Βαλεντίνη Ποταμιάνου: Η προγιαγιά μου, Κυβέλη Αδριανού

Η δισέγγονη της σπουδαίας ηθοποιού του 20ού αιώνα Κυβέλης Αδριανού, κ. Βαλεντίνη Ποταμιάνου, ανοίγει την καρδιά της και μιλάει για την προγιαγιά της και για τις αναμνήσεις μιας άλλης εποχής. Μιας εποχής που ζωντανεύει αυτές τις μέρες, μέσα από την τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ 1 «Φλόγα και Άνεμος», η οποία προσεγγίζει τον έρωτα της μυθικής Κυβέλης Αδριανού με τον Γεώργιο Παπανδρέου που υπήρξε μια από τις  κορυφαίες μορφές της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας.

Τι είναι αυτό που θυμάστε πιο έντονα από την προγιαγιά σας;
Το πιο έντονο που θυμάμαι από την προγιαγιά μου μέσα στην οικογένεια ήταν η γενναιοδωρία της, μέσα από την οποία χάριζε γνώσεις, ποίηση και δώρα.

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς της που την έκαναν τόσο ξεχωριστή στον κόσμο αλλά και στους δικούς της;
Ήταν η λατρεία της για το θέατρο. Ζούσε για το θέατρο. Ήθελε να είναι τέλεια στους ρόλους και ακαταμάχητη και απέναντι από άλλες ηθοποιούς της εποχής της.

Ήταν όμως τελικά και μια γυναίκα μπροστά από την ίδια της την εποχή;
Βέβαια. Ήταν μπροστά από την εποχή της γιατί τολμούσε. Δεν μπορούσε τίποτα να την σταματήσει. Ήταν πεισματάρα, πάρα πολύ εργατική και πίστευε πολύ στον εαυτό της.

Πώς αισθάνεστε που κομμάτια και στιγμές της δικής της ζωής ζωντάνεψαν μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου και μετέπειτα μέσα από την τηλεοπτική μεταφορά του;
Τον συγγραφέα Στέφανο Δάνδολο τον ήξερα από το προηγούμενο βιβλίο του, εκεί που τόσο ωραία είχε χειριστεί το έρωτα της Πηνελόπης Δέλτα με τον Ίωνα Δραγούμη. Αυτό ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα για μένα που αργότερα έγινε και μια υπέροχη θεατρική παράσταση, κατορθώνοντας το ακατόρθωτο. Αυτό μου έδωσε λοιπόν τη μεγάλη βεβαιότητα για το πώς βαδίζει και το πώς γράφει αυτός ο συγγραφέας. Για αυτό και όταν συναντηθήκαμε ήμουν τόσο ανοιχτή μαζί του και αυτός με τόσο σεβασμό κατάφερε μέσα από το μυθιστόρημά του «Φλόγα και Άνεμος» ό,τι του αφηγήθηκα να το κάνει όχι ρεπορτάζ αλλά τέχνη. Γιατί αυτό κάνει η τέχνη. Είναι ένα σχόλιο πάνω στη ζωή. Η τέχνη μεταφέρει το παρελθόν, το κάνει σύγχρονο, και όλο αυτό γίνεται και πάθος του σύγχρονου αναγνώστη. Έτσι λοιπόν το είδα, με μια απέραντη ευγνωμοσύνη προς τον Στέφανο Δάνδολο, προς την σκηνοθέτρια της σειράς, Ρέινα Εσκενάζυ, και φυσικά προς αυτούς τους καταπληκτικούς ηθοποιούς που πλαισιώνουν το καστ. Ζω πραγματικά μια μεγάλη συγκίνηση.

Πώς ήταν να ζείτε ξανά τη σχέση σας με την προγιαγιά σας μέσα από τις σελίδες ενός μυθιστορήματος;
Να σας πω την αλήθεια το μυθιστόρημα με ξεπέρασε. Το μυθιστόρημα είναι πάνω από το αίσθημα. Πάει σε άλλο βάθος. Για αυτό είναι και σπουδαίο. Και το μεγάλο μυθιστόρημα της Γαλλίας του 19ου αιώνα, αυτό έφτιαξε σήμερα την παιδεία της και τον κινηματογράφο της ακόμα. Είναι μεγάλο πράγμα η τέχνη. Μεταμορφώνει τα πάντα. Μεταμορφώνει τη σύγχρονη ζωή του βασανισμένου ανθρώπου.

Με ποιους τρόπους διατηρείτε ζωντανές τις μνήμες εκείνης της εποχής, τις δικές σας και των προγόνων σας που έγραψαν την δική τους ιστορία;
Πριν από αρκετά χρόνια ήρθαμε τυχαία στη Σύρο και έτσι αποφασίσαμε με την οικογένειά μου να δημιουργηθεί το Ινστιτούτο Κυβέλη στο νησί και ό,τι έχει μείνει σε μας από αυτές τις προηγούμενες γενιές των ηθοποιών να είναι επισκέψιμα. Μεσολάβησαν πολλά μέσα στον 20ό αιώνα, πόλεμοι, σπαραγμοί, εμφύλιος, αλλά ό,τι έφτασε σε εμάς από αντικείμενα δημιουργεί μια ατμόσφαιρα.
Αυτό το σπαρακτικό υλικό είναι πολύ χρήσιμο για τους ανθρώπους γιατί βρίσκουν κάτι από τον ίδιο τους τον εαυτό, συναντούν τις αναμνήσεις τις δικές τους, των γονιών τους, της γιαγιάς τους. Και αυτό μαζί με όλη τη μεταφορά του αισθήματος της Μικρασιατικής καταστροφής, της Σμύρνης, φτιάχνει έναν κόσμο που είναι ατόφιος, γεμάτος αναμνήσεις, και ο καθένας μπορεί να ταυτιστεί με μικρά πράγματα που θα δει εδώ μέσα. Ο χώρος είναι ένα σπίτι του 19ου αιώνα, με την αυλή του, τα λουλούδια του. Αν δεν είχε άλλωστε λουλούδια, δεν θα άρεσε στην προγιαγιά μου. Πώς θα έφερνα λοιπόν τα πράγματα της εδώ; (σχολιάζει χαμογελώντας η κ. Ποταμιάνου).
Υπάρχουν και κάποια ρούχα της προγιαγιά μου. Μάλιστα λίγα από αυτά έδωσα στη θαυμάσια γυναίκα Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, για να φορέσει στο πλαίσιο της ενσάρκωσης του ρόλου της Κυβέλης, ενώ υπάρχει και πολύ υλικό από τη μητέρα μου, την Κυβέλη Θεοχάρη, που στη τηλεοπτική σειρά υποδύεται η Εύα Σιμάτου. Μέσα στα αναμνηστικά εκείνης της εποχής περιλαμβάνεται και ένα μουσικό κουτί στο οποίο η Κυβέλη φύλαγε τα γράμματά της. Ένα κουτί από τις αρχές 20ού αιώνα που ίσως αγόρασε στο Παρίσι, ίσως σε τουρνέ στην Αίγυπτο, δεν ξέρουμε ακριβώς.

Η κ. Ποταμιάνου ανοίγει με προσοχή το κουτί και με το άνοιγμά του ξεπηδά από μέσα μια μελωδία που μοιάζει αλώβητη από τις φουρτουνιασμένες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Μια μελωδία γεμάτη γλύκα και χαρά. Η Κυβέλη συνήθιζε με αυστηρό ύφος να λέει: «Η ζωή είναι χαρά. Δεν είναι χρέος», θυμάται η κ. Ποταμιάνου και κλείνοντας αυτήν την όμορφη συζήτηση προσθέτει: «Και σίγουρα μια από τις χαρές της ζωής είναι και η γενναιοδωρία - βασικό συστατικό της προσωπικότητας της Κυβέλης Αδριανού. Αυτό κατάλαβα και εγώ από τη ζωή. Υπάρχει κάτι πάνω από εμάς. Η γενναιοδωρία θα σου επιστρέψει και οι θύελλες θα καλμάρουν. Δεν μπορείς να ζεις μέσα στη θύελλα διαρκώς. Σταμάτα την θύελλα. Άνοιξε την καρδιά σου και πρώτα δώσε».

Ιnfo
To Iνστιτούτο Κυβέλη στην Ερμούπολη της Σύρου είναι ανοιχτό κατά τη θερινή περίοδο σε μέρες και ώρες που ανακοινώνονται στην αρχή κάθε περιόδου.