Στη συναυλία της Madonna με τη μαμά μου

* Αποστολή στο Άμστερνταμ

Η πρώτη μου επαφή με τη Madonna ήταν το 2005. Ήμουν 4 ετών, καθόμουν στο πίσω κάθισμα του Peugeot της θείας μου και βάζαμε να παίζει σε λούπα το “Confessions on a dancefloor”, που είχε κυκλοφορήσει τότε και που η θεία μου, ως η πάντα ενήμερη στη μουσική, είχε αγοράσει σε CD. Από τότε η εικόνα της Madonna φωτογραφημένη πλάτη για το εξώφυλλο του CD, σε χορευτική πόζα με κατακόκκινα μαλλιά και ροζ ρούχα μου έχει μείνει ανεξίτηλη. Αυτή και τα κομμάτια 1 και 3 του δίσκου, (“Hung Up” και “Sorry”, αντίστοιχα) που ζήταγα από τη θεία μου να βάζει ξανά και ξανά.

Σε δεύτερο χρόνο, όταν πήγαινα Λύκειο και με τη Madonna να απέχει πλέον πολύ από τις καθημερινές ακροάσεις μου (ποπ, όταν άκουγα, άκουγα κρυφά και με τύψεις συνήθως, πως και καλά ακούω κάτι μη ποιοτικό) ένα απόγευμα βλέπαμε βιντεοκλιπ με τη μαμά μου σε κάποιο μουσικό κανάλι. Καπάκι μετά τις διαφημίσεις και με κάτι που μου θυμίζει “Βιβάλντιο” ήχο, εμφανίζεται μια κοπέλα με κοντά ξανθά μαλλιά να περπατά, φορώντας ένα μπλουζάκι “Italians do it better”. Ήταν η Madonna στο “Papa Don’t Preach. Η μαμά μου συγκινημένη, ήταν τραγούδι που άκουγε στην εφηβεία της. Η Madonna που έβλεπα και άκουγα εκείνη τη στιγμή απείχε πολύ από την εικόνα της Madonna που είχα, εκείνη στο “Confessions”, ή αργότερα στο “4 Minutes” να χορεύει με αδιανόητη φυσική κατάσταση στα 51 της με τον Justin Timberlake.

Ήταν το σημείο μηδέν, άρχισα να ακούω τακτικά. Σταδιακά άρχισα να ξέρω αρκετά τραγούδια της, τα οποία πλέον καταλάμβαναν αρκετό χώρο στις ημερήσιες πλέιλιστ μου. Στην πορεία ξεκοκάλισα τα πάντα. Δισκογραφία, βιντεογραφία, εμφανίσεις, δηλώσεις. Όλα. Και δεν είναι και λίγα: 14 στούντιο άλμπουμ κυκλοφόρησαν σε διάστημα 40 ετών, με το πιο πρόσφατο, το “Madame X” (2019) να ανοίγει τις πωλήσεις του στο νούμερο 1 των αμερικανικών τσαρτ. Την αγάπησα. Ανακάλυπτα τους δίσκους της έναν προς έναν, σταδιακά, περιηγούμουν στην ενηλικίωσή της, βιολογική και καλλιτεχνική, ενώ παράλληλα συνέβαινε η δική μου, με τις χαρές και τις πολλές συνειδητοποιήσεις της. Όταν ανακοίνωσε στις αρχές του 2023 ότι ξεκινάει περιοδεία, η οποία για πρώτη φορά θα επικεντρωνόταν στις μεγαλύτερες επιτυχίες της και θα τιμούσε τα 40 χρόνια της στη δισκογραφία, δεν μπορούσα να μην κλείσω εισιτήρια. Κανονίσαμε το ταξίδι μαζί με τη μαμά μου.

Στο Άμστερνταμ

Τα φώτα χαμηλώνουν στην αρένα Ziggo Dome της Ολλανδικής πρωτεύουσας. Είναι περασμένες 10 και εμφανίζεται μέσα από το κοινό η Bob the Drag Queen, ευρέως γνωστή για την νικηφόρα συμμετοχή της στην 8η σεζόν του αμερικάνικου ριάλιτι “Rupaul's Drag Race”. Αποσπάσματα τραγουδιών της Madonna παίζουν όσο η Bob, φορώντας ένα φόρεμα σε στυλ Μαρίας Αντουανέτας, που παραπέμπει στο αντίστοιχο και αλησμόνητο, που φόραγε και η βασίλισσα της ποπ ερμηνεύοντας το “Vogue”  στα MTV VMAs το 1990, κάνει χιούμορ με το κοινό και μας εισαγάγει στο τι θα ακολουθήσει. Ήταν τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν η Μαντόνα έφτασε με ταξί και μονάχα 35 δολάρια στην τσέπη στη Νέα Υόρκη, από το Μίσιγκαν, όπου μεγάλωσε, εγκαταλείποντας το κολλέγιο και την πολυμελή οικογένειά της για να κυνηγήσει τα όνειρά της. “Αυτό δεν είναι απλά μια συναυλία. Δεν είναι απλά ένα σόου. Είναι ένας εορτασμός!”, είπε η Bob. Κανείς όμως δεν μας είχε προετοιμάσει για αυτό που ακολουθούσε. Ευτυχώς για την εμπειρία μας, ούτε τα άπειρα βίντεο από προηγούμενες συναυλίες της περιοδείας που είχαν παρεισφρήσει στις αρχικές μας σελίδες το προηγούμενο διάστημα.

Η Μαντόνα εμφανίζεται σε μια περιστρεφόμενη σκηνή, απαστράπτουσα, φορώντας ένα μαύρο μακρύ φόρεμα σχεδιασμένο από το δίδυμο Eyob Yohannes και Rita Melssen, οι οποίοι επιμελήθηκαν και το σύνολο της γκαρνταρόμπας της περιοδείας, τραγουδώντας το “Nothing Really Matters”, ένα τραγούδι από την περίοδο της καλλιτεχνικής της ωριμότητας (από το άλμπουμ “Ray of Light”, 1998), στο οποίο μιλάει για το πως ο ερχομός του πρώτου της παιδιού την άλλαξε.

“When I was very young

Nothing really mattered to me

But making myself happy

I was the only one

Now that I am grown

Everything's changed

I'll never be the same

Because of you”

Ο αναχρονισμός λειτουργεί άψογα. Το κοινό παραληρεί. Ιδέα της περιοδείας είναι να διηγηθεί τη ζωή της και την καλλιτεχνική της πορεία, επόμενο λοιπόν ο σκελετός της να διαπερνάται από τις προσωπικές της εμπειρίες. Γρήγορα καταλάβαμε ότι ακόμα και τα τραγούδια που επελέγησαν να ακουστούν, δεν επελέγησαν τυχαία, δεν ήταν απλά οι *μεγαλύτερες επιτυχίες της*, αλλά υπηρετούσαν την αφήγηση της περιοδείας, μια αφήγηση γραμμική, η οποία αμέσως μετά τον αναχρονισμό της έναρξης, μας άρπαξε από τα μαλλιά. Τη μουσική διεύθυνση του σόου έχει ο Βρετανός Stuart Price, παραγωγός του άλμπουμ της “Confessions on a Dancefloor” (2005).

Νέα Υόρκη, 1983.

Post Disco, New Punk. Η νεαρή Μαντόνα βρίσκει καταφύγιο σε θρυλικά κλαμπ, όπως η “Danceteria” ενώ παραλληλα προσπαθεί να κάνει τα πρώτα της βήματα στη μουσική βιομηχανία. Ηχογραφεί ντέμο και πιέζει τους DJs των κλαμπ να παίξουν έστω για λίγο το κομμάτι της για να δει αν θα χορέψει ο κόσμος.

Σ’ αυτό το κομμάτι της συναυλίας η Μαντόνα και οι 25 χορευτές της είναι ντυμένοι όπως και οι Νεοϋορκέζοι της εποχής. Πανκ και grunge ντύσιμο, έντονα χρώματα, φευγάτα μαλλιά, καρφίτσες, patches, νεο-ρομαντισμός. Ακούσιες και εκούσιες αναφορές σε σχεδιάστριες όπως η Vivienne Westwood και η Maripol, σε καλλιτέχνες όπως ο Basquiat και ο Warhol.

Ερμηνεύει το πρώτο της σινγκλ το “Everybody” για να ακολουθήσουν το “Into The Groove”, το “Burning Up”, το “Open Your Heart”. Όλα όσα απαρτίζουν το συγκεκριμένο μέρος του σόου είναι μια αναφορά στην εποχή. Από τα ρούχα και τις κομμώσεις μέχρι τη διάθεση. Η Νέα Υόρκη στις αρχές των ‘80ς είναι μεθυστική, ηδονιστική, η ντίσκο ακόμα δεν έχει τελειώσει, όλοι είναι ξέγνοιαστοι, χορεύουν, διασκεδάζουν, ερωτεύονται, κάνουν σεξ and the night is young… Το κλίμα αποτυπώνεται στην συναυλία με αποκορύφωμα την ερμηνεία του “Holliday”. Στο τέλος όμως του κομματιού κάτι συμβαίνει. Η διάθεση δεν είναι πια η ίδια. Το κλίμα είναι βαρύ. Η μουσική επίσης. Η φωνή της Μαντόνα από κοριτσίστικη και παιχνιδιάρικη έχει έναν ήχο πένθιμο, καθώς επαναλαμβάνει μελαγχολικά “Holiday”, όμοιο με αυτόν της καμπάνας. Η τεράστια ντισκομπάλα που ίπταται πάνω από την αρένα, κατεβαίνει αργά πάνω στη σκηνή σαν να μαραίνεται. Οι χορευτές εξαφανίζονται σταδιακά εκτός από έναν, ο οποίος μοιάζει να μην είναι καλά. Αρχίζει να καταρρέει μπροστά μας. Η Μαντόνα βουρκωμένη του κρατάει το χέρι. Ο νεαρός δεν τα καταφέρνει. Πεθαίνει.

1986. Το AIDS έχει ξεσπάσει

Η Μαντόνα, βγάζει την κάπα που φορούσε και σκεπάζει μ’ αυτήν τον νεκρό. Εξωτερικά είναι μαύρη, εσωτερικά, όπως μπορούμε να δούμε τώρα, είναι διακοσμημένη με σχέδια του θρυλικού pop artist και φίλου της Keith Haring, που πέθανε από AIDS το 1990 σε ηλικία 32 ετών. Η Μαντόνα και ο νεκρός νεαρός βυθίζονται στη σκηνή. Αστραπές.

Ακούγονται για μια στιγμή οι πρώτοι στίχοι από το “In This Life” (Erotica, 1992), ένα τραγούδι που έγραψε η Madonna για δυο φίλους της που πέθαναν από AIDS. Τον καλλιτέχνη και συγκάτοικό της τις πρώτες της μέρες στη Νέα Υόρκη, Martin Burgoyne, που πέθανε από τον ιό το 1986 σε ηλικία μόλις 23 ετών, αλλά και για τον δάσκαλο του χορού της, Christopher Flynn, που πέθανε επίσης από τον ιό εκείνη την περίοδο.

“Sitting on a park bench

Thinking about a friend of mine

He was only 23

Gone before he had his time”

Η Μαντόνα εμφανίζεται να ίπταται αυτή τη φορά πάνω από την αρένα σε μια κατασκευή που είναι σχεδιασμένη για να θυμίζει χρονομηχανή και, καθώς τραγουδάει το “Live to Tell”, εμφανίζονται στις οθόνες οι τρεις προαναφερθέντες φίλοι της αλλά και χιλιάδες φωτογραφίες θυμάτων του AIDS.

Η γυναίκα που εφηύρε το μοντέρνο πρότυπο του ποπ καλλιτέχνη, που έδειξε τον δρόμο σε ό,τι αφορά το πώς θα έπρεπε να είναι στημένη μια συναυλία, υποδεικνύει ξανά, στα 65 της χρόνια αυτή τη φορά, πώς πρέπει να κοιτάμε το παρελθόν. Τιμώντας το, ανανοηματοδοτώντας το και συχνά αποδομώντας το. 

Μπορεί κανείς σήμερα να αμφισβητήσει τη σημασία της Μαντόνα, άραγε, συγκρίνοντάς την με νεότερες ποπ σταρ όπως η Μπιγιονσέ ή η Τέιλορ Σουίφτ, που γεμίζουν στάδια το 2023; Νομίζω πως όχι. Διότι η Μαντόνα έπαιζε και -ευτυχώς- εξακολουθεί να παίζει σε μια άλλη, αντίθετη, εντελώς δική της συχνότητα. Δεν ήταν η συμβατική ποπ σταρ. Δεν έπαιξε ποτέ με εύκολο τρόπο το παιχνίδι. 

Καμία σύγχρονη ποπ σταρ δεν θα ρίσκαρε να τελειώσει εν μια νυκτί την καριέρα της, στροβιλιζόμενη αισθησιακά στο πάτωμα της σκηνής των βραβείων MTV, τραγουδώντας “Like a Virgin”, επειδή της έσπασε το τακούνι. Διότι σήμερα όλα είναι υπολογισμένα με μαθηματική ακρίβεια, φιλτραρισμένα μέχρι αηδίας: τα ρούχα, τα πλάνα, τα τραγούδια. Σαν να στερούνται προσωπικότητας. Αυτοσκοπός είναι το γκλαμ κι όχι το στυλ.  Όλα ανώδυνα μετρημένα και υπολογισμένα να λειτουργήσουν και να αρέσουν. Αν δεν πετύχουν, απλά αντικαθίστανται. 

Το πρώτο μέρος έκλεισε με το “Like a Prayer”. Ημίγυμνοι χορευτές περιστρέφονται σε ένα στρογγυλό-μηχανικό μέρος της σκηνής σε στάσεις μαρτύρων. Η Μαντόνα σπρώχνει και πάλι την καλλιτεχνική έκφραση στα όρια της. Ο Jamie King, σκηνοθέτης και καλλιτεχνικός διευθυντής της παραγωγής έχει στήσει ένα εντυπωσιακό σόου, ενώ η Λονδρέζικη αρχιτεκτονική ομάδα “Stufish” σχεδίασε μια εντυπωσιακή σκηνή που καταλαμβάνει πολλά διαφορετικά μέρη, εκτείνεται σε πολύ μεγάλο εύρος της αρένας κάνοντας το σόου να διεξάγεται συγχρόνως σχεδόν παντού και αποτίοντας φόρο τιμής τόσο στις γειτονιές του Μανχάταν όσο και στο σκηνικό που χρησιμοποίησε η Μαντόνα το 1984 στα βραβεία του MTV τραγουδώντας το “Like a Virgin”.

1992. Erotica

“If I'm in charge

And I treat you like a child

Will you let yourself go wild?

Let my mouth go where it wants to”

Η Μαντόνα στα 90’ς δοκίμασε το πόσο τολμηρά μπορούσε να εκφράσει τις φαντασιώσεις της, τις επιθυμίες της, τον ερωτισμό της. Κυκλοφορεί συγχρόνως το άλμπουμ Erotica σε ντίσκο και χάουζ ήχους και το coffee table book “SEX” με πορνογραφικές και γενικά ιδιαίτερα αποκαλυπτικές φωτογραφίες από τον Steven Meisel.

Το δεύτερο μέρος της συναυλίας μονοπωλεί ο ερωτισμός, η επιθυμία, το σεξ. Η Μαντόνα ντυμένη με ένα κόκκινο σατέν νυχτικό και μια ρόμπα, ψηλές -μέχρι το γόνατο- μπότες, τα μαλλιά κοντά στον αυχένα. Οι χορευτές είναι πλέον πυγμάχοι και οι σκηνές ρινγκ πυγμαχίας. Erotica, Fever, Justify my Love. Το “Bad Girl”, μια από τις πιο καλοφτιαγμένες και αγαπητές μπαλάντες της Ματζ ερμηνεύεται για πρώτη φορά μετά από τριάντα χρόνια με την Μέρσι Τζέιμς, κόρη της βασίλισσας της ποπ, να συνοδεύει τη μητέρα της παίζοντας πιάνο (σχεδόν όλα τα παιδιά της τραγουδίστριας συμμετέχουν χορεύοντας, παίζοντας κάποιο όργανο ή κάνοντας ένα απλό πέρασμα από την περιοδεία).

Σε μια από τις πιο δυνατές στιγμές του σόου η Μαντόνα απομακρύνεται από την κυρίως σκηνή για να συναντήσει μια ρέπλικα του κρεβατιού στο οποίο παρίστησε ότι αυνανιζόταν στο θρυλικό της “Blond Ambition Tour” το 1990. Στο κρεβάτι την περιμένει μια σωσίας της, χορεύτρια ντυμένη όπως η ίδια, τότε το 1990. Αφού χορέψουν μαζί την εισαγωγή του “Papa Don’t Preach”, η Μαντόνα κάθεται στο κρεβάτι και ο νεαρός εαυτός της ξεκινά να την αυνανίζει. Η σημειολογία είναι έντονη. Η Μαντόνα στα 65 κάνει έρωτα με τον 30χρονο εαυτό της. Σε κάθε σημείο του σόου, υπάρχει μια σωσίας, ντυμένη όπως η Μαντόνα στην εκάστοτε περίοδο της καριέρας της και κάπως βοηθάει την ροή της αφήγησης της συναυλίας.

Για το “Vogue”, ο Jean Paul Gaultier σχεδίασε μια μοντέρνα εκδοχή του κωνικού μπούστου του. Λίγο πριν κλείσει και το δεύτερο μέρος με μια αισθαντική ερμηνεία του “Crazy for you”· η φωνή της πια είναι ώριμη και βαριά, δεν πιάνει τις ψηλές νότες κι αυτό είναι ωραίο, το κοινό βοηθάει, η Μαντόνα ερμηνεύει το “Human Nature”.

Μετά τις κακές κριτικές και το μπούλινγκ που υπέστη στα 90’ς για την υπερ σεξουαλικοποίηση της εικόνας της βγάζει το εν λόγω τραγούδι στο οποίο λέει μεταξύ άλλων:

“Did I say something wrong?

Oops, I didn't know I couldn't talk about sex

(I must've been crazy)

Did I stay too long?

Oops, I didn't know I couldn't speak my mind

(What was I thinking)

{...}

You punished me for telling you my fantasies

I'm breakin' all the rules I didn't make

Express yourself don't repress yourself”

Το τέλος της αφήγησης

Για τα υπόλοιπα τρία και πιο σύντομα μέρη του σόου (η συναυλία διαρκεί συνολικά περίπου δύο ώρες και ένα τέταρτο) η γραμμικότητα της αφήγησης χρονολογικά εγκαταλείπεται για να κυριαρχήσει η θεματική αφήγηση. Ο θάνατος της μητέρας της Μαντόνα, όταν η ίδια ήταν πέντε ετών, η απότιση φόρου τιμής στη νεκρή μητέρα του υιοθετημένου από το Μαλάουι γιού της Ντέιβιντ Μπάντα, οι ηλεκτρονικοί της πειραματισμοί στο τέλος των 90’ς, η περιπέτεια της υγείας της στις αρχές του καλοκαιριού και η προσπάθειά της να συνεχίσει τις πρόβες για την περιοδεία μόλις στάθηκε στα πόδια της, η trending μουσική της στα 00’ς, η απότιση φόρου τιμής στον Βασιλιά της Ποπ Μάικλ Τζάκσον.

Σε πολλά σημεία του σόου η Μαντόνα απευθύνεται στο κοινό. Είτε στην αρχή λέγοντας πώς ήταν η πρώτες τις μέρες στη Νέα Υόρκη, όταν έβγαινε με αγόρια που είχαν ντους στο σπίτι τους γιατί έπρεπε κάπου να πλυθεί!, αργότερα όταν έβγαλε έναν μακρύ και γεμάτο συναίσθημα λόγο για την επιδημία του AIDS και τα θύματα της (η 1η Δεκέμβρη, που παρακολουθήσαμε τη συναυλία είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά του AIDS), όταν μίλησε για την σύγκρουση Ισραήλ - Χαμάς και τις παράπλευρες απώλειες που είναι τα παιδιά, όταν μίλησε για την ίδια. “Ποτέ μην ξεχνάς από που ήρθες, αλλιώς δεν θα θυμάσαι προς τα πού να πάς”, είπε στο κοινό.

Η συναυλία είναι μια υπερπαραγωγή. Οι πρόβες κράτησαν 8 μήνες, 79 στάσεις σε Ευρώπη και Βόρεια Αμερική (αναμένονται ανακοινώσεις για Νότια Αμερική) σχεδόν 40 τραγούδια (είτε ολόκληρα είτε αποσπασματικά), 17 διαφορετικές εμφανίσεις, 25 χορευτές επί σκηνής, 230 άτομα στην παραγωγή, 80 τόνοι υλικό παραγωγής, 45 κιβώτια κοστουμιών, καπέλα, 45 ζευγάρια γαντιών μποξ, 14 προβολείς και 600 φώτα, σκηνή έκτασης 4.400 sq.ft. Μεταξύ των κοστουμιών, ρούχα και κοσμήματα που έχουν σχεδιάσει οι J.P. Gaultier, Donatella Versace, Dilara Findikoglu, Guram Gvasalia από τη Vetements και ο οίκος Miu Miu.

H Madonna μπορεί να θεωρείται ζωντανός θρύλος και είναι, μπορεί να φαίνεται στα μάτια πολλών ως ένα εξωπραγματικό πρόσωπο, σχεδόν μυθικό (άλλωστε οι αριθμοί μιλούν μόνοι τους, είναι η πιο επιτυχημένη σε πωλήσεις δίσκων και έσοδα συναυλιών γυναίκα καλλιτέχνης στην Ιστορία) αυτό όμως που την καθιστά μυθική είναι, παραδόξως, η φυσικότητά της. Τι εννοώ. Έκανε τα πράγματα, όπως τα ήθελε, με τη σειρά, χωρίς να πηδήξει σκαλιά και κυρίως χωρίς να θέλει να ικανοποιήσει κανέναν. Ξεκίνησε αργά-αργά, προσπάθησε, απέτυχε, πειραματίστηκε, δοκίμασε, πέτυχε, ξανα απέτυχε, θριάμβευσε. Σ’ ένα ζηλευτό κείμενο φέτος το φθινόπωρο για το περιοδικό “New Yorker” με τίτλο “Η σημασία της Μαντόνα”, η συγγραφέας Michelle Orange έγραφε ότι περισσότερο από το ταλέντο της ή την επιτυχία της, η πορεία της Μαντόνα αντικατοπτρίζει την αμφιθυμία του κοινού απέναντι σε ελευθερίες που αγαπάμε, ακόμα και αν μας τρομάζουν, μπερδεύουν ή συναρπάζουν. Η ιστορία της είναι αυτή μιας καλλιτέχνιδας που δεσμεύτηκε να επανεπεξεργαστεί ορισμένα διαχρονικά ιδανικά. Είναι επίσης η απόδειξη για το πόσο πεινασμένοι ήμασταν και εξακολουθούμε να είμαστε για την αγνή τους ενσάρκωση.

Η Μαντόνα με το να είναι ο εαυτός της ήταν και είναι ελεύθερη. Κι εμείς της χρωστάμε ένα κομμάτι ελευθερίας.