειωτική σύζευξη λόγου και μουσικής σε προηγούμενες παραστάσεις του, όπως στους εξαιρετικούς «Πέρσες» του, ή και παλιότερα, όταν ερμήνευε ο ίδιος τους συγκλονιστικούς του μονολόγους επί σκηνής, κατάφερνε να μας δονεί από συν-κίνηση, ήτοι να δημιουργεί αισθητικό ρίγος στον θεατή του. Η παρούσα παράσταση, παρά τον μόχθο των συντελεστών της, παρέμεινε στο επίπεδο ενός καλαίσθητου, αλλά άτολμου στην ουσία του δημιουργήματος, που του λείπει η δαιμονική έξαρση, η εκτίναξη στη σφαίρα ενός ολικού θεατρικού γεγονότος που θα υπερέβαινε τον καθωσπρεπισμό που θα του υπέβαλλε μια συμβατικών προδιαγραφών σκηνή Εθνικού Θεάτρου. Σκηνή άλλων εποχών.