Αλέξης Καραϊσκάκης - Νάστος, Φερνάντο Νίνα, Μιχάλης Heupel, Χριστίνα Μπαζίλη: Οι Young Greek Classics στο Φεστιβάλ Αθηνών
Παίρνοντας αφορμή και έμπνευση από την παρουσία στο Ηρώδειο (30 Ιουνίου) του σπουδαίου σολίστ βιολοντσέλου Yo-YoMa, ο οποίος θα παρουσιάσει και τις 6 Σουίτες του J.S.Bach για τσέλο ασυνόδευτο, η πλατφόρμα YoungGreekClassics παρουσιάζει 4 ήδη διακεκριμένους νέους σολίστ βιολοντσέλου σε 3 συναυλίες (1, 3 & 4 Ιουλίου), με γενική είσοδο 5 ευρώ.
Ο Αλέξης Καραϊσκάκης - Νάστος είναι 31 χρονών, το ρεπερτόριό του να εκτείνεται από την πρώιμη μπαρόκ μέχρι και τη σύγχρονη μουσική δημιουργία του 20ού και 21ου αιώνα, αλλά ιδιαίτερη είναι η προσφορά του (και) στη μουσική δωματίου, αφού δραστηριοποιείται όπως λέει για την ανάδειξη της μουσικής δωματίου στην Ελλάδα, ενώ είναι ιδρυτικό μέλος του τρίο el Greco. Παράλληλα με την καλλιτεχνική αξιοσημείωτη είναι και η οργανωτική του δραστηριότητα, ως καλλιτεχνικός διευθυντής του Samos Young Artists Festival, για την οποία έχει βραβευθεί. Μας απαντάει στην ερώτηση αν οι σουίτες του Μπαχ είναι το σπουδαιότερο έργο για τσέλο που έχει γραφτεί και μας φτιάχνει μία playlist για να γνωρίσουμε τον κόσμο του τσέλου.
Πες μας λίγα λόγια για να παρουσιάσεις τον εαυτό σου...
Γεννήθηκα στην Αθήνα, είμαι 31, έχω ζήσει 10 χρόνια στο εξωτερικό στην Ελβετία, τη Γερμανία και τη Γαλλία, γύρισα στην Ελλάδα στο τέλος του 2014, παίζω βιολοντσέλο εδώ και πολλά χρόνια, μου αρέσει πολύ να μαγειρεύω και στον ελεύθερο χρόνο μου κάνω windsurf!
Γιατί τσέλο; Τι σημαίνει για σένα; Πώς ξεκίνησαν όλα;
Λογικά γιατί έτυχε. Το ζήτησα σε μία ηλικία που κάθε τι το καινούριο ενθουσιάζει τα παιδιά! Ήμουν τριών ετών όταν με το μοντεσοριανό νηπιαγωγείο στο οποίο πήγαινα επισκεφτήκαμε ένα ωδείο. Θυμάμαι μια κοπελίτσα να μας παίζει το «Φεγγαράκι μου λαμπρό» στο βιολοντσέλο του οποίου ο ήχος με γοήτευσε κατευθείαν. Μετά από την παρουσίαση οι δάσκαλοι μας προέτρεψαν να παίξουμε με τα όργανα που μας είχαν παρουσιάσει και εκεί πραγματικά κόλλησα με το βιολοντσέλο. Για μένα πλέον το βιολοντσέλο είναι το σημαντικότερο κομμάτι της ζωής μου (μετά από τη γυναίκα μου!). Είναι εδώ και 25 χρόνια ένας σύντροφος ζωής. Η σχέση που αναπτύσσει ο κάθε μουσικός με το όργανό του είναι πολύ ιδιαίτερη και προσωπική.
Διαβάζω για σένα: «Παίζει με την ίδια άνεση και ενθουσιασμό τόσο μπαρόκ όσο και μοντέρνο τσέλο, με το ρεπερτόριο του να εκτείνεται από την πρώιμη μπαρόκ μέχρι και τη σύγχρονη μουσική δημιουργία του 20ού και 21ου αιώνα». Τι θα έλεγες;
Θα έλεγα πως είναι αλήθεια! Μου αρέσουν όλοι οι τύποι μουσικής που έχουν γραφτεί για το βιολοντσέλο και προσπαθώ όταν μου δίνεται η ευκαιρία να τους υπηρετώ με όσα μέσα διαθέτω. Έτσι χρησιμοποιώ το μπαρόκ και το κλασικό βιολοντσέλο με εντέρινες χορδές μέχρι και το ύστερο κλασικό ρεπερτόριο και το μοντέρνο βιολοντσέλο μου για τα υπόλοιπα. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να εκμεταλλευόμαστε τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς που μας επιβάλλει το όργανό μας έτσι ώστε αφενός να τις καλλιεργήσουμε και να τις πάμε ένα βήμα παραπέρα, και αφετέρου να μας οδηγήσει αυτό σε ένα ακέραιο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.
Διακεκριμένος ερμηνευτής τσέλου ως σολίστ, αλλά εδώ και λίγο καιρό και καλλιτεχνικός διευθυντής στο Samos Young Artists Festival, στο πρόγραμμα του οποίου θα συμμετέχεις και με την πρώτη σου ιδιότητα. Σε ενδιαφέρει και το οργανωτικό κομμάτι, εκτός από το καλλιτεχνικό;
Η καλλιτεχνική διεύθυνση ενός φεστιβάλ ή ενός φορέα είναι πάντα μία πρόκληση που μου φαίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Ως καλλιτεχνικός διευθυντής εκτός από τη διασφάλιση της καλής λειτουργίας του φορέα ή του φεστιβάλ, αφήνεις πάντα κι ένα αισθητικό αποτύπωμα. Αυτό το αισθητικό αποτύπωμα περιλαμβάνει και την καλλιτεχνική κατεύθυνση που δίνει κανείς στο φεστιβάλ, αλλά εμπεριέχει και την ηθική διάσταση της τέχνης που υπηρετείς. Η διεύθυνση λοιπόν ενός φεστιβάλ είναι ένας καταπληκτικός τρόπος έτσι ώστε να εκφράσει κανείς εμπράκτως τις θέσεις του για την τέχνη και ένα προκειμένω για τη μουσική. Είμαι εξαιρετικά περήφανος που αυτές οι θέσεις και οι προσπάθειες επιβραβεύθηκαν από την Ένωση Κριτικών Μουσικής και Θεάτρου, που μας τίμησε με το βραβείο του καλύτερου πολιτιστικού θεσμού της περιφέρειας στην Ελλάδα. Ως προς την ενεργή συμμετοχή μου ως βιολοντσελίστα στο φεστιβάλ, αυτό έγινε στο φεστιβάλ του 2018 επειδή εκ των πραγμάτων έπρεπε κάποιος να συμπληρώσει κάποιες θέσεις. Φέτος δε θα συμμετάσχω ως βιολοντσελίστας, καθώς εξαίρετοι συνάδελφοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα παίξουν βιολοντσέλο στα εκάστοτε σχήματα μουσικής δωματίου.
Πώς θα μπορούσε να γίνει η κλασική μουσική στην Ελλάδα πιο προσιτή στο ευρύ κοινό και δημοφιλής;
Σημαντικό ρόλο παίζει η μουσική παιδεία. Είναι σαφές ότι προς το παρόν η αλυσίδα της μουσικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα από το σχολείο και το ωδείο μέχρι και τα πανεπιστημιακά τμήματα δεν είναι δομημένη έτσι ώστε το ένα να συμπληρώνει το άλλο, αλλά λειτουργούν παράλληλα και πολλές φορές με αντικρουόμενα συμφέροντα. Πολύ συχνά το αμελούμε αυτό και προσπαθούμε να βρούμε τρόπους μέσω της επικοινωνίας και της διαφήμισης έτσι ώστε να καταστήσουμε τη λόγια μουσική πιο δημοφιλή. Στόχος είναι ο κόσμος να αγαπήσει τη λόγια μουσική και να την κάνει δική του. Η λόγια μουσική πρέπει να γίνει κτήμα του κοινού. Έτσι μόνο ο κόσμος θα νοιαστεί για το παρόν και το μέλλον της στην Ελλάδα, όταν νιώσει πως η κλασική μουσική είναι δική του. Από την άλλη πλευρά, μεγάλη ευθύνη έχει και ο επαγγελματικός μουσικός κόσμος ο οποίος δυστυχώς είναι εσωστρεφής. Με τον τρόπο τους οι μουσικοί πολλές φορές υποτιμούν το κοινό τους και στηρίζουν σιωπηρά τον κλαδικό ελιτισμό. Άρα για να καταστήσουμε δημοφιλέστερη την κλασική μουσική πρέπει να γίνει αρχικά μία εις βάθος κουβέντα για τη θέση της στην παιδεία και από την άλλη οι μουσικοί να μην παύουν να την προσφέρουν γενναιόδωρα στο κοινό.
Τι σημαίνει «δραστηριοποιούμαι για την ανάδειξη της μουσικής δωματίου στην Ελλάδα;» για ένα ιδρυτικό μέλος του τρίο el Greco;
Σημαίνει προσπαθώ να παίζω όσο περισσότερες και καλύτερες συναυλίες μουσικής δωματίου μπορώ έτσι ώστε να προαγάγω τη μουσική φιλολογία της μουσικής δωματίου. Σημαίνει πως προσπαθώ με έξυπνο προγραμματισμό συναυλιών να προσελκύσω κόσμο σε μία φαινομενικά συντηρητική συναυλιακή επιλογή. Σημαίνει πως προσπαθώ να πείσω ένα κοινό να έρθει να ακούσει ένα τρίο του Σούμπερτ ή ένα κουαρτέτο του Ραβέλ όχι επειδή παίζει ο τάδε ή ο δείνα, αλλά επειδή με ενδιαφέρει να ακούσω ζωντανά μία όμορφη παρτιτούρα. Σημαίνει πως και σε επίπεδο παραγωγής προσπαθώ να πείσω τους φορείς που εξυπηρετούν τη μουσική πως μία συναυλία μουσικής δωματίου είναι οικονομικότερη μίας συμφωνικής συναυλίας και το ίδιο ή και περισσότερο συναρπαστική. Και τέλος σημαίνει πως αναπτύσσω μία πολύ ιδιαίτερη σχέση με τους μόνιμους συνεργάτες μου, τον Φαίδωνα Μηλιάδη και τον Θοδωρή Ιωσηφίδη, έτσι ώστε να μποιρούμε να αντέξουμε ως σχήμα στις δυσχερείς για τη μουσική εποχές που ζούμε.
Έχεις στο ενεργητικό σου πολλές συνεργασίες με εξαιρετικούς πιανίστες. Υπάρχει κάτι το ιδιαίτερο στη σχέση τσέλου - πιάνου;
Σίγουρα. Η σχέση βιολοντσέλου και πιάνου είναι δεσπόζουσα στη μουσική φιλολογία που περιλαμβάνει το βιολοντσέλο. Απαντώνται παρά πολλές σονάτες για πιάνο και βιολοντσέλο ή και αργότερα στην εξέλιξη της ιστορίας της μουσικής για βιολοντέλο και πιάνο. Σε κάθε περίπτωση το ρετζίστρο του βιολοντσέλου είναι τόσο εκτενές που μπορεί και να υποστηρίξει ουσιωδώς το πιάνο (το βιολί, για παράδειγμα, δεν μπορεί) αλλά και να τραγουδήσει στις ψηλές περιοχές δημιουργώντας μία μελωδική γραμμή που ο κάθε πιανίστας θα ήθελε να υποστηρίξει.
Είναι οι σουίτες για τσέλο του Μπαχ το σπουδαιότερο έργο για τσέλο που έχει γραφτεί; Τι θα έλεγες για την εξαίσια αυτή μουσική ως ερμηνευτής ή και ακροατής;
Είναι ένα εμβληματικό έργο. Ιστορικά είναι μετά τα «Riacercare» του Gabrielli το δεύτερο έργο ή ή δεύτερη σειρά έργων που γράφεται για βιολοντσέλο σόλο και το πρώτο στο οποίο παρουσιάζεται η πολυφωνία στο βιολοντσέλο, που είναι μονοφωνικό όργανο. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως μέχρι το 1720, που γράφτηκαν περίπου οι σουίτες του Μπαχ, το βιολοντσέλο δεν είχε το σολιστικό ρόλο που απέκτησε στο ύστερο μπαρόκ και στη συνέχεια στον κλασικισμό και τον ρομαντισμό. Συμμετείχε κατα κύριο λόγο στο μπάσο κοντίνουο, έπαιζε δηλαδή την μπασογραμμή συνοδεύοντας πιο βιρτουόζικα όργανα και τραγουδιστές. Άρα οι σουίτες αυτές είναι ένα αμιγώς πρωτοποριακό έργο.
Ως ακροατής, η μουσική αυτή έχει τη δυνατότητα να σε συνεπαίρνει πάντα και να κεντρίζει το ενδιαφέρον σου ανεξάρτητα από τον ερμηνευτή και τον τρόπο της ερμηνείας. Είναι φοβερό, σχεδόν μεταφυσικό το πώς οι σουίτες αυτές καταφέρνουν να επιβληθούν ως έργο ακόμα και στους πιο εξωστρεφείς ερμηνευτές.
Ως ερμηνευτής τώρα, οι σουίτες αυτές αποτελούν για μένα προσωπικά σύντροφο ζωής, ερμηνευτικό και τεχνικό challenge, πεδίο έρευνας και αμφισβήτησης και ένα γοητευτικό ερώτημα το οποίο σίγουρα δεν θα καταφέρω να απαντήσω όσο καταφέρω να ζήσω!
Ποια κομμάτια θα πρότεινες σε κάποιον να ακούσει για να γνωρίσει τον κόσμο της μουσικής από τη σκοπιά του τσέλου;
Το τσέλο έχει πολλούς διαφορετικούς ρόλους στη λόγια μουσική. Είναι μία βασική ομάδα των εγχόρδων στην ορχήστρα, η βάση του κουαρτέτου, λόγω της τεστιτούρας, ο ιδανικός συνοδός για τη φωνή, λόγω του ηχοχρώματος, ένα φανταστικό εκφραστικό εργαλείο για τους ρομαντικούς και χάρη στη μεγάλη του τονική έκταση πεδίο τεχνικής και μουσικής εξερεύνησης για τους σύγχρονους συνθέτες.
Θα σας κάνω, λοιπόν, μία playlist γνωριμίας!
Domenico Gabrielli , ricercar no 1
J.S.Bach 5η σουίτα για βιολοντσέλο σόλο
J.S.Bach καντάτα ΒWV 41 για βιολοντσέλο piccolo
Joseph Haydn κοντσέρτο για βιολοντσέλο σε ντο μείζονα
Franz Schubert τρίο για βιολί βιολοντσέλο και πιάνο op.100 σε μι ύφεση μείζονα
Antonin Dvorak κοντσέρτο για βιολοντσέλο
Zoltan Kodaly Σονάτα για βιολοντσέλο σόλο op. 8
Henri Dutilleux τρεις στροφές για βιολοντσέλο σόλο στο όνομα του Paul Sacher
Ο Αλέξης Καραϊσκάκης - Νάστος θα ερμηνεύσει με τον πιανίστα Θοδωρή Ιωσηφίδη:
Johannes Brahms: Έξι τραγούδια Anton Webern: Τρία μικρά κομμάτια, έργο 11
Robert Schumann: Τρία φανταστικά κομμάτια, έργο 73
Johannes Brahms: Σονάτα σε μι ελάσσονα, έργο 38
22°
