Ο Γιώργος Νανούρης στο τρίγωνο ΚΠΙΣΝ- Μέγαρο- θέατρο Αλκυονίς

Έξω από το παράθυρο η Αθήνα χορεύει στον καταρρακτώδη ρυθμό του Μπάλλου, όμως ο Γιώργος Νανούρης δεν έχει χρόνο να λογαριάσει τα έκτακτα καιρικά φαινόμενα. Η κανονικότητα αυτών των ημερών του επιφυλάσσει άλλους καταιγιστικούς ρυθμούς. Έχει ξυπνήσει από τις τεσσερισήμισι το πρωί – από το άγχος, όπως ομολογεί –, βρίσκεται στους δρόμους από τις επτά και η μέρα του θα τραβήξει με πρόβες έως τις έντεκα και το βράδυ σε τρία διαφορετικά θέατρα για ισάριθμες και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους παραγωγές. Από την όπερα «Δέσπω» του Παύλου Καρρέρ που έκανε πρεμιέρα στην Εθνική Λυρική Σκηνή στις 17 Οκτωβρίου, στις «Έξι φορές» με την Όλια Λαζαρίδου που επέστρεψε για παραστάσεις έως το τέλος του μήνα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και τον «Γυάλινο κόσμο» που ανεβαίνει στις 3 Νοεμβρίου στο θέατρο Αλκυονίς, ο γνωστός σκηνοθέτης κινείται καθημερινά στο τρίγωνο ΚΠΙΣΝ- Μέγαρο Μουσικής- θέατρο Αλκυονίς μπαινοβγαίνοντας στο ιδιαίτερο σύμπαν και τις απαιτήσεις του κάθε εγχειρήματος.

«Είναι κάτι που το έμαθα με τα χρόνια. Παλιά μου ήταν πολύ δύσκολο», παραδέχεται. «Όμως, όταν είμαι στην πρόβα, δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Είμαι εκεί απόλυτα συγκεντρωμένος. Επίσης, για κάποιο πολύ περίεργο λόγο, ενώ στη ζωή μου δεν έχω καθόλου καλή μνήμη, στη δουλειά μου θυμάμαι τα πάντα. Π.χ. πού άναβε ένα φως. Ξέρεις γιατί νομίζω ότι γίνεται αυτό; Επειδή οι παραστάσεις μου είναι πολύ προσωπικές, τις γεννάω πρώτα μέσα στο μυαλό μου, αυτό μάλλον καταγράφεται και δεν μπορώ να το ξεχάσω».

Η «Δέσπω» στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Η τελευταία χρονιά, μες στη δύσκολη και περίεργη συνθήκη του κορωνοϊού, με κλειστά επί μήνες τα θέατρα και ασύμβατους με την εγγύτητα του θεάτρου υγειονομικούς περιορισμούς, του επιφύλασσε ένα γεμάτο πρόγραμμα και ποικιλόμορφες αφετηρίες. Μετά την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στην Επίδαυρο με την «Ιφιγένεια εν Ταύροις» το καλοκαίρι, ήρθε η ώρα να συναντηθεί σε φυσικό χώρο με το κοινό το βάπτισμά του στο λυρικό θέατρο, καθώς μετά από πρόταση του Γιώργου Κουμεντάκη σκηνοθέτησε τη «Δέσπω», το «πρώτον ελληνικόντραγικόν μελόδραμα». Μια μονόπρακτη όπερα, που παρουσιάζεται σε δίπτυχο με τους «Ελληνικούς χορούς» του Νίκου Σκαλκώτα, που χορογράφησαν η Πατρίσια Απέργη και οι RootlessRoot (Λίντα Καπετανέα-Γιόζεφ Φρούτσεκ). Μου αναφέρει πως η ημίωρη διάρκεια του έργου του Καρρέρ του προσέφερε την ασφάλεια της μικρότερης κλίμακας για να δοκιμαστεί σε ένα είδος που δεν διαθέτει πρόζα και έχει επιπλέον καινούργιους παίκτες επί σκηνής γι’ αυτόν, έναν μαέστρο, μιαν ορχήστρα, λυρικούς τραγουδιστές.

Πώς προσέγγισε, λοιπόν, αυτή την επετειακή νέα παραγωγή, με πρωταγωνίστρια μια αγέρωχη Σουλιώτισσα στο Ζάλογγο, που μετά τον θάνατο του οπλαρχηγού συζύγου της «Παρά σκλαβιά τον θάνατο προτιμά» ανατινάζοντας τον πύργο όπου είχε καταφύγει με την οικογένειά της προκειμένου να μην παραδοθούν στο τουρκικό στράτευμα του Αλή Πασά; «Προσπάθησα να μην το κάνω πολύ μελό», λέει γελώντας. «Με πολύ απλότητα, αλλά ταυτόχρονα η εικόνα του να μοιάζει σαν να βγαίνει από πίνακα της εποχής που ζωντανεύει ξαφνικά κι έρχεται μπροστά σου» - τα σκηνικά και τα κοστούμια υπογράφει ο Άγγελος Μέντης. «Όταν ακούμε 1821 μοιραία το μυαλό μας κάνει διάφορους συνειρμούς. Διαβάζοντας για την περίοδο εκείνη συνειδητοποιείς ότι ο κόσμος που συμμετείχε στην επανάσταση ήταν απλοί άνθρωποι που η συνθήκη τους έφερε να πάρουν τα όπλα και να παλέψουν για την ελευθερία τους. Η παράσταση είναι ένα είδος μνήμης απέναντι σε αυτή την εποχή και στην ηρωίδα, μια γυναίκα που 200 χρόνια πριν πολέμησε σαν άνδρας (όταν η κοινωνία ήθελε τις γυναίκες στο σπίτι), κι ενώ σε όλο τον κόσμο οι γυναίκες ακόμα και σήμερα προσπαθούν να βρουν την ισότιμη θέση τους και πολεμούν για τα δικαιώματά τους. Η Δέσπω, αντί να μεμψιμοιρήσει ή να λουφάξει όταν έχασε τον σύζυγό της, πήρε το σπαθί και όρμησε στη μάχη. Κι αυτό εκφράζει για μένα: όποια δυσκολία κι αν έρθει στη ζωή μας είναι φυσικό να λυγίσουμε στην αρχή αλλά μετά πρέπει να σηκώσουμε το κεφάλι και να προχωρήσουμε στη μάχη, όποια κι αν είναι αυτή, της καθημερινότητας, της ζωής. Θεωρώ ότι το έργο έχει να κάνει με το πώς διαχειριζόμαστε μιαν απώλεια. Το να χάσεις έναν άνθρωπο και να πρέπει να συνεχίσεις να υπάρχεις. Είναι μία πολύ δύσκολη στιγμή στη ζωή σου, την οποία ηρωικά πρέπει να αντιμετωπίσεις».

Δεν τον προβλημάτισε το γεγονός ότι η υπόθεση αφορά σε ένα ηρωικό παρελθόν, συνδεδεμένο και με σχολικά διαβάσματα και μάλιστα σε μια χρονιά με πλήθος επετειακών εκδηλώσεων στο πλαίσιο των οποίων, άλλωστε, εντάσσεται και αυτή η πρόταση. Απεναντίας, επισημαίνει την ευκαιρία «να ξαναθυμηθούμε όλα αυτά που υπάρχουν στο ασυνείδητο, όχι όμως στην καθημερινότητά μας. Άλλοι λαοί έχουν πιο κοντινή και καθημερινή σχέση με την Ιστορία τους. Εμείς δεν έχουμε».

Η Δέσπω και οι άλλες (γυναίκες) στην πορεία του

Η Δέσπω είναι ένας ακόμα γυναικείος χαρακτήρας στη σκηνοθετική του διαδρομή που απογειώθηκε με την «Κατερίνα» (του Αύγουστου Κορτώ), συναντήθηκε με τον σύμπαν της Χαρούλας Αλεξίου και της Όλιας Λαζαρίδου και σύντομα θα δούμε να καθοδηγεί τα πατήματα της Λόρας και της Αμάντας στον «Γυάλινο κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς. Τυχαίο; «Δεν έγινε με σχέδιο, εσκεμμένα. Το ένα έφερνε το άλλο. Η αλήθεια είναι ότι οι γυναικείοι χαρακτήρες στα θεατρικά έργα είναι πολύ πιο ενδιαφέροντες, ο γυναικείος τρόπος σκέψης και η έκφραση των συναισθημάτων είναι περισσότερο δαιδαλώδης και έχει πιο πολλά μονοπάτια από τον ανδρικό. Με ιντριγκάρει το ότι μαθαίνω πράγματα για τον γυναικείο ψυχισμό και πολλά από αυτά μου είναι πολύ πιο εύκολο απ’ όσο νόμιζα να τα κατανοήσω και να τα αναδείξω στη σκηνή».

Από το live streaming ξανά στα θέατρα

Τόσο η παράσταση της ΕΛΣ όσο και ο «Γυάλινος κόσμος», που αποτελεί συμπαραγωγή με το Εθνικό Θέατρο, έχουν ήδη συναντήσει το κοινό μέσα από την οθόνη με την τεχνολογία της ζωντανής αναμετάδοσης. «Τώρα που ξανακάνουμε πρόβες για τον “Γυάλινο κόσμο” αναρωτιόμαστε για τις αντιδράσεις του κοινού που έλειπαν από τη διαδικτυακή αναμετάδοση. Θα γελάσουν σ’ αυτή τη σκηνή; Θα συγκινηθούν, άραγε, σε μία άλλη; Ξαφνικά όλα αποκτούν άλλη διάσταση». Υπογραμμίζει, πάντως, ότι και τις δύο τις δημιούργησε για το θέατρο, με την κινηματογράφηση να του προσφέρει τη δυνατότητα για κοντινά πλάνα και λήψεις από οπτικές γωνίες μη προσβάσιμες διαφορετικά στον θεατή. Όταν αναρωτιέμαι πώς όλο αυτό επιδρά στην πρόσληψη του έργου από το κοινό, απαντά ότι είναι απλά ένας άλλος τρόπος να κατευθύνει το βλέμμα, όπως «στις παραστάσεις με φυσική παρουσία κοινού που κάνεις “κοντινά” με τα φώτα και με τη μουσική».

Ο Γιώργος Νανούρης για τον «Γυάλινο κόσμο» που έρχεται στο Θέατρο Αλκυονίς

Στο εμβληματικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς η σκληρή πραγματικότητα και η καταφυγή στην εύθραυστη ομορφιά της φαντασίας και του ονείρου ως αντίδραση επιβίωσης οριοθετούν το πλαίσιο του βίου των ηρώων. «Ακριβώς αυτό είναι νομίζω και η δική μου ζωή» μου αναφέρει ο Γιώργος Νανούρης αναδεικνύοντας κι ένα πιο προσωπικό νήμα που τον συνδέει με το έργο, γραμμένο το 1944 στην Αμερική αλλά «τρομακτικά κοντά μας» για τον ίδιο. «Ζούμε σε μια πολύ σκληρή και γκρίζα πραγματικότητα. Έχω, τη μεγάλη τύχη μέσα από τη δουλειά μου να φτιάχνω κόσμους ονειρικούς, όσο πιο ποιητικούς μπορώ, για να καταφεύγω. Κόσμους που είναι μαγικοί, όμορφοι, ατμοσφαιρικοί και κρατούν όσο μια πρόβα και μια παράσταση. Ο καθένας μας, όμως, δημιουργεί τον μικρόκοσμό του με πράγματα που αγαπά για να αντιμετωπίσει και να αντέξει τον μεγαλύτερο, τον έξω κόσμο».

Η μητέρα που από την αγάπη και την αγωνία για τα παιδιά της μπορεί να γίνει καταπιεστική· ο γιος που μένει προσκολλημένος στην οικογένεια, έχει όμως ανάγκη να ανοίξει τα φτερά του· η κόρη, ένα φοβισμένο πλάσμα, που προτιμά τη συλλογή της με γυάλινα ζωάκια από τους ανθρώπους, είναι οι χαρακτήρες που θα ενσαρκώσουν στο θέατρο Αλκυονίς η Άννα Μάσχα, ο Κωνσταντίνος Μπιμπής και η Λένα Παπαληγούρα, με την οποία συνεργάζονται για ακόμα μία φορά.

Η παράσταση θα διατηρηθεί όπως ακριβώς φτιάχτηκε εν μέσω καραντίνας, με τους περιορισμούς του Covid-19 που δεν επέτρεπαν στους ηθοποιούς να αγγίξουν ο ένας τον άλλο και τις λύσεις που μηχανεύτηκαν για να ζωντανέψουν π.χ. μια σκηνή χορού μέσα από την παντομίμα κι ένα φιλί μέσα από το άγγιγμα δυο σκιών. «Πάντα η δυσκολία σε οδηγεί να βρεις τρόπους. Μπορεί να λειτουργήσει εποικοδομητικά, δημιουργικά, αρκεί να είσαι ανοιχτός να αναζητήσεις και να δοκιμάσεις τρόπους να την επιλύσεις. Δεν λέω, βέβαια, ότι θέλω πάντα να έχω δυσκολίες». Από τον φακό, αγορασμένο με λίγα ευρώ από ένα περίπτερο, που χρησιμοποίησε ελλείψει χρημάτων για να φωτίσει τον μονόλογο της «Κατερίνας» πριν από μερικά χρόνια στη συνεργασία με τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς οργανισμούς της χώρας, επηρέασαν αλήθεια τα μέσα που πλέον του προσφέρονται τον σκηνικό του τρόπο; «Ο μινιμαλισμός, η λιτότητα είναι κάτι που με χαρακτηρίζει. Την έχω πια συνηθίσει και είναι κάτι που μου πηγαίνει. Δίνω τη μεγάλη έμφαση στους ερμηνευτές και στο κείμενο», επισημαίνει.

Νιώθει χορτάτος από τις επαγγελματικές ευκαιρίες που του έχουν δοθεί και την αποδοχή από κοινό και συναδέλφους. Μετά από μια χρονιά που είχε και (αρχαίο) δράμα και μελόδραμα θα ήθελε να ασχοληθεί με την κωμωδία για να απελευθερωθεί. Από τι; «Από τον εαυτό μου, από τα βαρίδια που έχω μέσα μου κι έχω ανάγκη να τα βγάλω από πάνω μου. Σε σχέση με τη δουλειά δεν κάνω όνειρα, γιατί και όλα αυτά που μου έχουν έρθει δεν τα ονειρεύτηκα ποτέ. Το μόνο όνειρο που έχω αφορά στον εαυτό μου: να είμαι πιο ανάλαφρος, πιο ελεύθερος, πιο χαρούμενος και να βρω έναν τρόπο να ζω πολύ περισσότερο στη φύση και λιγότερο στην πόλη».

---

INFO:

«Δέσπω» του Παύλου Καρρέρ και «Ελληνικοί χοροί» του Νίκου Σκαλκώτα, Εθνική Λυρική Σκηνή, Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. 23/10 στις 19:30 & 24/10 στις 18:30.

«Έξι φορές», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, υποσκήνιο Β΄ αίθουσας Αλεξάνδρα Τριάντη, μέχρι 31/10,Πέμ.-Σάβ. Στις 21:00, Κυρ. στις 19:00.

«Γυάλινος κόσμος» του Τενεσί Ουίλιαμς, Θέατρο Αλκυονίς, από 3/11, Τετ., Κυρ. στις 19:30, Πέμ.-Παρ. στις 21:00, Σάβ. 18:00 & 21:00.