Η μηχανή του Τούρινγκ: Εντυπώσεις από την παράσταση σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, με πρωταγωνιστή τον Ορφέα Αυγουστίδη στο Νέο Θέατρο Βασιλάκου.
Τα φώτα σβήνουν. Μια φωνή ακούγεται, που μονολογεί και διαρκώς αναρωτιέται: «Θα μπορούσε μια μηχανή να κάνει λάθη;», «Θα μπορούσε μια μηχανή να σκεφτεί;», «Υπάρχει γλώσσα χωρίς ζωντανή παρουσία;». Μια φωνή που ακούγεται από διάφορα σημεία της πλατείας του Νέου Θεάτρου Βασιλάκου, δηλώνοντας εξαρχής την παραληρηματική αγωνία του ανθρώπου που τις κάνει: του Άλαν Μάθισον Τούρινγκ, του ιδιοφυούς επιστήμονα που έσπασε τον κώδικα Enigma των Ναζί στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, συμβάλλοντας καθοριστικά στη νίκη των Συμμάχων. Βοηθός του σ’ αυτή την αγωνιώδη και νικηφόρα προσπάθεια ήταν ο ογκώδης φίλος του, ο Κρίστοφερ - αυτό ήταν το όνομα που είχε δώσει στον προάγγελο των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Και μόλις ανοίγει η αυλαία μεταφερόμαστε σε μια σοφίτα, όπου αποτυπώνεται η μοναξιά και η παραίτηση του ευφυούς αυτού ανθρώπου. Έχει στα χέρια του ένα μήλο, αυτό που θα δάγκωνε αφού πριν το βούτηξε στο κυάνιο για να δώσει τέλος σε μια ζωή που θα μπορούσε να είναι λαμπρή και ηρωική, αν η ομοφυλοφιλία του δεν ήταν αμάρτημα και δεν ζούσε πλέον σε «κατ’ οίκον περιορισμό και υποχρεωμένος να υποβάλλομαι σε ορμονοθεραπεία για έναν ολόκληρο χρόνο». Ήταν η ποινή που επέλεξε ο Τούρινγκ αντί για τη φυλάκιση. Και σ’ εκείνη τη σοφίτα ζούσε παρέα με τις μνήμες του, με τις μεγάλες αλλά και τις οδυνηρές στιγμές της ζωής του, με τις απογοητεύσεις του, με τις ιδιοφυείς ιδέες του που έδωσαν καθοριστικές λύσεις και άνοιξαν μεγάλους δρόμους στην επιστήμη.
Ο Ορφέας Αυγουστίδης είναι ο Άλαν Τούρινγκ και επί μιάμιση ώρα ακροβατεί στα διαφορετικά συναισθήματα αυτής της μοναχικής και συκοφαντημένης ευφυΐας, που μόνο θλίψη έχει πια για συντροφιά. Ηχογραφεί στις σκέψεις του σ’ ένα μαγνητόφωνο, ακούει ξανά τη φωνή του και μιμείται όλες τις φωνές με τα πρόσωπα που τον σημάδεψαν, τον καθόρισαν, τον πλήγωσαν, τον έβλαψαν ή γλύκαναν για λίγο τη ζωή του. Και μέσα από αυτή την παραληρηματική, αδιάκοπη, αποσπασματική και νευρωτική αφήγηση βλέπουμε τη διαδρομή του Άλαν Τούρινγκ. Που πίστευε ότι η «τρέλα είναι το παρατσούκλι του ανεξήγητου»· που γοητευόταν από τα Μαθηματικά γιατί έχουν «σχολαστικότητα, ακρίβεια και φαντασία»· που ήξερε ότι τον χλεύαζαν για τον τρόπο που σκεφτόταν και γνώρισε την απόρριψη και τη δίωξη για τη διαφορετική του σεξουαλική προτίμηση.
Είναι μια συναρπαστική ιστορία αυτή του Άλαν Τούρινγκ και στη σκηνή του Νέου Θεάτρου Βασιλάκου αποτυπώθηκε θαυμαστά με τον τρόπο του θεάτρου και με σεβασμό στην ιδιαίτερη αυτή προσωπικότητα.
Και ήταν πολλοί οι λόγοι επιτυχίας αυτής της παράστασης: πρώτα πρώτα η διασκευή και η σκηνοθεσίατουΟδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, που δεν πήρε απλώς το ομώνυμο έργο του Benoit Soles που παρουσιάζεται από το 2018 στη Γαλλία με αλλεπάλληλα sold out. Μελέτησε, ερεύνησε πολλά στοιχεία της ζωής του Άλαν Τούρινγκ, ενέταξε νέα ντοκουμέντα στο κείμενο (όπως την επιστολή του Τούρινγκ προς τον Τσώρτσιλ) και συνομίλησε δημιουργικά και με την ταινία του Μόρτεν Τίλντουμ «Το παιχνίδι της μίμησης» (2014) και έστησε μια παράσταση με ρυθμό και περιεχόμενο.
Μετά ήταν το εξαιρετικό σκηνικό της Όλγας Μπρούμα, που αποτύπωσε τη διάθεση και τον ψυχισμό του πληγωμένου, απελπισμένου και παραιτημένου ανθρώπου λίγο πριν το τέλος της ζωής του. Είχε τη μουσική της Μαρίζας Ρίζου και τους φωτισμούς του Νίκου Βλασσόπουλου, καθοριστικά και τα δύο σε μια παράσταση μονολόγου, που λειτούργησαν ενισχυτικά στο τελικό αποτέλεσμα.
Και βεβαίως είχε την υποκριτική δεινότητα του Ορφέα Αυγουστίδη, τον ευαίσθητο τρόπο που προσέγγισε όλες τις πλευρές του μυαλού αυτού του ευφυούς ανθρώπου, τον «κώδικα της ανθρώπινης φύσης» του και έδειξε τη θλίψη, το πάθος, τη διαρκή αναζήτηση, το παράπονο από την απόρριψη αλλά και την εσωτερική δύναμη αυτού του ανθρώπου, στον οποίο οι άλλοι έβλεπαν κυρίως την αδεξιότητα και όχι την ευφυΐα. «Επειδή όλοι με αρνήθηκαν είμαι πιο αποφασισμένος από το αν με δέχονταν όλοι» λέει πριν δαγκώσει εκείνο το μήλο…
Δεν μπορεί να ανέβει χωρίς το κατιτίς σε παρέμβαση και άποψη του σκηνοθέτη. Ας πιστεύεις εσύ όσο θέλεις ότι μέσα στην εποχή του το έργο είναι πιο αληθινό, η συγκίνηση πιο πειστική
Το έργο του Κώστα Μουρσελά θα παρουσιαστεί σε περιοδεία το καλοκαίρι του 2025 σε σκηνοθεσία Αλέξανδου Ρήγα - Μαζί τους ο Δημήτρης Σταρόβας και η Σοφία Μανωλάκου
13°
© Ελίνα Γιουνανλή
