Εκεί που ηχογραφούνται τα αγαπημένα μας τραγούδια: Στα Soundflakes με τον Γιώργο Σερλιδάκη και τον Νίκο Παπαδόπουλο

Σε μια περιοχή που μεταμορφώνεται και έχει τραβήξει το διεθνές ενδιαφέρον, στο Ελληνικό, στην οδό Μαρίνου Γεωργίου 50, τα Soundflakes Recording Studios, στο ισόγειο του συγκροτήματος των μουσικών στούντιο Artworks, αποτελούν ένα από τα πληρέστερα στούντιο ηχογράφησης στην Ελλάδα αφού κατασκευάστηκαν με ό,τι αποτελεί τεχνολογία αιχμής στον ακουστικό σχεδιασμό και υλικά υψηλής ποιότητας. Το γεγονός ότι εδώ βρίσκεται το θρυλικό μηχάνημα Studer A800 MKII που χρησιμοποίησαν ο μουσικός παραγωγός Bob Rock και οι Metallica στο «Black Album», έχει κάνει αρκετούς μουσικούς και fans να σπεύδουν ακόμα και για μία selfie. Ένα μηχάνημα στο οποίο ηχογράφησαν rock μεγαθήρια όπως οι AC/DC, Mötley Crüe, Bon Jovi, μεταξύ άλλων. Ο Γιώργος Σερλιδάκης και ο Νίκος Παπαδόπουλος, σε ένα διάλειμμα από τις ηχητικές εργασίες τους, μας εξήγησαν πώς τους «άναψαν τα λαμπάκια» και τι μπορεί να συμβεί στις comfy εγκαταστάσεις τους.

Πότε δημιουργήσατε το studio και πώς βρεθήκατε σε αυτή την περιοχή; Γιατί επιλέξατε αυτό το όνομα;

Γιώργος Σερλιδάκης: Το Soundflakes ξεκίνησε το 2004 στην Ηλιούπολη. Πρακτικές ανάγκες και ένα κοινό όραμα, το οδήγησαν το 2013 στο νέο του σπίτι στο Ελληνικό. Είναι κοντά στην Ηλιούπολη, αλλά και στα νότια προάστια, μια περιοχή η οποία προβλέπεται να εξελιχθεί σημαντικά στο μέλλον. Το κτίριο του Ελληνικού είναι αποκλειστικά σχεδιασμένο και κατασκευασμένο για τη φιλοξενία στούντιο ήχου και μουσικής, με όλες τις απαραίτητες προδιαγραφές σύμφωνα με τα παγκόσμια standards. Διαθέτει την υποδομή για να λειτουργήσει μελλοντικά και ως residential studio προκειμένου να φιλοξενούνται εντός του κτιρίου καλλιτέχνες που έρχονται από άλλες πόλεις ή το εξωτερικό. Το Soundflakes καταλαμβάνει 2 από τα συνολικά 5 επίπεδα του κτιρίου και προσφέρει αποκλειστικά υπηρεσίες Mixing, Recording και Production με βάση τη δισκογραφία. Επίσης στο ίδιο κτίριο έχουμε δημιουργήσει ένα ακόμα στούντιο το Artworks Studios, το οποίο λειτουργεί σε ανεξάρτητο χώρο, και αποτελεί ίσως ένα από τα καλύτερα και πιο ολοκληρωμένα προβάδικα της πόλης. Πίσω από την επιλογή του ονόματος Soundflakes δεν υπάρχει κάποια ενδιαφέρουσα ιστορία. Είναι κάτι σαν τα cornflakes αλλά για ήχο!

Τι σας οδήγησε στον κόσμο της μουσικής παραγωγής;

Νίκος Παπαδόπουλος: Μπήκα σε αυτόν τον κόσμο το 1994 με ένα synth και ένα οκτακάναλο tape πολύ πριν γίνει μόδα το home recording. Τότε ήταν αρχή του digital production, και όπως οι περισσότεροι, ξεκίνησα ηχογραφώντας τον εαυτό μου και δικά μου projects.

Γιώργος Σερλιδάκης: Τι να σου πω, δεν ξέρω… εμένα μου άρεσε η μουσική και τα πιλοτήρια αεροπλάνων με τα κουμπάκια τους διακόπτες και τα λαμπάκια που αναβοσβήνουν. Ε, η μουσική παραγωγή και το στούντιο συνδυάζει και τα δύο!

Ποιο είναι το πιο σπουδαίο ηχογράφημα που πέρασε από τα χέρια σας;

Γιώργος Σερλιδάκης: Καταρχήν να διευκρινίσω ότι εκτός από εμάς, στο Soundflakes συνεργαζόμαστε και με αρκετούς free-lancer παραγωγούς από Ελλάδα και εξωτερικό για τους οποίους συνήθως πραγματοποιούμε τις ηχογραφήσεις. Επειδή «το σπουδαίο» είναι πολύ βαριά λέξη, αφού στην κατηγορία αυτή θα βάζαμε 15-20 δίσκους παγκοσμίως, θα σου πω ότι κατά καιρούς έχουν περάσει από το στούντιο πολύ σημαντικοί και αναγνωρισμένοι καλλιτέχνες, και πραγματικά έχουμε απολαύσει εξαιρετικές δουλειές, σε πολλά και διαφορετικά είδη μουσικής. Δυστυχώς θα ήταν πολλές για να τις αναφέρουμε, μία προς μία, χωρίς να αδικήσουμε κάποιους.

Ποιο είναι το άλμπουμ στο οποίο θα θέλατε να είστε παρών ή να συμμετέχετε στην παραγωγή του;

Νίκος Παπαδόπουλος: Θα ήθελα να ήμουν παρών σε μια ηχογράφηση big band με τον Al Schmitt στο Capitol Studio. Αν όχι βοηθός, τουλάχιστον να φέρνω καφέδες ή να γυαλίζω παπούτσια!

Γιώργος Σερλιδάκης: Θα ήθελα να είμαι παρών στη διαδικασία παραγωγής της μουσικής για μία ταινία πολλών εκατομμυρίων, όπως για παράδειγμα του John Williams ή του Hans Zimmer. Σε όλα όμως τα στάδια!

Ποιες παραγωγές σας απασχολούν αυτή την περίοδο;

Νίκος Παπαδόπουλος: Το άλμπουμ και η ζωντανή ηχογράφηση των Pagan, μιας μπάντας που θωρούμε ότι πρόκειται να απασχολήσει τα μουσικά δρώμενα με τον προοδευτικό ethnic ήχο και τη «θεατρική» παρουσία. Ένα άλμπουμ βασισμένο στη μικρασιατική καταστροφή με τίτλο «Μικρασιάτισσες μνήμες» στο οποίο συμμετέχουν καλλιτέχνες όπως ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Κώστας Μακεδόνας, η Φωτεινή Βελεσιώτου και πολλοί άλλοι. Την παραγωγή κάποιων κομματιών για μία νέα μπάντα, τους Pale Roth, που αν και πιτσιρικάδες, έχουν φοβερό στιλ και διακρίνουμε προοπτική. Τέλος, αφιερώνουμε πολύ χρόνο στην παραγωγή της μουσικής για μία τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ.

Ποιο studio απ’ όσα έχετε επισκεφτεί στη ζωή σας, σας έχει εντυπωσιάσει περισσότερο και γιατί;

Νίκος Παπαδόπουλος: To Teldex στο Βερολίνο ίσως γιατί δεν έχουμε πάει ακόμα στα Abbey Road ή στα Blackbird. Είναι στουντιάρα με 550 τετραγωνικά μέτρα live room και τρομερό εξοπλισμό.

Πώς ανακαλύπτετε νέους καλλιτέχνες; Πώς διακρίνετε ότι ένας καλλιτέχνης έχει δυνατότητες και επιλέγετε να συνεργαστείτε μαζί του;

Γιώργος Σερλιδάκης: Προφανώς ξεκινάει από το ταλέντο και την ικανότητα, αλλά αυτά από μόνα τους δεν είναι αρκετά. Θα πρέπει κάποιος να έχει όρεξη για δουλειά και να αντιλαμβάνεται ότι όσο ζει μπορεί να γίνεται καλύτερος. Δεν μας αρέσουν οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από προχειρότητα και όσοι αντιμετωπίζουν τη μουσική ως ένα είδος «περιπτέρου». Επίσης δεν μας αρέσουν οι άνθρωποι που διαθέτουν είδη «περιπτέρου» τα οποία αντιμετωπίζουν ως μουσική.

Πώς ξεκινά μία παραγωγή ενός άλμπουμ από τη στιγμή που θα βρεθείτε με έναν καλλιτέχνη;

Γιώργος Σερλιδάκης: Κατ’ αρχάς θα πρέπει να καταλάβουμε εάν μπορούμε να προσφέρουμε αυτό που ψάχνει, καθώς οι περισσότεροι ψάχνουν κάτι συγκεκριμένο χωρίς όμως να μπορούν να το προσδιορίσουν. Θα πρέπει επίσης τα σημεία αναφοράς να ακουμπάνε με τα δικά μας, αφού στην εποχή μας οι αποκλίσεις σχετικά με την αντίληψη του τι είναι καλός ή κακός ήχος είναι τεράστιες και διαμορφώνονται από υποκειμενικά κριτήρια, γνωστούς και φίλους. Εάν έχουμε καταλάβει και έχει καταλάβει, τότε ξεκινά η συνεργασία και ορίζουμε ημερομηνίες και πρόγραμμα εργασιών. Συνήθως ξεκινάμε με μία ηχογράφηση στο προβάδικο, που βρίσκεται κάτω από το Soundflakes, η οποία θα παίξει τον ρόλο του οδηγού και της προ-παραγωγής.

Ποια είναι η διαφορά ενός μηχανικού με έναν παραγωγό;

Γιώργος Σερλιδάκης: Ο μηχανικός ήχου διασφαλίζει την τεχνική αρτιότητα και την καλύτερη δυνατή χρήση των μέσων που διαθέτει, έτσι ώστε να αποτυπωθεί κατά την ηχογράφηση, το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα. Επίσης είναι υπεύθυνος για το συνδυασμό του υλικού που θα προκύψει με περίτεχνο τρόπο. Από δημιουργικής πλευράς παίζει ρόλο στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του κομματιού, συμπληρώνει την τέχνη της μουσικής και συνεισφέρει στο να εκφραστεί καλυτέρα η ταυτότητα, το στιλ και τα μηνύματα που θέλει να περάσει ο εκάστοτε καλλιτέχνης. Ο παραγωγός συνήθως είναι αυτός που έχει την κυρίαρχη άποψη, αλλά και την επίβλεψη και κρίση των διαδικασιών. Καθοδηγεί και συντονίζει τους εμπλεκομένους και διατηρεί το όραμα του τελικού αποτελέσματος. Η παραγωγή είναι ένα πολύπλοκο task που απαιτεί ευρύ φάσμα γνώσεων, ικανότητα οργάνωσης, αλλά και σφαιρική αντίληψη για την παραμικρή λεπτομέρεια που λαμβάνει χώρα κατά τη διαδικασία της δημιουργίας ενός κομματιού ή ενός δίσκου, αφού όλα αυτά παίζουν ρόλο στην διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Ούτε λίγο ούτε πολύ, για να φτάσεις στο στάδιο αυτό θα πρέπει να έχεις περάσει από όλα τα «πόστα» που εμπλέκονται στη διαδικασία. Επίσης θεωρώ ότι απαιτεί την ικανότητα να μπορείς να βγάζεις από τους ανθρώπους το καλύτερο τους εαυτό, βασικές γνώσεις ψυχολογίας, marketing, αλλά και να μπορείς να βλέπεις ταυτόχρονα το νόμισμα και από τις δύο του όψεις, δηλαδή την πλευρά των μουσικών / τεχνικών αλλά και την πλευρά του κοινού.

Πώς έχει αλλάξει η δουλειά ενός παραγωγού σήμερα σε σχέση με το παρελθόν;

Γιώργος Σερλιδάκης: Εάν εννοείς την έννοια του παραγωγού όπως την αναφέραμε παραπάνω, μάλλον αποτελεί είδος προς εξαφάνιση. Συνήθως το ιδρυτικό μέλος της εκάστοτε μπάντας, ο εκάστοτε καλλιτέχνης, ο συνθέτης ή ο υπεύθυνος της δισκογραφικής με την βοήθεια και καθοδήγηση του μηχανικού ήχου που γνωρίζει την διαδικασία, παίζουν όλοι μαζί τον ρόλο, χωρίς διακριτές αρμοδιότητες. Για τον λόγο αυτό θα συναντήσεις πολύ κόσμο που απλά προσπαθεί να αναπαράγει μία πετυχημένη συνταγή, αφού έτσι είναι εύκολο να συνεννοηθείς, από το να δημιουργήσεις κάτι νέο, που θα απαιτούσε την ύπαρξη παραγωγού με διακριτό ρόλο και όραμα. Στο εξωτερικό η έννοια του παραγωγού έχει ενταχθεί επίσης σε ένα πιο ευρύ πλαίσιο και αφορά πλέον και μεμονωμένους ανθρώπους, οι οποίοι γράφουν και παράγουν τη δική τους μουσική, ολοκληρώνοντας όλα τα διαφορετικά στάδια. Αυτό έχει νόημα, αφού εκπροσωπούν αποκλειστικά τον εαυτό τους και δεν έχουν την ανάγκη να καθοδηγήσουν ή να καθοδηγηθούν από άλλους.

Ποια τεχνολογία σας έχει ενθουσιάσει και σας έχει φανεί χρήσιμη; Γιατί;

Γιώργος Σερλιδάκης: Η πιο χρήσιμη τεχνολογία πρακτικά είναι το Vocal Tuning…. Όσο αναφορά τον ενθουσιασμό, θα πω το Visual Programming και οι εφαρμογές του σχετικά με τον ήχο, όπως για παράδειγμα το Max. Ενώ αναπτύσσεις εφαρμογές ή πειραματίζεσαι με αυτά, αποκτάς πολύ βαθιά γνώση.

Συνηθισμένες δυσκολίες στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη; Ποιο είναι το πιο δύσκολο πράγμα στη συνεργασία με έναν καλλιτέχνη;

Γιώργος Σερλιδάκης: Δεν συναντάμε συχνά δυσκολίες γιατί έχουμε μάθει να προνοούμε και να διαχειριζόμαστε πιθανά προβλήματα πριν καν προκύψουν. Εάν μας ρωτούσατε χρόνια πριν, ίσως θα λέγαμε η αρχική συνεννόηση και η διαχείριση της ψυχολογίας των μουσικών ή του εκάστοτε καλλιτέχνη, την ώρα της ηχογράφησης. Πλέον τα έχουμε εντάξει όλα αυτά μέσα στο απαραίτητο skillset μας.

Εάν ένα συγκρότημα έχει κολλήσει κατά τη διάρκεια μιας ηχογράφησης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να το λύσετε και να προχωρήσετε;

Γιώργος Σερλιδάκης: Πρέπει να έχεις την ικανότητα να κάνεις τα πράγματα απλά, να ξέρεις να τα βάζεις σε μία σειρά και να μην αφήνεις την κακή ψυχολογία να κάνει build up. Καμιά φορά προκειμένου κάποιος να απελευθερωθεί, χρειάζεται λίγο πρώτα να τον περιορίσεις.

Πόσο σημαντικό είναι να κάνεις τον καλλιτέχνη να νιώθει άνετα στο στούντιο, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις πράγματα που είναι λίγο αντισυμβατικά;

Γιώργος Σερλιδάκης: Η ηχογράφηση με το σωστό mood είναι e-l-e-m-e-n-t-a-l. Στο studio έχουμε δώσει ιδιαίτερη βάση σε αυτό, φροντίζοντας ο χώρος να δίνει την αίσθηση του σαλονιού ενός σπιτιού και όχι του κλασικού κρύου booth που σε κάνει να νιώθεις ότι είσαι μέσα σε κουτί. Ασχολούμαστε αρκετά με τις συνθήκες φωτισμού, χρησιμοποιήσαμε φυσικά υλικά, και έχουμε φτιάξει ακόμα και μία πισίνα, η οποία είναι προσβάσιμη απευθείας από το live room και τον χώρο του piano μέσα στον οποίο ηχογραφούμε. Αν το σκεφτείς, αυτό που κάνουμε όλοι μέσα σε ένα στούντιο είναι να προσπαθούμε να «φωτογραφίσουμε» κάτι που δεν έχει υλική υπόσταση, χτυπώντας χορδές και κάνοντας θορύβους. Οπότε, ό,τι βοηθάει στην συναισθηματική έκφραση το ψάχνουμε.

Υπάρχει κάποια αποτυχία που σας οδήγησε σε μία επιτυχία;

Γιώργος Σερλιδάκης: Θα αποφύγω να αναρωτηθώ τι είναι επιτυχία, γιατί σύμφωνα με την κοινή συνείδηση όλοι γνωρίζουμε πάνω κάτω. Οπότε θα πω ότι όλες μας οι αποτυχίες μας οδηγούν βήμα-βήμα πιο κοντά στην επιτυχία. Οι αποτυχίες σε συνδυασμό με την αυτογνωσία, σε κάνουν καλύτερο και σου δίνουν τη σφαιρική αντίληψη που απαιτείται για να κάνεις αυτοκριτική και να πάρεις τις σωστές αποφάσεις για κάθε επόμενη δουλειά.

Με ποια προγράμματα ηχογράφησης δουλεύετε;

Νίκος Παπαδόπουλος: Δουλεύω με Protools από το 1999 και δεν αλλάζω εύκολα συνήθειες… Με τα Protools HDX για no latency recording μεγάλων σχημάτων.

Γιώργος Σερλιδάκης: Με όλα… Θέλω να γνωρίζω οτιδήποτε συμβαίνει στις εξελίξεις της τεχνολογίας και πώς η κάθε εταιρία τις ενσωματώνει. Γνωρίζοντας τα upsides και downsides όλων των προγραμμάτων, επιλέγω να εργαστώ με αυτό που μου προσφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και workflow, ανάλογα με το task που έχω να αντιμετωπίσω. Μοιάζει λίγο με τον τρόπο που διαλέγω το μικρόφωνο που θα χρησιμοποιήσω…. Επίσης σε ένα επαγγελματικό στούντιο ηχογραφήσεων, θεωρώ ότι πρέπει να υπάρχουν όλα. Συνήθως αλλά όχι απαραίτητα, ηχογραφώ με Protools, προγραμματίζω Midi με Logic Pro και όταν χρειαστεί να κάνω και τα δύο, τότε χρησιμοποιώ το Cubase Pro που θα έλεγα ότι αποτελεί και το πιο all around πρόγραμμα. Ξέρω ότι για πολλούς ακούγεται περίεργο, αλλά για να αποδείξω όσα ισχυρίζομαι, θα αναφέρω το νέο μου εγχείρημα, τον εκδοτικό οίκο probooks, ο οποίος εξειδικεύεται στην παραγωγή εκπαιδευτικών και τεχνικών βιβλίων γύρω από τις δημιουργικές τέχνες, όπως η μουσική. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη κυκλοφορεί το βιβλίο μου «Μουσική Παραγωγή με το Logic Pro», και πολύ σύντομα το «Cubase: Μουσική Τεχνολογία και Παραγωγή» το οποίο διαθέτει και την «ευλογία» του κατασκευαστή.

Για ποια είδη μουσικής είναι πιο κατάλληλος ο χώρος που διαθέτετε;

Γιώργος Σερλιδάκης: Για όλα με κάποιες λίγες εξαιρέσεις. Το μόνο που δεν έχουμε ακόμα όπως θα θέλαμε, είναι η δυνατότητα live ηχογράφησης large-scale συνόλων ή πολύ-σύνθετων μπαντών που μπορεί να αποτελούνται από πάρα πολλά άτομα. Τον χώρο τον έχουμε ήδη εντός τους κτιρίου του στούντιο, απλά λόγω κακών συγκυριών και της κρίσης των τελευταίων ετών, δεν έχουμε καταφέρει να τον διαμορφώσουμε ακόμα όπως απαιτείται για να λειτουργήσει.

Τι στοιχεία πρέπει να έχει μία δουλειά για να θεωρείται ολοκληρωμένη;

Γιώργος Σερλιδάκης: Να τη νιώθεις ολοκληρωμένη. Δεν υπάρχει κανόνας σε αυτό. Κάποια στιγμή δουλεύοντας σε ένα κομμάτι φτάνεις σε ένα σημείο που ό,τι παραπάνω και αν προσπαθήσεις να κάνεις, το χαλάει.

Για ποιο λόγο να προτιμήσει κάποιος το δικό σας studio από κάποιο άλλο;

Γιώργος Σερλιδάκης: Επειδή δεν έχουμε πάει σε όλα, δεν ξέρουμε, αλήθεια. Πάντως συνδυαστικά, θεωρώ ότι διαθέτουμε πολύ υψηλού επιπέδου τεχνογνωσία, τεράστια εμπειρία σε πολλά διαφορετικά είδη μουσικής και ένα εξαιρετικό χώρο υψηλών προδιαγραφών, τον οποίο αναπτύσσουμε και βελτιώνουμε διαρκώς. Επίσης θεωρώ ότι μπορούμε να ανταποκριθούμε επαρκώς, τεχνικά και δημιουργικά, σε πολλές διαφορετικές ανάγκες, είτε πρόκειται για ολοκληρωμένες παραγωγές, tracking, live recording αλλά και γενικότερα ότι έχει να κάνει με τον ήχο.

Πέραν της ηχοληψίας, ασχολείστε και με την παραγωγή; Ποια είναι η διαφορά; Υπάρχει extra χρέωση;

Γιώργος Σερλιδάκης: Και οι δύο, ασχολούμαστε μόνο όταν βλέπουμε ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος. Θα πρέπει οι άνθρωποι που εμπλέκονται να είναι ανοιχτοί χωρίς ανασφάλειες και να μπορούν να εμπιστευτούν σε κάποιον άλλο να «αναθρέψει» τα παιδιά τους. Νομίζω ότι δεν είναι πολλοί Έλληνες έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Ειδικά στην Ελλάδα ο ρόλος του παραγωγού δεν αμείβεται, αφού συνήθως οι ρόλοι συγχέονται. Καταρχάς είναι σημαντικό κάποιος να αντιλαμβάνεται ότι πολλές φορές το εκάστοτε στούντιο και ο μηχανικός στην ουσία πραγματοποιούν την εκτέλεση της παραγωγής και όχι την παραγωγή. Στις περισσότερες δουλειές παίζουμε εν μέρει τον ρόλο αυτό, χωρίς extra χρέωση, συμπληρώνοντας με ιδέες, προτάσεις και παιξίματα.

Ακούμε κάποιους που γράφουν στο σπίτι τους. Τι συμβουλή τους δίνετε;

Γιώργος Σερλιδάκης: Να συνεχίσουν να το κάνουν. Λίγο ή πολύ όλοι έτσι ξεκίνησαν. Με τον χρόνο και όσο αποκτάς γνώσεις και εμπειρία σε διαφορετικές τεχνικές, είδη μουσικής, όργανα, και όταν αρχίζεις να υπολογίζεις τον χρόνο που χρειάζεται για κάθε task, τότε καταλαβαίνεις ότι αυτό που χρειάζεσαι είναι ένα επαγγελματικό στούντιο. Μιλάμε βέβαια για περιπτώσεις που κάποιος απευθύνεται στον κόσμο και ο σκοπός του είναι να το κάνει σε επαγγελματικό επίπεδο. Αν κάποιος το κάνει μόνο για τον εαυτό του και τη μουσική του, να μάθει να εκμεταλλεύεται όσο καλύτερα γίνεται τα μέσα που διαθέτει και να επενδύσει στην ανάπτυξη πολλών διαφορετικών skills ακόμα και όταν νομίζει ότι δεν τα χρειάζεται.

Μπορεί να παντρευτεί το bedroom recording με το pro studio;

Γιώργος Σερλιδάκης: Μπορώ να σου απαντήσω μόνο αν με ρωτήσεις για συγκεκριμένες διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα κατά την παραγωγή, και θα πρέπει επίσης να γνωρίζω το επίπεδο γνώσεων και τεχνικής κατάρτισης του ανθρώπου που τις πραγματοποιεί. Εάν με ρωτήσεις για παράδειγμα για το recording θα σου πω όχι, γιατί τα μέτρα σύγκρισης είναι τελείως διαφορετικά. Σε ένα bedroom studio θα γράψεις μια φωνή, άντε και καμιά κιθάρα και αν έχεις ψάξει και λίγο την ακουστική του χώρου σου, θα παράγεις ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα, αλλά ως εκεί. Ένα επαγγελματικό στούντιο θα πρέπει να μπορεί να ανταποκριθεί ανά πάσα στιγμή σε οποιουδήποτε είδους ηχογράφηση και οποιουδήποτε είδους όργανο, να έχεις σαφή εικόνα για την ακουστική συμπεριφορά των στοιχείων, να μπορείς να εξυπηρετήσεις ταυτόχρονα πολλούς μουσικούς, να έχεις προβλέψει τις τεχνικές υποδομές που απαιτούνται για όλα αυτά και πολλά άλλα που αναπτύσσονται βάση σχεδιασμού, μελέτης και συνεχούς βελτίωσης ενός χώρου. Τώρα εάν με ρωτήσεις για παράδειγμα για το comping ή τον προγραμματισμό midi, θα σου πω ότι παντρεύονται πολύ εύκολα. Μπορώ να ξεκινήσω κάτι στο στούντιο και να το συνεχίσω μετά σπίτι μου στο ανάλογο πρόγραμμα DAW με ένα ζευγάρι ακουστικών.

Ακούμε πολλά για τον αναλογικό ήχο που θέλουν να παράξουν κάποιες μπάντες. Ποια είναι η πραγματικότητα; Γίνεται;

Γιώργος Σερλιδάκης: Σαφώς και γίνεται αλλά κοστίζει όσο ένα νεφρό. Επίσης το επίπεδο της μπάντας θα πρέπει να είναι εξαιρετικό για να μπορέσει να ολοκληρώσει επιτυχώς τη διαδικασία. Εμείς για το σκοπό αυτό διαθέτουμε στο στούντιο ένα Studer A800 MKII ιστορικής αξίας, αφού αποτελεί μηχάνημα του Bob Rock το οποίο έχουμε φέρει από το Little Mountain. Στο συγκεκριμένο μηχάνημα έχει ηχογραφηθεί μέρος του «Black Album» των Metallica (το αναφέρω γιατί παίζει στο video clip του «Nothing Else Matters») αλλά και πολλοί άλλοι ιστορικοί δίσκοι. Η αλήθεια είναι ότι έχει νόημα να παράξεις pure αναλογικό ήχο εφόσον μπορείς να πας all the way που πάλι, εκ των πραγμάτων, πολύ λίγος κόσμος θα μπορέσει να το ακούσει as intended. Εμείς γενικότερα πιστεύουμε ότι το ιδανικό είναι να καταφέρεις να εκμεταλλευτείς τα οφέλη και των δύο αυτών κόσμων. H «μαγεία» του αναλογικού ήχου, δεν προκύπτει μόνο από το είδος της τεχνολογίας, αλλά και από τον τρόπο που θα πρέπει να εργαστείς επάνω σε αυτή. Πολλοί σήμερα κάνουν το λάθος να κοιτάζουν τις οθόνες και τις γραμμούλες, πολύ περισσότερο από ό,τι ακούν. Για να καταλήξω, η τεχνολογία που διαθέτουμε σήμερα μας δίνει την δυνατότητα να αποτυπώσουμε τον οποιοδήποτε ήχο στα μέσα, με τεράστια ακρίβεια. Είναι ο βασικός λόγος που εφευρέθηκε και πέρα από το πρακτικό, το μόνο ουσιαστικό πλεονέκτημά της σε σχέση με τα αναλογικά μέσα αναπαραγωγής. Τώρα αν αρχίσουμε να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία αυτή λόγω των πρακτικών δυνατοτήτων επεξεργασίας που προσφέρει, ή για να γλιτώσουμε χρόνο, ή για να καλύψουμε τις αδυναμίες μας, χωρίς να υπάρχει αντίληψη για τις παράπλευρες συνέπειες που προκαλούνται, και χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι αυτό βγάζει προς τα έξω την κακή επιρροή της ψηφιακής τεχνολογίας στον ήχο, τότε θεωρώ ότι δεν φταίει η τεχνολογία αλλά η κακή χρήση της.

Τελικά, τι κάνει μια παραγωγή τεράστια;

Γιώργος Σερλιδάκης: Η στιγμή, οι άνθρωποι, η χημεία και το βασικότερο όλων το timing. Επίσης μία παραγωγή τεράστια μπορεί να κάνει ένας μεμονωμένος άνθρωπος που απλά, βρίσκεται σε άλλο level.

Γνωρίζουμε μία διαφωνία που υπάρχει παγκοσμίως ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν τις παραγωγές δυνατές (loudness war) και σε εκείνους που προτιμούν οργανικές, φυσικές. Τι προτιμάτε;

Γιώργος Σερλιδάκης: Όλος ο πλανήτης άσπρο ή μαύρο, είναι η τάση της εποχής. Για εμάς, τίποτα από τα δύο. Προτιμούμε να κάνουμε το μέγιστο δυνατό χωρίς όμως να χρειαστεί να «χαλάσουμε» τον ήχο στο βωμό της αντιληπτής έντασης. Αντιμετωπίζουμε κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Για παράδειγμα αν το κομμάτι διαθέτει ένα beat, δύο-τρία όργανα και μια φωνή, εκεί υπάρχει χώρος να ανεβάσεις το loudness στον θεό. Εάν είναι ένα κομμάτι διαθέτει είκοσι όργανα, το να ανεβάσεις υπερβολικά το loudness, χωρίς να σκεφτείς τις παράπλευρες απώλειες, μάλλον θα ήταν μία πολύ κακή επιλογή.

Δώστε μας μία λίστα από 5 πράγματα που πρέπει να έχει (κάνει) ένας μουσικός πριν μπει στο στούντιο να γράψει μαζί σας.

Γιώργος Σερλιδάκης: Εξαρτάται, τι προκαταβολή έχει δώσει (γέλια)... Κοίτα, τα βασικά είναι να είναι διαβασμένος, να έχει γίνει η απαραίτητη προετοιμασία για να ξέρουμε τι κάνουμε, να υπάρχει αντίληψη, όρεξη για δουλειά, και το ψώνιο του να μην κινείται στα όρια της παράλληλης πραγματικότητας (χωρίς να λέμε ότι το ψώνιο είναι κακό στοιχείο). Όλα αυτά δεν ωφελούν μόνο εμάς, αλλά πρώτιστα τον ίδιο.

Πείτε μας μία ωραία ιστορία που έχει συμβεί στο studio σας.

Γιώργος Σερλιδάκης: Δεν θέλουμε να αναφέρουμε ιστορίες για να μην αδικήσουμε κάποιους που περάσαμε ωραίες στιγμές. Οι πιο ωραίες αφορούν περιπτώσεις που κάνουν build up τα θετικά συναισθήματα. Αυτό συμβαίνει όταν είμαστε όλοι ευχαριστημένοι με το αποτέλεσμα και τη δουλειά που βάζει ο καθένας, ή το εκ διαμέτρου αντίθετο, δηλαδή περιπτώσεις πλήρους αποτυχίας τις οποίες αναγκαστικά, αρχίζουμε να σατιρίζουμε!

Και μία όχι τόσο ωραία.

Γιώργος Σερλιδάκης: Δεν θέλουμε να αναφέρουμε γεγονότα για να μην φωτογραφίζουμε ανθρώπους.

Τελικά, τι κάνει ένα στούντιο ηχογραφήσεων καλό; Είναι ο εξοπλισμός του, το έμψυχο δυναμικό, ή οι χώροι του;

Γιώργος Σερλιδάκης: Ευκολάκι. Υπάρχει μαθηματικός τύπος: (εξοπλισμός) x (έμψυχο δυναμικό) x (χώροι) = επίπεδο στούντιο. Κάθε ένας από τους πολλαπλασιαστές μπορεί να πάρει τιμές από 0 έως 1.000.