MTV: Το τέλος μιας εποχής

Στις αρχές του 1990 δεν υπήρχαν πολλά κανάλια στην τηλεόραση. Οι επιλογές μας ήταν περιορισμένες τόσο στο τι μπορούμε να δούμε όσο και στο τι μπορούμε να ακούσουμε. Για να βρεις μουσική έπρεπε να ψάχνεις διεξοδικά, να ανακαλύπτεις καινούργιους ήχους μέσω κάποιου φίλου, ή να ακούς ραδιόφωνο για να ακούσεις τι κυκλοφορεί. Εάν, δε, δεν είχες τα χρήματα να αγοράσεις την κασέτα ή μεταγενέστερα το CD της επιλογής σου, έπρεπε να βρεις κάποιον που το έχει και να κάνεις αντίγραφο ή να περιμένεις με τις ώρες ακούγοντας ραδιόφωνο και να ελπίζεις ότι και ο σταθμός θα βάλει το κομμάτι που αναζητάς και δεν θα μιλήσει ο ραδιοφωνικός παραγωγός ενώ το πολυπόθητο κομμάτι σου παίζει.

Γι’ αυτό για εμάς τότε ένα mixtape ήταν ένα είδος love language (γλώσσα αγάπης), ένα δώρο πολύτιμο το οποίο είχε από πίσω του προσπάθεια, αφοσίωση, ώρες ατελείωτες προετοιμασίας, σκέψη, και αγάπη.

Κάποια στιγμή όμως, τω καιρώ εκείνο, εάν έψαχνες τις συχνότητες της τηλεόρασής σου αρκετά συχνά, μπορεί και να έπεφτες επάνω σε ένα ξένο κανάλι, το οποίο δεν έπιανε πάντα ή δεν είχε καλό «σήμα», αλλά εάν το έβρισκες ήταν μια μουσική όαση, και για εμάς κάτι μαγικό. Αυτό ήταν το ευρωπαϊκό MTV (Music Television). Εκεί όπου είδα πρώτη φορά τα βιντεοκλίπ των τραγουδιών «Come out and play» και «Self esteem» των Offspring, το «Smells like teen spirit» των Nirvana και πολλά, πολλά άλλα. Εκεί όπου ανακάλυψα τόση μα τόση μουσική. Εκεί όπου ερωτεύτηκα τη μουσική.

Το MTV ξεκίνησε στις ΗΠΑ το 1981 και το νεοσύστατο τηλεοπτικό κανάλι έγινε πολύ γρήγορα δημοφιλές προβάλλοντας ποπ βίντεο «on demand», τα οποία παρουσίαζαν ενθουσιώδεις «VJ» (βίντεο-τζόκεϊ), οι οποίοι έγιναν με τη σειρά τους σχεδόν τόσο διάσημοι όσο και οι καλλιτέχνες που παρουσίαζαν. Από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές στα πρώτα χρόνια του περιλάμβαναν την παγκόσμια πρεμιέρα του βιντεοκλίπ «Thriller» του Μάικλ Τζάκσον, μια 16ωρη μετάδοση των συναυλιών Live Aid το 1985 και τη γέννηση των MTV Video Music Awards.

Ένα ευρωπαϊκό παρακλάδι ξεκίνησε το 1987 και το Ηνωμένο Βασίλειο απέκτησε το δικό του αποκλειστικό κανάλι το 1997 - ξεκινώντας με το βίντεο για τον ποδοσφαιρικό ύμνο του Ντέιβιντ Μπαντίλ (David Baddiel) και το «Three Lions» του Φρανκ Σκίνερ.

Το MTV Europe ήταν πραγματικά ο πρόδρομος του διαδικτύου και ήταν εκείνη την εποχή το πιο διαδεδομένο τηλεοπτικό κανάλι στον κόσμο ― είχαν μεταξύ 100 και 150 εκατομμύρια θεατές.

Θυμάμαι ακόμα με απίστευτη καθαρότητα τις διάφορες εκπομπές που έπαιζαν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Πέρα από εκείνες με τα Top 20 charts, που ουσιαστικά σε ενημέρωναν για το ποια τραγούδια είχαν τις περισσότερες πωλήσεις και ήταν τα πιο δημοφιλή κάθε εβδομάδα, και εκπομπές όπου σου παρουσίαζαν καινούριους καλλιτέχνες και φρέσκα βιντεοκλίπ, υπήρχαν και εκπομπές αφοσιωμένες στα διάφορα είδη μουσικής (χιπ χοπ, ροκ, μέταλ κτλ).

Μία πρώην VJ του MTV, η Σιμόν Έιντζελ, η οποία ερωτήθηκε για την εμπειρία της στο κανάλι από το BBC, διηγήθηκε μια ιστορία όπου ο πρώην Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είπε κάποτε στον επικεφαλής του MTV ότι το κανάλι είχε επιρροή στους νέους στις κομμουνιστικές χώρες πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα τη δεκαετία του 1980. «Η μουσική πέτυχε περισσότερα από τους πυραύλους» είπε, επειδή το MTV Europe ήταν το πρώτο κανάλι που έδειξε πώς ήταν η Δυτική ζωή. Κατάφερε να διαπεράσει την προπαγάνδα και έδειξε την κουλτούρα των νέων. Τόσο σημαντικό υπήρξε.

Με το πέρασμα των χρόνων όμως, και με την εισβολή του διαδικτύου στη ζωή μας, όλα άλλαξαν, και το MTV, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη, δυστυχώς, δεν υπήρξε εξαίρεση. Αρχικά με πειρατικά προγράμματα και εφαρμογές όπως το Napster, το LimeWire, το Kazaa και άλλα, μέσω των οποίων κατεβάζαμε παράνομα μουσική και ταινίες, και μεταγενέστερα με το YouTube, το Apple Music και το Spotify, η κατανάλωση της μουσικής μεταμορφώθηκε εντελώς.

Άλλαξαν όμως και οι καιροί, οι προτιμήσεις των θεατών και οι καταναλωτικές μας ορέξεις, οι οποίες ξεκίνησαν να γίνονται αχόρταγες. Το αμερικάνικο MTV είχε ήδη αρχίσει στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ―πιο συγκεκριμένα τον Μάιο του 1992― να μπαίνει στο «παιχνίδι» του ριάλιτι και να προσφέρει εκπομπές όπως το «The Real World», το οποίο εν τέλει θα είχε 33 σεζόν και 664 επεισόδια (το τελευταίο ήταν στις 29 Αυγούστου του 2019). Αλλά από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και μετά ξεκίνησε να κυκλοφορεί ολοένα και περισσότερα τέτοια προγράμματα συμπεριλαμβανομένου το «Teen Mom» και το «Jersey Shore».

Το 2023, το MTV στις ΗΠΑ έκλεισε το τμήμα μουσικών ειδήσεων και την ιστοσελίδα του, MTV News. Το παρακλάδι του, MTVU, που είχε ως επίκεντρο τις πανεπιστημιουπόλεις, σταμάτησε να προβάλλεται στα πανεπιστήμια το 2018 και προς το παρόν προβάλλεται μόνο ως ψηφιακό καλωδιακό κανάλι.

Πριν λίγες ημέρες η Paramount Global ανακοίνωσε ότι μετά από 44 χρόνια συνεχούς μετάδοσης, ένα πολιτιστικό ίδρυμα θα κλείσει οριστικά έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025. Πέντε κανάλια θα σταματήσουν να λειτουργούν: MTV Music, MTV 80s, MTV 90s, Club MTV και MTV Live. Αρχικά θα σταματήσουν να εκπέμπουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία, πριν απενεργοποιηθούν στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Αυστρία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Αυστραλία και τη Βραζιλία. Η απόφαση έρχεται εν μέσω επιθετικών μέτρων μείωσης κόστους από την Paramount Global, καθώς συγχωνεύονται με την Skydance Media φέτος. Πέρα όμως από την οικονομική πραγματικότητα, η κίνηση αυτή αντικατοπτρίζει επίσης τον δραματικό τρόπο με τον οποίο οι συνήθειες τηλεθέασης και τα μέσα ενημέρωσης έχουν αλλάξει δραματικά εδώ και πολλά χρόνια.

Ίσως η δική μου η γενιά ―ναι, είμαστε ξεχωριστοί, αποδεχτείτε το―, εμείς που μεγαλώσαμε στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, ήταν αυτή που το χάρηκε περισσότερο, όλο αυτό το κλίμα μουσικού νεοτερισμού. Εάν το καλοσκεφτούμε όμως, ο λόγος ήταν απλός, και ίσως όχι τόσο εντυπωσιακός όσο θα θέλαμε να πιστεύουμε. Το MTV ήταν τότε το δικό μας «διαδίκτυο», και ο μοναδικός τρόπος να ανακαλύψεις καινούργια μουσική ―πέραν του να περνάς ώρες σε ένα δισκάδικο.

Παρ’ όλα αυτά, ήταν αδιαμφισβήτητα ένα πολιτιστικό ορόσημο, το οποίο εκτός από τα βιντεοκλίπ, τα οποία τότε ήταν ύψιστης σημασίας και συνόδευαν άρρηκτα ένα μουσικό κομμάτι, διοργάνωνε και τις εκπληκτικές και εμβληματικές πια συναυλίες «MTV Unplugged», όπου δημοφιλείς καλλιτέχνες ―όλων των ειδών― της εποχής έπαιζαν στο στούντιο του καναλιού, και οι οποίες γινόντουσαν αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής τους πορείας.

Δεν θα αναφερθώ στο MTV Unplugged των Nirvana, αλλά σε αυτή του συγκροτήματος Dashboard Confessional, η οποία είναι μακράν η αγαπημένη μου γιατί τότε η μουσική αυτού του γλυκούλη (Κρις Καράμπα) μιλούσε στην ψυχή μου. Το emo αυτό συγκρότημα ξεκίνησε το 1999 και έγινε πολύ γρήγορα δημοφιλές, ειδικά με τον δίσκο τους «The places you have come to fear the most» (2001). Το 2002 κυκλοφόρησαν σε CD την ηχογράφηση του MTV Unplugged που έκαναν, το οποίο συμπεριλάμβανε ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια, το «Hands down».

Ένας από τους λόγους που ξεκίνησα να παίζω κιθάρα (πέραν του γεγονότος ότι ήθελα να μάθω ένα ακόμα μουσικό όργανο) ήταν γιατί ήθελα να μάθω να παίζω τα κομμάτια τους, και το ένα και μοναδικό αυτοκόλλητο που έχω στην ακουστική μου κιθάρα, την οποία αγόρασα το 2000, είναι δικό τους. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις ατελείωτες ώρες που περνούσα με τον φίλο μου τον Φάνη, ο οποίος με φοβερή υπομονή μού έμαθε να διαβάζω ταμπλατούρες και να παίζω, και με τον οποίο οδηγήσαμε 2 ώρες για να πάμε στη συναυλία τους στο Μοντρεάλ του Καναδά. Εκεί όπου με έσωσε από ένα moshpit γιατί ένα από τα συγκροτήματα που τον «άνοιγαν» ήταν οι Thrice.

Και με έναν νοσταλγικό και ρομαντικό τρόπο, τόσα πολλά ήταν λόγω του MTV, γιατί μέσω αυτού ανακάλυψα τότε πολλή από τη μουσική που ακόμα αγαπώ!