«Δεν καταλαβαίνω τι συμβαίνει και όλοι παράγουν τέχνη και θέατρο σαν μηχανές μαζικής παραγωγής», θα μου πει με αφοπλιστική σοβαρότητα, όταν τον ρωτάω γιατί τη σεζόν που μας πέρασε δεν τον είδαμε σε κάποια παράσταση. Θέτοντας έτσι, εξ αρχής στο τραπέζι το πιο καίριο ζήτημα για το ελληνικό θέατρο αυτή τη στιγμή, την υπερπληθώρα θεατρικών παραγωγών, που, συνήθως, αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις προσδοκίες τόσο των συντελεστών, όσο και του κοινού.
Και μπορεί το ερώτημα να είναι αναμενόμενο για έναν ηθοποιό της πρώτης γραμμής, όπως ο Αργύρης Πανταζάρας, όμως οι ανταπαντήσεις του είναι αφοπλιστικά ειλικρινείς, όπως κι η σκηνική του παρουσία. Μετά τη θεατρική αγρανάπαυση, λοιπόν, επιστρέφει από τις 23 Απριλίου, στο Θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή με τον μονόλογο «Ένας καλός λόγος», μια παράσταση που φέρει από τα θεμέλια τη δική του υπογραφή, καθώς μαζί με την Ελίνα Μαντίδη συνυπογράφει τη δραματουργία και τη σκηνοθεσία. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσαν το «Υπόγειο» του Ντοστογέφσκι και τα «Ημερολογιακά τετράδια» του Νιζίνσκι.
Χωρίς άλλον ηθοποιό - συμπαίκτη στη σκηνή, αλλά με τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης να «εισβάλλουν στη σκηνή». Θέλουν, όπως μου αποκαλύπτει, «να δούμε τις ραφές του θεάτρου, ή μάλλον να το “ξηλώσουμε” εντελώς» κι όλα αυτά δουλεύοντας στον χώρο του Λευτέρη. Φυσικά, από τη συζήτηση δεν θα μπορούσε να λείπει κι εκείνος ο μεγάλος απών, πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, αλλά κι απορίες του μέσου θεατή: Αλήθεια, ένιωσε ποτέ να «καβαλά το καλάμι»;
Ο Αργύρης απαντά σ’ όλα ή σχεδόν σ’ όλα, γιατί «πάντα είναι απαραίτητο και το μυστήριο»…
Τη σεζόν που μας πέρασε δεν σε είδαμε σε κάποια θεατρική παράσταση. Αυτή η απόσταση από τη σκηνή νιώθεις να σε έχει ανατροφοδοτήσει;
Ήταν απαραίτητη ανάγκη, να προστατέψω την ποιότητα της δουλειάς μου... Τίποτα στη φύση δεν μπορεί να παράγει καρπούς όλες τις εποχές του χρόνου, 24 ώρες το 24ωρο. Πρέπει να σεβόμαστε τον «κύκλο της φύσης», τον χρόνο της «δημιουργίας», όπως κάθε μορφή διαδικασίας στη φύση. Τον σπόρο, την ανθοφορία, την καρποφορία και, το σημαντικότερο, την «ανάπαυση». Δεν καταλαβαίνω τι συμβαίνει κι όλοι παράγουν τέχνη και θέατρο σαν μηχανές μαζικής παραγωγής. Το κυριότερο, βέβαια, είναι ότι μου έχει ανατεθεί ένας ρόλος για μια ταινία, η οποία απαιτεί ολική αλλαγή πλεύσης από το θέατρο. Άλλο μέσο, άλλη προετοιμασία, άλλη ωρίμανση, άλλες απαιτήσεις.
Ξεκινάω πάλι απ’ την αρχή. Δε είναι αυτονόητο ότι επειδή είσαι ηθοποιός μια φορά, σημαίνει ότι μπορείς να είσαι για πάντα. Δεν είναι αυτονόητο ότι επειδή παίζεις θέατρο, μπορείς να παίζεις τα πάντα και παντού. Θέλει προσοχή, αφοσίωση και σεβασμό το κάθε εγχείρημα. Όπως έχω πει, την εμπιστοσύνη που μου δείχνει κάποιος, όταν μου αναθέτει ένα μεγάλο στοίχημα, το επιστρέφω με διπλάσιο σεβασμό στο όραμα που μοιράζεται μαζί μου. Δεν με ενδιαφέρει να «εξυπηρετήσω» ένα κομμάτι της τέχνης, θέλω να «υπηρετήσω» την ίδια την τέχνη.
«Ένας καλός λόγος», λοιπόν, και μετά τον μονόλογο «ΑΩ» και πάλι μόνος στη σκηνή. Ποια ανάγκη σε οδήγησε να μονολογήσεις ξανά;
Ποτέ δεν μονολογεί κάνεις, ακόμα κι αυτός που μιλάει μόνος του στον δρόμο «διάλογο» κάνει πάνω σε κάτι. «Διάλογο» ναι, ακόμα και με τη σιωπή του άλλου... Ο λόγος πάντα είναι «απαντητικός», απαντάει συνεχώς σε αυτά που δεν μπορεί να εκφράσει.
Στο συγκεκριμένο εγχείρημα αυτό που με ενδιαφέρει είναι «η εισβολή στη σκηνή», να δει ο θεατής ένα κομμάτι της παράστασης, αυτό που δεν του έχουμε επιτρέψει ακόμα να δει: το στήσιμο. Μια έκπληξη ετοιμάζουμε, συνεχόμενη, μια συνεχόμενη «Generale», που, ίσως, θα είναι διαφορετική κάθε φορά.
Έχω την τύχη, τα τελευταία χρόνια, να μου λένε οι θεατές ότι έρχονται στις παραστάσεις που παίζω περισσότερες από τρεις, ακόμα και πέντε φορές. Τώρα κάνω κάτι για να τους ευχαριστήσω, έτσι ώστε να μη βλέπουν κάθε φορά την ίδια παράσταση, αλλά ένα διαφορετικό γεγονός, κάτι που θα κρατάει κι εμένα σε συνεχή εγρήγορση.
Αυτό θα γίνει με την «εισβολή». Την εισβολή στη σκηνή, από ανθρώπους, τους οποίους δεν βλέπετε πότε επί σκηνής, όμως η σκηνή τους ανήκει. Οι συντελεστές εισβάλουν στον χώρο τους.
Αυτό που μ’ αρέσει, ιδιαίτερα, είναι ότι δεν θα ξέρεις «πότε», «ποιος» κι από «πού» θα μπει. Δηλαδή, αν θα μπει ένας φωτιστής σήμερα να φτιάξει τα φώτα του, ή ένας σκηνοθέτης, να δώσει οδηγίες και να αλλάξει κάτι, ή ένας ενδυματολόγος να αλλάξει το κοστούμι, ή ακόμα και ένας κουρέας να αλλάξει το κούρεμά σου. Θέλω να δούμε τις ραφές του θεάτρου, ή μάλλον να το «ξηλώσουμε» εντελώς. Ποιος να φανταζόταν ότι σε έναν μονόλογο θα δει έναν πραγματικό «θίασο». Πόσοι άνθρωποι χρειάζονται, τελικά, για έναν μονόλογο; Αυτό, δραματουργικά, έρχεται σε επαφή με το πόσοι άνθρωποι κρύβονται πίσω από έναν πολιτικό.
Η σκηνή του θεάτρου θα μετατραπεί σε στούντιο, εν μέσω προεκλογικής εκστρατείας, όπου θα παρακολουθήσουμε την προετοιμασία ενός κυβερνητικού αξιωματούχου, ενός ήρωα, ο οποίος θα βγάλει έναν πολιτικό λόγο. Στις μέρες μας, που η πολιτική είναι τόσο απαξιωμένη, ειδικά από τους ανθρώπους της γενιάς μας, τι σε οδήγησε να υποδυθείς έναν τέτοιο χαρακτήρα;
Αυτό που με πυροδοτεί είναι, ότι ενώ όλα αλλάζουν, οι εποχές, οι πολιτισμοί, η ιστορία... ο «πολιτικός λόγος» παραμένει πάντα ίδιος. Αυτός είναι ο κύριος λόγος, ο «λόγος» ο πολιτικός, ο καθολικός, ο λαοπλάνος, ο δημαγωγός, ο χειριστικός, ο στερητικός, ο επικριτικός, ο ανεύθυνος, ο ανούσιος, ο άδικος, ο αναξιόπιστος, ο προδομένος, ο άκαμπτος, ο απόλυτος, ο πολλά υποσχόμενος, ο «παυσίπονος λόγος» για την κοινωνία.
Με την Ελίνα Μαντίδη και την καλλιτεχνική ομάδα «momentum» φτιάχνουμε ένα παραμύθι για να πιστέψουμε και μια αλήθεια που θα μας βολεύει... Ντύνουμε τον «ήρωα», που θα εξυπηρετήσει τα δικά μας συμφέροντα.
Υπάρχουν, σήμερα, πολιτικοί, οι οποίοι με τον λόγο τους ή τη στάση τους μπορούν να εμπνεύσουν τον λαό;
Ο πολιτικός είναι ένας επαγγελματίας, ο οποίος εξυπηρετεί τα συμφέροντα τόσο της εξουσίας, όσο και τα δικά του. Δεν έχει γεννηθεί πολιτικός, ακόμα, ο οποίος θα εμπνεύσει τον λαό. Το να «εμπνέεις» τον λαό, δεν αποτελεί κριτήριο για να γίνεις πολιτικός. Οι πολιτικοί τον λαό θέλουν να τον πείσουν, ή να τον χειραγωγήσουν, όχι να τον εμπνεύσουν.
Βρίσκεσαι, πάλι, στο Θέατρο του Λευτέρη Βογιατζή. Τι σηματοδοτεί για σένα αυτός ο χώρος;
Για μένα είναι ο χώρος που μου δίνει τη δυνατότητα να προσεύχομαι... να αφουγκράζομαι με τον τρόπο που μου έμαθε ο ίδιος. Με την ελευθερία. Την «ελευθερία» όχι ως δικαίωμα, αλλά ως ευθύνη.
Θυμάμαι, όταν είχες παραλάβει το βραβείο «Δημήτρης Χορν» το είχες αφιερώσει και στον Λευτέρη Βογιατζή, λέγοντας: «Γιατί μέσα στα μάτια του είδα ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει». Τι έχεις κρατήσει από εκείνον;
Επίτρεψέ μου να το διατυπώσω ξανά. Είπα ότι: «Μέσα από τα ματιά του, είδα ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει», δηλαδή, ναι, ότι είναι εφικτό κι ότι αξίζει τον κόπο να παλεύεις. Όμως πρόσθεσα πολύ συνειδητά... «Ότι χωρίς τον έρωτα και την αγάπη ο κόσμος δε μπορεί να αλλάξει». Εάν είναι να λέμε μεγάλες κουβέντες ας τις πούμε, αλλά με όρους!... Έχω κρατήσει το αστείρευτο χιούμορ του, το κρυφό χαμόγελό του, τον ενθουσιασμό στο καινούργιο και το απρόσμενο, την εμπιστοσύνη στο ένστικτο, την εμμονή με την αισθητική, την ελαφρότητα όταν ο κόσμος καίγεται, τη συγκίνηση απέναντι στην κρυφή χαρά, το βλέμμα του, και μια υπόσχεση.
Όλα αυτά τα χρόνια υπάρχει κάτι που έμαθες για την ανθρώπινη ψυχή, όπου κάνοντας κάποια άλλη δουλειά μπορεί να αγνοούσες;
Ναι, ότι δεν χρειάζεται να συμφωνούμε σε όλα για να πάμε παρακάτω κι ότι ο άνθρωπος πρέπει να κάνει τα πάντα για να παραμένει άνθρωπος.
Επιτυχίες, καλλιτεχνικές - εισπρακτικές, βιογραφικό με τους περισσότερους σκηνοθέτες αξιώσεων της χώρας κι όχι μόνο, βραβεία, διθυραμβικές κριτικές και, μάλιστα, σε πολύ μικρή ηλικία. Ένιωσες ποτέ να «καβαλάς το καλάμι»;
Όχι! Η επιτυχία είναι ένα αποτέλεσμα μιας σκληρής κι επίπονης διαδικασίας. Αυτό που καταλαβαίνω, είναι ότι πιο πολύ ανησυχούν οι άλλοι μη την ψωνίσω, παρά εγώ... τι να πω... Λες και η «επιτυχία» διαμορφώνει τον άνθρωπο... Η παιδεία σε διαμορφώνει, όχι η επιτυχία. Αν κάποιος είναι ψωνισμένος θα είναι και χωρίς όλα αυτά, δεν θα περίμενε να τον πυροδοτήσει κάτι. Για να την ψωνίσεις, πάει να πει ότι δεν σέβεσαι τον εαυτό σου, τους γύρω σου και τους μόχθους σου. Το ξέρω ότι μπορεί να λέγονται και θα λέγονται πράγματα για μένα... Δεν έχω κάνει, όμως, κακό σε κανέναν. Και δεν δίνω το δικαίωμα. Ό,τι έχω καταφέρει μέχρι τώρα, το απέκτησα τίμια και με μόχθο. Αυτοί που σε περιμένουν στη γωνία, καταλαβαίνεις ότι πάντα σε περίμεναν στη γωνία.
Την πρώτη και την τελευταία κουβέντα, όμως, την έχουν αυτοί που με γνωρίζουν στη ζωή μου και σε όλη αυτή την πορεία. Αυτοί έχουν δικαίωμα να πουν ό,τι πιστεύουν και ό,τι νιώθουν για μένα και θα δεχτώ την κάθε λέξη.
Δεν μπορεί να σχηματίζει γνώμη για μένα, ούτε κάποιος που έρχεται να με δει στο θέατρο για δύο ώρες το πολύ, ούτε ένας συνεργάτης που με γνωρίζει κατά περίπτωση, κάτω από ειδικές συνθήκες, για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Ούτε κάποιος που διαβάζει κριτικές θεάτρου. Αυτοί δεν μπορούν να μιλήσουν για μένα, όχι. Αυτοί μιλάνε για τον εαυτό τους και για τις «προβολές» που κάνουν πάνω στον άλλον. Οι δουλειές, οι παραστάσεις, οι καταστάσεις κι οι συνεργάτες αλλάζουν συνεχώς, όμως οι άνθρωποι που είναι δίπλα μου κι εγώ δίπλα σε αυτούς, δεν είναι τυχαίο ότι είναι οι ίδιοι. Κι είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Στο τέλος της συνέντευξης, εγώ ξέρω, ότι θα είμαι πάλι ο Αργύρης κι όχι ο «τίτλος» του άρθρου στην ΑthensVoice.
«Μητρόπολη», «Βάκχες» και το καλοκαίρι «Αγαμέμνονας», τι σε γοητεύει στο αρχαίο δράμα;
Βάζουν τον άνθρωπο στο στόχαστρο, και τον ξεσκίζει η πλοκή και τα ίδια του τα λόγια. Είναι μια θυσία στο όνομα της σοφίας. Είναι μια γιορτή απέναντι στη λήθη.
Συμπλήρωσε τη φράση: «Έγινα ηθοποιός γιατί...»
Για να μπορώ να γιορτάζω τη ζωή και τον θάνατο.
12°
