«Αρκουδοράχη» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: Η σκηνοθέτρια Ιώ Βουλγαράκη και οι ηθοποιοί της παράστασης μιλούν για το έργο
Ο τόπος της δράσης, ένα άδειο χασάπικο σ’ ένα χωριό ερημωμένο από τον πόλεμο και σβησμένο από σύνορα που χαράσσονται ξανά και ξανά. Κι εντός του ένα ζευγάρι, οι ιδιοκτήτες του, που επιμένουν πεισματικά να το κρατούν ανοιχτό. Απαγγέλουν λίστες από στοκ και εξαφανισμένους πελάτες. Θυμούνται τον δολοφονημένο γιο τους, παρέα με τον καλύτερο φίλο του, ο οποίος εργάζεται ως σφαγέας στο μαγαζί. Η μνήμη είναι ο μοναδικός μηχανισμός επιβίωσης σε μια πραγματικότητα που αλλάζει βίαια και αμετάκλητα κι εκείνοι αδυνατούν να ακολουθήσουν. Σύντομα ανάμεσά τους καταφθάνει μυστηριωδώς ένας άνδρας μ’ έναν άγνωστο σκοπό.
Η Ιώ Βουλγαράκη σκηνοθετεί την "Αρκουδοράχη" του Εντ Τόμας
Σ’ ένα κόσμο κατακερματισμένο, που αποσταθεροποιείται ιλιγγιωδώς, τοποθετεί τους χαρακτήρες της «Αρκουδοράχης» ο Ουαλός θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος, σκηνοθέτης και παραγωγός Εντ Τόμας. Και είναι αυτό το τελευταίο του έργο, το οποίο το 2019 παρουσιάστηκε στο Κάρντιφ και κατόπιν στο Royal Court στο Λονδίνο, που αποφάσισε να μας συστήσει η ομάδα ΠΥΡ στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά από τις 3 Μαρτίου.
Η σκηνοθέτις Ιώ Βουλγαράκη για την «Αρκουδοράχη»
«Το διαβάσαμε κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, κλεισμένοι σπίτια μας και πλημμυρισμένοι από μια αίσθηση ότι ο κόσμος όπως τον ξέραμε έχει τελειώσει, δεν θα είναι ποτέ ξανά ο ίδιος. Και ακόμα το πιστεύω αυτό, δεν θα είναι. Ήταν, λοιπόν, περισσότερο κάτι σαν μοιραία συνάντηση η συνάντηση με το έργο, παρά σαν λογική επιλογή» μάς αναφέρει η σκηνοθέτρια Ιώ Βουλγαράκη και συνεχίζει: «Το έργο διαπνέεται από την έννοια του “hiraeth”, μιας θεμελιώδους για την ουαλική κουλτούρα έννοιας που σημαίνει τη νοσταλγία για εκείνο το μοναδικό και ανεπανάληπτο κράμα τόπου, χρόνου και ανθρώπων που έχει αμετάκλητα χαθεί. Αναρωτιέμαι πώς στεκόμαστε οι άνθρωποι μπροστά σε αυτή τη λύπη, από την οποία κανείς δε γλιτώνει, πώς επιβιώνουμε και πώς τη μεταβολίζουμε. Για τον Τόμας ο δρόμος είναι η μνήμη. Και η φροντίδα της. Νομίζω πως σταθερά στη δουλειά –και στη ζωή– με απασχολεί το θέμα της ταυτότητας. Τι συγκροτεί την ταυτότητά μας αλλά και τι μας μεταμορφώνει. Και εδώ είναι ένα πυρηνικό θέμα του έργου αυτό».
Ο συγγραφέας έχει χαρακτηρίσει την «Αρκουδοράχη» ως μια επιστολή αγάπης στον τόπο που μεγάλωσε, στην ιδέα της κοινότητας, στους γονείς, την οικογένειά του και το χασάπικο-σφαγείο που διατηρούσαν για 120 χρόνια, ένα έργο που αναδεικνύει ζητήματα όπως η μνήμη, η ταυτότητα, ο κόσμος που αλλάζει. Η ίδια, πώς το προσεγγίζει, σε τι εστιάζει και τι ατμόσφαιρες επιδιώκει να ενεργοποιήσει; «Η γραφή του Εντ Τόμας απαιτεί υψηλή ακρίβεια, αλλάζεις κάτι τονικά ή ρυθμικά και η σκηνή ξαφνικά δε λειτουργεί ή, αντιθέτως, αποκαλύπτεται. Όλα είναι στην κόψη σκηνικά, τη μία στιγμή υπάρχει ένα χιούμορ θεάτρου του παραλόγου και την αμέσως επόμενη η δράση μπορεί να πάει σε αναπάντεχες συγκινησιακές περιοχές».
Ιδιοσυγκρασιακή, αιχμηρή και ποιητική η γραφή του Ουαλού δημιουργού συνθέτει ένα μετα-αποκαλυπτικό τοπίο, όπου η σκιά ενός αόρατου πολέμου μεταμορφώνει τα πάντα και για πάντα, και δημιουργεί μια σύγχρονη σπουδή πάνω στην απώλεια. Ποια είναι, όμως, τα πρόσωπα που θα συναντήσουμε σε αυτόν τον κόσμο στη Σκηνή Ωμέγα; Και τι (συγ)κινεί τον Αργύρη Ξάφη, την Δέσποινα Κούρτη, τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη και τον Δημήτρη Γεωργιάδη στους χαρακτήρες που υποδύονται και στο σύμπαν της «Αρκουδοράχης»;
«Αρκουδοράχη» του Εντ Τόμας: οι ηθοποιοί για τον χαρακτήρα που υποδύονται
Ο Αργύρης Ξάφης και ο Τζοχν Ντάνιελ
Ο Τζοχν Ντάνιελ είναι η ίδια η Αρκουδοράχη. Η επιτομή του “hiraeth”, μιας oυαλικής αμετάφραστης λέξης που συνδυάζει τη νοσταλγία για την πατρίδα, τη θλίψη και το πένθος για όσους έφυγαν ή χάθηκαν. Καθηλωμένος και δεμένος με το κρεοπωλείο που γεννήθηκε και μεγάλωσε, πνιγμένος από τον χαμό του γιου του που ποτέ δεν πρόλαβε να δεχτεί για αυτό που ήταν. Η μνήμη είναι το μόνο που τον κρατάει ακόμα.
Με συγκινεί πάρα πολύ το σχεδόν ρομαντικό μέρος του ανθρώπου που είναι δεμένος τόσο άρρηκτα με τον τόπο του, με το βουνό του και την πέτρα του. Με συγκινεί που του ήταν αρκετή αυτή η μικρή σπιθαμή γης για να είναι πλήρης. Με συγκινεί το αδιέξοδο και ο τρόπος με τον οποίο έχει καθηλωθεί στο παρελθόν. Ο κόσμος του Εντ Τόμας είναι ένας κόσμος καρβουνιασμένου παρελθόντος, φωτισμένος με ένα νωπό φως από το μέλλον. Δεν έχει ρεαλισμό με τον συνηθισμένο τρόπο, χωρίς όμως να μένει ποτέ απόμακρος από την ανθρώπινη ψυχή. Χωρίς περιστροφές και δηθενιές σε κάθε του λέξη ή δραματική επιλογή. Για μένα αυτή είναι μια μεγάλη ανακάλυψη στην σύγχρονη δραματουργία συνολικά. Πέρα από τον ρόλο μου δηλαδή.
Παίζω τη Νόνι, η οποία μαζί με τον άντρα της, τον Τζοχν Ντάνιελ, έχουν ένα χασάπικο- σφαγείο στο όρος Αρκουδοράχη. Ή μάλλον ότι έχει απομείνει από αυτό. Σε ένα μετα-αποκαλυπτικό σκηνικό, όπου καταλαβαίνουμε ότι έχει συμβεί ένας τρομερά καταστροφικός πόλεμος (ίσως εμφύλιος, ίσως όχι). Όπου επικρατεί το χάος κι η αποσύνθεση. Οι δυο τους κι ένα αγόρι, που ήταν ο σφαγέας τους, είναι ίσως οι μοναδικοί επιζήσαντες στην περιοχή. Όλα δείχνουν ότι ο τόπος θα ξυριστεί από άκρη σ’ άκρη και δε θα μείνει τίποτα ζωντανό. Οι ίδιοι αρνούνται πεισματικά να φύγουν, να αφήσουν τον τόπο τους, να σώσουν, ίσως, τη ζωή τους. Παραμένουν εκεί ακλόνητοι, σαν το βουνό.
Με συγκινεί η αγάπη της για τον Τζοχν Ντάνιελ κι η αγάπη του γι’ αυτήν. Η δύναμη, η ησυχία και η ακεραιότητα με την οποία στέκεται απέναντι στην απόλυτη καταστροφή, στην ακραία απώλεια, στο τέλος που έρχεται. Μια στάση όχι ηρωική, αλλά απλά φυσική, βαθιά ανθρώπινη. Κι αν ο Τζοχν Ντάνιελ είναι τα βράχια και το χώμα της Αρκουδοράχης, η Νόνι είναι το νερό που τα ποτίζει, ο αέρας που τραγουδάει στα κλαδιά, τα βελάσματα των κοπαδιών, τα βλέμματα των ζώων. Η Αρκουδοράχη σου μαθαίνει να αγαπάς, σου μαθαίνει ότι η πίστη είναι το θεμέλιο του ποιος είσαι, σου μαθαίνει πώς να πεθαίνεις. Η Αρκουδοράχη είναι φύση, είναι ρίζες, είναι μνήμη, είναι ταυτότητα.
Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης και ο Κάπταιν για την «Αρκουδοράχη»
Ο Κάπταιν είναι ένας στρατιωτικός που εισβάλλει ξαφνικά στο μέρος όπου βρίσκονται ο Τζοχν, η Νόνι και ο Ίβαν. Τσακισμένος από τον πόλεμο και από την προσωπική του ιστορία, μπαίνει με ένα όπλο στο χέρι και φέρνει –με την περίεργη και ασταθή συμπεριφορά του– στον χώρο τη μνήμη του, την οποία κουβαλάει σαν αβάσταχτο φορτίο στους ώμους του.
Με συγκινεί η ευθραυστότητα του χαρακτήρα του, η προσωπική του πάλη με τα φαντάσματα που τον ακολουθούν, η προσπάθειά του να πιαστεί από κάπου για να μην καταρρεύσει. Η κούραση και η σύγχυση στο μυαλό και την ψυχή του, που τον κάνουν τόσο ευάλωτο και τόσο μόνο. Η Αρκουδοράχη είναι το όρος που λειτουργεί σαν «ορός» στην προσπάθειά του να πεθάνει εν ηρεμία. Παρόλο που η καταστροφή στο μέρος είναι βιβλική, η στιβαρή αστάθεια των ανθρώπων που συναντάει λειτουργεί σαν «μορφίνη» στην δική του πορεία προς το τέλος.
Ο Δημήτρης Γεωργιάδης και οΊβαν Γουίλχιαμ για την «Αρκουδοράχη»
Ο Ίβαν είναι ο νεαρός σφαγέας του έργου. Μεγάλωσε μέσα στο κρεοπωλείο, δίπλα στον Τουόμ Σιένκεν, γιο του κρεοπώλη Τζοχν Ντάνιελ και της γυναίκας του, Νόνι. Ο Τουόμ Σιένκεν καθόρισε την προσωπικότητα του Ίβαν, τον έφερε αντιμέτωπο με όλη την πολυπλοκότητα του τι σημαίνει να ζεις, να είσαι άνθρωπος, σε μια στιγμή που πλησιάζει το τέλος του κόσμου μας. Ο Ίβαν Γουίλχιαμ παραμένει μέχρι το τέλος ένα παιδί, που κουβαλάει ένα μεγάλο βάρος, ένα μυστικό. Η αποκάλυψή του, ενώ φαντάζει αδύνατη, τελικά γίνεται λυτρωτική.
Η Αρκουδοράχη είναι για μένα ένα ζεστό, μαγικό, τρυφερό, γνώριμο μέρος. Όταν τη φαντάζομαι, «ταξιδεύω» πολύ συχνά στο χωριό της μητέρας μου, τον Άι Θανάση στην Κέρκυρα. Στο έργο μας συντελείται κάτι που μοιάζει με το τέλος του κόσμου ή είναι το τέλος του κόσμου κι αν υπήρχε περίπτωση να ξέρω ότι αυτό θα συμβεί εδώ, τώρα, σήμερα, θα ήθελα αυτό το τέλος να με βρει σε έναν τόπο που νιώθω ως ρίζα μου, ως αρχή των πάντων για μένα. Ο Ουαλός Εντ Τόμας έγραψε μια φανταστική ιστορία με πρωταγωνιστές τον δικό του τόπο, τα δικά του αγαπημένα πρόσωπα, τη δική του ρίζα, αλλά η αγάπη του αυτή είναι τόσο κρυστάλλινα καθαρή, που γίνεται προσωπική για την καθεμιά και τον καθένα μας.
«Αρκουδοράχη» στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά: Η ταυτότητα της παράστασης
22°
