Ο γνωστός στιχουργός Γιώργος Παυριανός που έγραψε τους ελληνικούς στίχους για το Bamboleo, που τραγουδάει η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, μας αφηγείται την εμπειρία του
Γιώργος Παυριανός: Η εμπειρία του στιχουργού που έγραψε τους ελληνικούς στίχους για το Bamboleo και την Άλκηστις Πρωτοψάλτη
Πώς μεταφράζεται στα ελληνικά ένα ξένο επιτυχημένο τραγούδι; Πώς βγαίνει ο τίτλος, τα κουπλέ και το ρεφρέν; Τι γίνεται όταν ο τραγουδιστής δεν θέλει να τραγουδήσει συγκεκριμένους στίχους;
Αρχές Ιανουαρίου 2023, μου τηλεφωνεί η Άλκηστις Πρωτοψάλτη: «Το τραγούδι Bamboleo, το ξέρεις;» «Πατρινός είμαι, Αλκηστάκι μου, το χορεύουμε κάθε χρόνο στο Καρναβάλι!» «Τέλεια! Θέλω να μου το κάνεις στα ελληνικά». «Πολύ ευχαρίστως! Πότε θες να το έχω έτοιμο; Τον Φεβρουάριο;» «Ποιον Φεβρουάριο; Αύριο στις 10 το πρωί θα έρθω σπίτι σου να το βάλουμε μπρος!», μου λέει γελώντας και κλείνει το τηλέφωνο.
Συνήθως με τους συνθέτες και τους τραγουδιστές επικοινωνούμε με μέιλ. Είναι άχαρο πράγμα για καλλιτεχνικές εργασίες. Έτσι χάρηκα που θα ερχόταν η Άλκηστις στο σπίτι να τα πούμε από κοντά. Από την άλλη, με έπιασε άγχος και παρόλο που διατηρώ το σπίτι μου καθαρό, κάθισα όλη την ημέρα, σφουγγάρισα, καθάρισα το μπάνιο, άλλαξα καλύμματα, καθάρισα τα τζάμια, απολύμανα όλο το σπίτι, βγήκα και αγόρασα κουλουράκια, κριτσίνια και πορτοκάλια για χυμό, να έχω κάτι να της προσφέρω.
Αργά το βράδυ κατάκοπος κάθισα να ακούσω το τραγούδι. Έβαλα την αυτόματη μετάφραση για να καταλάβω τι λένε τα λόγια του πρωτοτύπου. Άρες-μάρες-κουκουνάρες: «Η αγάπη θα έρθει σαν αφηνιασμένο άλογο, γι’ αυτό δεν σε συγχωρεί όταν κλαις...» κάτι τέτοια απίθανα! Μετά λέω, για να δω, τι σημαίνει Bamboleo. Το έβαλα στο Google και είδα ότι σημαίνει ταλαντεύομαι, λικνίζομαι, κουνιέμαι. Στην ουσία το ρεφρέν λέει: «Να κουνιέμαι, να κουνιέμαι, αυτό θέλω σε όλη μου τη ζωή». Η Άλκηστις είναι βέβαια υπερκινητικό άτομο, αλλά να της γράψω στίχο «Να κουνιέμαι, να κουνιέμαι» δεν το ήθελα και ήμουν σίγουρος ότι ούτε αυτή θα το ήθελε.
Η Άλκηστις Πρωτοψάλτη με τον king of the Gyspy Kings, Nicolas Reyes
Δύο ήταν οι μεγάλες δυσκολίες στη μετάφραση. Η πρώτη ήταν ότι δεν μπορούσα να γράψω ό,τι ήθελα – έπρεπε ο στίχος να πατάει πάνω στα μέτρα της μουσικής. Η δεύτερη δυσκολία ήταν η λέξη Bamboleo. Tι την κάνεις; Την αφήνεις όπως είναι ή διαλέγεις μια ομόηχη λέξη; Προτίμησα τη δεύτερη εκδοχή και άρχισα να γράφω: «Απ’ τη Λέρο», για να το κάνω νησιώτικο. «Χαμαιλέων», ότι δηλαδή είσαι υποκριτής. «Ναπολέων», μη μας κάνεις τον σπουδαίον. «Πειναλέων», κοινωνικό. Ό,τι μου ερχόταν το σημείωνα. Γιατί το πρόβλημα δεν ήταν μόνο να βρω μια πετυχημένη λέξη, αυτή θα μπορούσα να τη βρω εύκολα. Έπρεπε να θέλει και η Άλκηστις να το πει.
Την επόμενη μέρα, στις 10 ακριβώς, μου χτύπησε το κουδούνι. Ντυμένη αθλητικά, με σακίδιο, μπουκαλάκι νερό, σαν να ήταν έτοιμη να τρέξει σε μαραθώνιο. Δεν ξέρω πως το κάνει, αλλά παραμένει όχι απλά νεανική, έχει και μια ενέργεια που είναι ασταμάτητη. Έβγαλε τα αθλητικά παπούτσια –ευτυχώς, γιατί είχα σφουγγαρίσει–, ήπιε μια γουλιά νερό και άρχισε να διαβάζει τις εκδοχές που είχα γράψει. «Όχι, Παύρη μου, όχι. Εγώ δεν λέω ούτε Ναπολέων, ούτε Χαμαιλέων, ούτε Πειναλέων! Πρέπει να βρεις μια εικόνα, μια ιστορία. Ότι είμαστε όλοι μια παρέα και εγώ σας τραγουδάω. Ας το αφήσουμε για λίγο, δεν βιαζόμαστε, είμαι σίγουρη πως θα βρούμε τα σωστά λόγια», μου λέει γλυκά και σηκώνεται να φύγει γιατί είχα καπνίσει το τρίτο τσιγάρο και η ατμόσφαιρα μέσα στο δωμάτιό μου είχε ντουμανιάσει.
Πέρασε ο Ιανουάριος, πέρασε ο Φεβρουάριος, ήρθε το Καρναβάλι, το Bamboleo δεν είχε βρει τα ελληνικά του λόγια. Η Άλκηστις δεν με πίεζε, ή μάλλον με πίεζε γλυκά: «Μήπως να λέει κάτι για το μάμπο;», «Μήπως να είναι μια γιορτή με ζευγάρια που χορεύουν;», μου έλεγε ήρεμα στο τηλέφωνο, αλλά κάτω από την ήρεμη φωνή καταλάβαινα ότι περίμενε πώς και πώς να τελειώσω για να ηχογραφήσει το κομμάτι. Κανά δυο φορές, για να με ενθαρρύνει, μου τραγούδαγε: «Παυριλέω, Παυριλέω, σε αγαπάω τόσο πολύ εγώ!» Γιατί έχει και αυτό το καλό, που βγαίνει και στη φωνή της. Εκεί που την ακούς να πιάνει με άνεση και δυναμισμό τις ψηλές νότες, γίνεται ξαφνικά τόσο γλυκιά και ερωτική που σε κάνει να λιώνεις.
Το «Παυριλέω, Παυριλέω» μου έμεινε στο μυαλό και μια μέρα, Απρίλιος πια, μετά το Πάσχα, μου ήρθε επιτέλους η επιφοίτηση και το «Παυριλέω» έγινε «Θα στο λέω». Το τραγούδι είχε βρει την έναρξή του. Το είπα στην Άλκηστης, της άρεσε, «Άντε, Παύρη, συμπλήρωσέ το, να λέει: “Θα στο λέω, θα στο λέω, το σ’ αγαπώ, το σ’ αγαπώ χίλιες φορές”», μου είπε και το κράτησα. Μετά συμπλήρωσα και τα υπόλοιπα, τα κουπλέ τα είχα φτιάξει, τέλη Απριλίου. Μετά από 4 μήνες, το τραγούδι ήταν έτοιμο! Τρόπος του λέγειν έτοιμο, κάθε τόσο η τελειομανής Άλκηστις συνέχισε να με παίρνει τηλέφωνο: «Παύρη, να λέει “φωτάκια αναμμένα” ή “τα φώτα αναμμένα”;» με ρώταγε. Εδώ δεν θέλει εγωισμούς και «αυτό είναι το τραγούδι, κούκλα μου, δεν αλλάζω τίποτα!» Μια λέξη, ένας στίχος, πολλές φορές μπορεί να φαίνεται εντάξει στο χαρτί, όταν όμως τον λέει ο τραγουδιστής, μπορεί να κάνει χασμωδία, να μην τον καταλαβαίνει ο κόσμος. Έτσι άκουγα με προσοχή τις παρατηρήσεις της και εκεί που χρειαζόταν έκανα τις απαραίτητες διορθώσεις.
Το τραγούδι ηχογραφήθηκε, αλλά όλος ο Μάιος πέρασε περιμένοντας να μας δώσει άδεια ο δημιουργός του, ο Gipsy King, Nicolas Reyes. Ήθελε τους δικούς μου στίχους μεταφρασμένους στα αγγλικά, ήθελε να ακούσει την ηχογράφηση, ήθελε το ένα, ήθελε το άλλο. Στο τέλος, χάρη στην επιμονή και στην υπομονή της Τώνιας Δραγούνη, η οποία άντεξε όλη αυτή τη διαδικασία, ο Reyes όχι μόνο έδωσε την άδεια, αλλά ήρθε ειδικά στην Αθήνα και τραγούδησε μαζί με την Άλκηστης στα ελληνικά «Θα στο λέω, θα στο λέω»... Μεγάλη τιμή για μένα να λέει τους στίχους μου, και μάλιστα στα ελληνικά, ένα τέτοιο όνομα – να φανταστείτε στο εξωτερικό τον λένε King of the Kings.
Το τραγούδι κυκλοφόρησε μέσα Ιουνίου, βγήκε και το video clip, αλλά εγώ ήθελα να την ακούσω live. Έτσι, πριν λίγες μέρες πήγα στο Κηποθέατρο Παπάγου. Κι εκεί έμεινα με το στόμα ανοιχτό. Ήταν σαν να έβλεπα ένα μικρό κορίτσι με καταπληκτική φωνή, να χορεύει, να τραγουδάει, να αλωνίζει τη σκηνή. Για να πω την αλήθεια όταν ξεκίνησε γλυκά, με μπαλάντες, φαντάστηκα πως έτσι θα κυλούσε η βραδιά, ρομαντική και ατμοσφαιρική. Όταν όμως άρχισε να γκαζώνει, μεταμορφώθηκε. Έγινε μια ροκ σταρ που παίζει με την υπέροχη μπάντα της. Ο κόσμος ενθουσιασμένος άρχισε να χειροκροτεί, να χορεύει, να τραγουδάει μαζί της. Κάποια στιγμή ακούω την εισαγωγή του τραγουδιού μας. «Και τώρα θα σας πω ένα γνωστό τραγούδι που τους ελληνικούς στίχους έγραψε ένας σπουδαίος στιχουργός, που είναι απόψε ανάμεσά μας, ο Γιώργος Παυριανός!» λέει. Ο κόσμος χειροκροτεί, σκέφτηκα προς στιγμήν να σηκωθώ από τη θέση μου και να υποκλιθώ, μετά μια φωνή μέσα μου, είπε: «Κάτσε κάτω, μωρή!» και έτσι έμεινα να απολαμβάνω την Άλκηστης να τραγουδάει: «Θα στο λέω, θα στο λέω, το σ’ αγαπώ, το σ’ αγαπώ χίλιες φορές. Κι είναι ωραίο, είναι ωραίο, που οι πίκρες φεύγουν κι έρχονται οι χαρές...» και όλος ο κόσμος να τη συνοδεύει. Εντάξει, δεν το κρύβω, συγκινήθηκα. Κι όταν στο τέλος τα τραγούδησε ξανά, όρμησαν όλοι από τις κερκίδες και έγιναν μια τεράστια παρέα, μια γιορτή όπως την ήθελε, έξω καρδιά, για τις καλύτερες μέρες που θα έρθουν...
Ο ήχος των τραγουδιών του είναι συνήθως πιο κοντά στην τζαζ από το ροκ και αντλεί τις εμπνεύσεις των στίχων των τραγουδιών του από τα μικρά κλαμπ των μεγάλων πόλεων
11°
