Επίσκεψη στο Studio Nikta: Ο μουσικός παραγωγός Τάσος Κατσούλης μιλά για τη διαδικασία ηχογράφησης, την παραγωγή και την ολοκλήρωση ενός άλμπουμ.
Από τα ωδεία στις πίστες και από τις πίστες στα στούντιο, η απόσταση μπορεί να είναι σχετική όταν οδηγός είναι η μουσική. Στην οδό Σίφνου 8, σύνορα Μελίσσια – Βριλήσσια, ο Τάσος Κατσούλης, αφού άκουσε ως παιδί τους πρώτους ήχους από μουσικά όργανα, αποφάσισε ως ενήλικας πια να στήσει το Studio Nikta. Μερικοί από τους πιο γνωστούς λαϊκούς τραγουδιστές των τελευταίων 15 ετών αφού τον γνώρισαν ως μουσικό σε νυχτερινά μαγαζιά, τον εμπιστεύτηκαν ως παραγωγό στις μετέπειτα χρυσές και πλατινένιες κυκλοφορίες τους.
Πότε δημιουργήσατε το studio και πώς βρεθήκατε σε αυτή την περιοχή; Γιατί επιλέξατε αυτό το όνομα;
Το στούντιο είναι στα σύνορα Μελισσίων - Βριλησσίων, πατρικό σπίτι το οποίο έγινε αργότερα ο επαγγελματικός μου χώρος. Το στούντιο ονομάστηκε Nikta από την μπάντα που είχαμε με τον παιδικό μου φίλο Νίκο Κεραμιδά (τα αρχικά των δυο ονομάτων Νίκος - Τάσος), όνομα το οποίο μας έδωσε η εταιρεία BMG πίσω στο μακρινό 2000 όταν έγραψα μουσική σε ένα στίχο του Κώστα Τουρνά και κέρδισα έναν διαγωνισμό σύνθεσης σε Ελλάδα κι Ευρώπη. Το τραγούδησε ο Νίκος και κυκλοφορήσαμε ένα cd single τον Ιούνιο του 2001. Η ανάγκη αυτή για έκφραση και δημιουργία μας οδήγησε να φτιάξουμε έναν χώρο για να παίζουμε και να γράφουμε τα τραγούδια μας κι έτσι το πρώτο στούντιο έγινε το 2004-2005, ένας εντελώς ερασιτεχνικός χώρος. Από το 2008 όμως και μετά, έχοντας πλέον κι έναν πιο σοβαρό εξοπλισμό, κι αρχίζοντας να ανακαλύπτω τη μαγεία του αναλογικού ήχου άρχισαν οι πρώτες επαγγελματικές δουλειές κυρίως με καλλιτέχνες της mainstream σκηνής λόγω του ότι ήδη έπαιζα σαν μουσικός σε κέντρα διασκέδασης. Το 2010 ήρθε και η πρώτη απονομή πλατινένιου δίσκου. Το 2013 έγινε μια ανακαίνιση δημιουργώντας έναν νέο πιο άρτιο χώρο μπαίνοντας πολύ ενεργά πια στη δισκογραφία κάνοντας μέσα σε μια πενταετία 7 πλατινένιους δίσκους και 3 χρυσούς. Το 2021 σε εποχή καραντίνας αποφάσισα το μεγάλο βήμα κι έκανα τη μεγάλη αλλαγή κάνοντας όλο το ισόγειο στούντιο σύνολο 130 τετραγωνικών μέτρων, αποτελούμενο από ένα control room, recording booth, midi room, lounge area, bar, κουζίνα και μπάνιο, και μπορεί να λειτουργήσει και ως residential studio μέχρι 4-5 άτομα.
Τι σας οδήγησε στον κόσμο της μουσικής παραγωγής; H παραγωγή και η ενασχόλησή μου με την παραγωγική δημιουργική διαδικασία ήρθε σε μεγάλη ηλικία, γύρω στα 22-23. Όμως προϋπήρχε μια μεγάλη πορεία σαν μουσικός. Από την ηλικία των 6 ξεκίνησα κλασικό πιάνο. Στα 14 πήρα Πτυχίο Αρμονίας, συνέχισα στην Αντίστιξη και στα 19 πήρα με Άριστα Παμψηφεί το δίπλωμά μου στο πιάνο από το Υπουργείο Πολιτισμού. Έπειτα άρχισα να εργάζομαι φοιτητής πια στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ως μουσικός σε Ωδεία κλπ μέχρι που βρέθηκα στα νυχτερινά μαγαζιά εκεί γύρω στα 21. Ξεκίνησα την πορεία μου σε μικρά μαγαζιά κυρίως της επαρχίας και από τα 24 και μετά άρχισα να παίζω στην Αθήνα σε πιο μεγάλα μαγαζιά. Μέχρι στιγμής έχω συνεργαστεί με σχεδόν όλα τα μεγάλα ονόματα.
Ποιο είναι το πιο σπουδαίο ηχογράφημα που πέρασε από τα χέρια σας;
Το πιο σπουδαίο ηχογράφημα από καλλιτεχνικής πλευράς είναι μια συμμετοχή μου σε ένα θεατρικό έργο που είχε γράψει τη μουσική ο μέγιστος Βαγγέλης Παπαθανασίου και η παράσταση είχε ανέβει στο Λονδίνο. Η παραγωγή επίσης για ένα παγκόσμιο διαφημιστικό για ένα πολύ γνωστό ποτό κι από εμπορικής πλευράς θα έλεγα οι μεγάλες ραδιοφωνικές επιτυχίες οι οποίες ανά περιόδους πλημμύριζαν τα ραδιόφωνα και τις τηλεοράσεις. Είναι πάντα πολύ συγκινητικό να αισθάνεσαι πως η δική σου πινελιά σε ένα τραγούδι βοήθησε στο να αγγίζει τόσο κόσμο.
Ποιο είναι το άλμπουμ στο οποίο θα θέλατε να είστε παρών ή να συμμετέχετε στην παραγωγή του;
Το άλμπουμ που πραγματικά λατρεύω και θα ήθελα να είμαι πάρων είναι της Sade, το «Love Deluxe».
Ποιες παραγωγές σας απασχολούν αυτή την περίοδο;
Αυτή την περίοδο έχω παραγωγές για γνωστούς έλληνες καλλιτέχνες, έναν δίσκο σε ύφος funky-soul που είναι ένα πολύ ενδιαφέρον project, μια συμμέτοχη σε μια ελληνοαμερικανική ταινία για τη Μελίνα Μερκούρη, επίσης μια σειρά στη Δημόσια Τηλεόραση παιδικού χαρακτήρα στην όποια συμμετέχουμε στο programming, recording, κάποια mix αλλά και στο sound design με δυο εξαίσιους φίλους και συνεργάτες τον Δημήτρη Μπισδέκη και τον Αντώνη Τζώρτζη καθώς επίσης και πολλά projects μικρότερων καλλιτεχνών.
Ποιο studio απ’ όσα έχετε επισκεφτεί στη ζωή σας, σας έχει εντυπωσιάσει περισσότερο και γιατί;
Ένα στούντιο που επισκέφτηκα και είχα εντυπωσιαστεί σε ένα ταξίδι αναψυχής στην Αγγλία το 2012, ήταν τα θρυλικά Abbey Road!
Πώς ανακαλύπτετε νέους καλλιτέχνες; Πώς διακρίνετε ότι ένας καλλιτέχνης έχει δυνατότητες και επιλέγετε να συνεργαστείτε μαζί του;
Η επιλογή νέων καλλιτεχνών θα έλεγα είναι μια αμφίδρομη διαδικασία. Κι επιλεγώ αλλά και με επιλέγουν. Η πρώτη επαφή πάντα δείχνει τη «χημεία» και σπάνια πέφτω έξω από το πρώτο ραντεβού. Οι ικανότητες ενός καλλιτέχνη για μένα δεν σταματούν απλά στο πόσο καλά π.χ. μπορεί να τραγουδήσει ή να εκτελεί ένα μουσικό έργο. Η προσωπικότητα, η αισθητική και κυρίως το mindset που εκφράζει θα δώσει άλλη πνοή κι ενέργεια στο project που θα δημιουργήσουμε. Για μένα, εάν ένα έργο δεν νιώσω ότι με ικανοποιεί δεν το παραδίδω.
Πώς ξεκινά μία παραγωγή ενός άλμπουμ από τη στιγμή που θα βρεθείτε με έναν καλλιτέχνη;
Η διαδικασία της παραγωγής ξεκινά πάντα με μια συνάντηση στην οποία θα συζητήσουμε τι πάμε να κάνουμε, γιατί το κάνουμε και πώς θα το κάνουμε. Πρέπει να υπάρχει ένα όραμα για το κάθε project. Και κάθε project για μένα είναι μια πρόκληση δημιουργίας. Η συνέχεια μετά από αυτή την πρώτη συνάντηση έρχεται να συναντήσει ένα πιο τεχνικό κομμάτι της δουλειάς που έχει να κάνει με την τονικότητα του κομματιού, την ταχύτητα, το ύφος, τους πειραματισμούς με τους ήχους και προχωρά στην ηχογράφηση των μουσικών της φωνής για να καταλήξει στη μείξη και στο mastering. Κι εννοείται ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει μέχρι να βγει στον «αέρα».
Ποια είναι η διαφορά ενός μηχανικού με έναν παραγωγό; Ο μηχανικός ήχου είναι κυρίως ο άνθρωπος που επιμελείται τα πιο τεχνικά μέρη της διαδικασίας (τοποθετήσεις μικροφώνων, χειρισμό κονσόλας, outboard, τεχνικές ηχογράφησης μείξης κι άλλα θέματα τεχνικής φύσεως) ενώ ο παραγωγός είναι αυτός που μπορεί να κατέχει και το τεχνικό κομμάτι είτε άρτια είτε σε ένα βαθμό πολύ χρήσιμο για το project αλλά είναι αυτός που έχει το όραμα σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη για το ύφος, την αισθητική, το χρώμα αλλά και το μετέπειτα στάδιο αφού ολοκληρωθεί η παραγωγή που αφόρα τη διαφήμιση και την όλη προώθηση του έργου.
Πώς έχει αλλάξει η δουλειά ενός παραγωγού σήμερα σε σχέση με το παρελθόν;
Εγώ λόγω ηλικίας δεν είχα την ευτυχία να ζήσω την εποχή των μεγάλων παραγωγών με τις μεγάλες εταιρείες και η εμπειρία μου σε αυτό το κομμάτι είναι περιορισμένη. Όμως αυτό που σίγουρα κι από συζητήσεις με παλαιότερους αλλά κι από τον τρόπο που γίνονται τώρα τα πράγματα μπορώ να πω πως είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο όπου σε παγκόσμιο επίπεδο και με την τόση εξέλιξη της τεχνολογίας αλλά και του τρόπου κυκλοφορίας της μουσικής (YouTube, Spotify κλπ) η έννοια της παραγωγής έχει γίνει πιο προσιτή σε περισσότερο κόσμο. Υπάρχει πιο εύκολη δυνατότητα έκφρασης και δημοσιοποίησης μουσικού υλικού αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχει κινδύνους ως προς το αποτέλεσμα.
Ποια τεχνολογία σας έχει ενθουσιάσει και σας έχει φανεί χρήσιμη; Γιατί;
Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης στον ήχο. Βέβαια, εξακολουθώ να δουλεύω περισσότερο από καρδιάς παρά καθαρά κι αυστηρά τεχνικά.
Συνηθισμένες δυσκολίες στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη; Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη;
Δυσκολίες γενικά σε σχέση με τους καλλιτέχνες δεν έχω αντιμετωπίσει ιδιαίτερα. Αυτό που πρέπει να κερδίσεις με τη συμπεριφορά σου, την παιδεία σου, τις γνώσεις και τις δεξιότητές σου, είναι η εμπιστοσύνη τους για να μπορεί να κυλά ομαλά η δουλειά.
Εάν ένα συγκρότημα έχει κολλήσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το λύσετε και να προχωρήσετε;
Πάμε για μπίρες…
Πόσο σημαντικό είναι να κάνεις τον καλλιτέχνη να νιώθει άνετα στο στούντιο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πράγματα που είναι λίγο αντισυμβατικά;
Το στούντιο δυστυχώς έχει το κακό ότι ορίζεις ένα ραντεβού σε συγκεκριμένο χρόνο κατά τον οποίο ο καλλιτέχνης οφείλει να αποδώσει ένα έργο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μπροστά σε τρίτους έχοντας στο μυαλό του πως αυτό το αποτέλεσμα πρέπει να είναι η επιτυχία του. Αυτό και μόνο δημιουργεί ένα βάρος, ένα άγχος… Άρα μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας που έχω με τον καλλιτέχνη πρέπει να μπορώ να δημιουργώ ένα τέτοιο περιβάλλον στο οποίο να νιώθει τόσο άνετα ώστε να μπορεί να βγάλει τον καλύτερό του εαυτό. Δεν είναι τυχαίο που εδώ και πολλά χρόνια ειδικά στην Αμερική διδάσκεται μάθημα Psychology of Recording.
Υπάρχει κάποια αποτυχία που σας οδήγησε σε μία επιτυχία;
Ο μόνος λόγος που βρίσκομαι αυτή τη στιγμή στο σημείο που βρίσκομαι είναι επειδή έκανα λάθη. Το λάθος είναι μια ευλογία διότι σημαίνει πως υπερβαίνεις μια γνώριμη κι ασφαλή οδό, ρισκάρεις, πειραματίζεσαι μη γνωρίζοντας το αποτέλεσμα. Όμως αυτό το ρίσκο, κι αυτό το λάθος που θα προκύψει ενίοτε είναι αυτό που σε εξελίσσει και σε διαμορφώνει.
Με ποια προγράμματα ηχογράφησης δουλεύετε; Στο στούντιο δουλεύω με Pro Tools Ultimate για ηχογράφηση και μείξη. Όμως δουλεύω εξίσου καλά και το Cubase Pro 12 καθαρά όμως για midi και programming ενώ έχω τα τελευταία 4-5 χρόνια έχω συμπεριλάβει και το Ableton Live 11 κυρίως όμως για τις live εμφανίσεις.
Για ποια είδη μουσικής είναι πιο κατάλληλος ο χώρος που διαθέτετε;
Ο χώρος που διαθέτω μπορεί να φιλοξενήσει σχεδόν όλα τα στιλ μουσικής πλην πολύ μεγάλων συνόλων κλασικής μουσικής. Μπορεί να ηχογραφήσει live μια μπάντα (jazz, pop, rock) μια χορωδία, ένα μικρό κλασικό σύνολο, κουαρτέτο εγχόρδων ή και κουιντέτο μαζί με Πιάνο, τύμπανα, φυσικά και οποιοδήποτε ολιστικό όργανο και φωνές αφού διαθέτω και μια καλή σειρά μικροφώνων.
Τι στοιχεία πρέπει να έχει μία δουλειά για να θεωρείται ολοκληρωμένη;
Για μένα μια δουλειά για να είναι ολοκληρωμένη προϋποθέτει να έχεις την αντίληψη να μπορείς να ακούσεις τι έχει να σου πει το ίδιο το κομμάτι… Να αφουγκραστείς τις ιδιαιτερότητές του, τις ανάγκες του και τις απαιτήσεις του. Όταν μπορέσεις και το κάνεις αυτό τότε επιλέγεις και τα κατάλληλα άτομα που θα πλαισιώσουν αυτό το έργο, ώστε η συμμετοχή του καθενός να δώσει ακόμα περισσότερη πνοή κι ενέργεια. Εγώ προσωπικά εάν δεν αισθανθώ ότι το κομμάτι με ικανοποιεί -κι ας αρέσει σε όλους- δεν το παραδίδω ποτέ!
Πέραν της ηχοληψίας, ασχολείστε και με την παραγωγή; Ποια είναι η διαφορά; Υπάρχει extra χρέωση;
Το στούντιο Nikta βασίζεται σε δύο άξονες που συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ τους και είναι και ο πόλος έλξης για τους φίλους που μας εμπιστεύονται. Σε τεχνικό επίπεδο υπάρχουν εργαλεία που δεν βρίσκεις εύκολα (SSL κονσόλα AWS 924, boutique outboard όπως Tubetech, Μanley, Νeve, Pulteq, Universal, Audio SSL Retro) ακριβά μικρόφωνα κι ένα πολύ ιδιαίτερο και σπάνιο για Ελλάδα σύστημα monitoring, τα Barefoot Micromain 27 που όλα αυτά κάνουν τη δουλειά μας πιο ποιοτική κι εύκολη. Το άλλο είναι ότι το στούντιο δεν βασίζεται μόνο στο κομμάτι της ηχοληψίας αλλά στο σύνολο της παραγωγής… Λόγω της μακράς μουσικής μου παιδείας, γνώσης κι εμπειρίας η ματιά μου πάνω στα έργα που έρχονται στο στούντιο ακόμα κι αν δεν είναι δικής μου παραγωγής εξ ολοκλήρου, τα αντιμετωπίζω σαν να είναι. Και πάντα έχω να προτείνω ιδέες που θα μπορούσαν να προσφέρουν το κάτι παραπάνω είτε σε επίπεδο ενορχήστρωσης είτε ηχητικά.
Ακούμε κάποιους που γράφουν στο σπίτι τους. Τι συμβουλή τους δίνετε;
Γενικότερα προτιμώ να ασχολούμαι περισσότερο με την παραγωγή και λιγότερο με την ηχοληψία. Το βρίσκω μακράν πιο δημιουργικό για μένα και η όλη διαδικασία με ταξιδεύει.
Μπορεί να παντρευτεί το bedroom recording με το pro studio;
Η δημιουργία μουσικής στο σπίτι που σε πολλές περιπτώσεις εμπεριέχει και την ηχογράφηση, με βρίσκει σύμφωνο υπό την προϋπόθεση ότι το αποτέλεσμα είναι εύηχο. Ένα εύηχο αποτέλεσμα είναι αυτό που είναι ποιοτικά ηχογραφημένο με έναν κάποιο εξοπλισμό εμπιστοσύνης με κάποια σχετική ακουστική και χωρίς προβλήματα τύπου clipping, distorted sounds κλπ… Εγώ έχω μια ομάδα αξιόλογων μουσικών που μου στέλνουν πολύ καλό υλικό από το σπίτι κι εξοικονομούμε πολύ χρόνο. Βεβαία υπάρχουν και projects που δεν μπορεί να γίνει αυτό και τότε γράφουμε κανονικά στο στούντιο κι όχι τόσο για το αποτέλεσμα αλλά για τη διάδραση που απαιτείται και την επικοινωνία μεταξύ καλλιτέχνη, παραγωγού, ενορχηστρωτή και μουσικού.
Ακούμε πολλά για τον αναλογικό ήχο που θέλουν να παράξουν κάποιες μπάντες. Ποια είναι η πραγματικότητα; Γίνεται;
Όποιος δεν έχει εμπειρία με αναλογικό ήχο δεν μπορεί να αντιληφτεί τις διαφορές. Σίγουρα το ότι σχεδόν όλα καταλήγουν στο διαδίκτυο που όλοι γνωρίζουμε τι προβλήματα υπάρχουν στις πλατφόρμες δεν βοηθάει. Το μεγαλύτερο πρόβλημα για μένα είναι το κοινό μέσο ακρόασης που πια είναι ένα κινητό και όπως και να το κάνουμε δεν είναι και ό,τι καλύτερο. Βολικό μεν δε λέω αλλά είναι ένα μέσο που δεν αναδεικνύει το τι δουλειά έχει γίνει σε κάθε παραγωγή. Παρ’ ολ’ αυτά όμως μια πολύ καλή δουλειά με καλά αναλογικά μηχανήματα και πιο μεγάλο ήχο θα έχεις και πιο γρήγορο είναι αλλά και εν τελεί ακόμα και σε ένα κινητό παίζει πιο καλά, διατηρεί περισσότερα στοιχεία από ένα απλό ΙΤΒ (in the box) project.
Το live recording είναι πραγματικά live;
Το live recording υπάρχει ναι ακόμα και με τις δυνατότητες της τεχνολογίας μπορείς πια να έχεις και πολλές ευκολίες και προεκτάσεις.
Τελικά, τι κάνει μια παραγωγή τεράστια;
Μια παραγωγή τεράστια στηρίζεται στο μεγαλύτερό της μέρος στην ενορχήστρωση. Η υλοποίηση της ενορχήστρωσης που εξαρτάται από τους μουσικούς κι από τα μέσα που θα υλοποιηθεί θα απογειώσει το αποτέλεσμα. Είμαι βέβαιος πλέον δουλεύοντας την τελευταία πενταετία με μια high end κονσόλα ότι ο μεγάλος ήχος θέλει σίγουρα αναλογικά μηχανήματα.
Γνωρίζουμε μία διαφωνία που υπάρχει παγκοσμίως ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν τις παραγωγές δυνατές (loudness war) και σε εκείνους που προτιμούν οργανικές, φυσικές. Τι προτιμάτε;
Το loudness war έχω την αίσθηση ότι έχει αρχίσει κάπως να μειώνεται δεδομένου ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν κάποια standards χαμηλότερα από αυτά που είχαμε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια. Βέβαια έχει πολλές προεκτάσεις το θέμα αυτό που δεν καλύπτονται εδω αλλά σε προσωπικό επίπεδο, είμαι της αισθητικής του να επικρατεί η μουσικότητα από την ένταση.
Δώστε μας μία λίστα από 5 πράγματα που πρέπει να έχει (κάνει) ένας μουσικός πριν μπει στο στούντιο να γράψει μαζί σας.
Ρυθμό, τεχνική, φαντασία, καλά όργανα και προσωπικό ήχο!
Πείτε μας μία ωραία ιστορία που έχει συμβεί στο studio σας.
Μια ωραία ιστορία ήταν η ηχογράφηση μέσω Skype με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου απευθείας από το Παρίσι.
Και μία όχι τόσο ωραία.
Είχα τελειώσει μια παραγωγή για ένα πολύ γνωστό τραγουδιστή κι ενώ ήταν παρών σε ύλη τη διαδικασία από την αρχή, όταν φτάσαμε στο τέλος κι αφού είχε ήδη τραγουδήσει, μειξαριστεί και είχε γίνει και το mastering αποφάσισε ότι δεν του αρέσει και ξαναμπήκαμε στη διαδικασία να γίνει το κομμάτι εξ αρχής.
Τελικά, τι κάνει ένα στούντιο ηχογραφήσεων καλό; Είναι ο εξοπλισμός του, το έμψυχο δυναμικό, ή οι χώροι του;
Όλα έχουν τη σημασία τους σίγουρα… Πάνω απ’ όλα, κατά τη γνώμη μου βέβαια, πιστεύω πως αυτό που γεννά η ανθρώπινη επαφή σε μια δημιουργική μουσική διαδικασία είναι αξεπέραστο!
