Ο άνθρωπος που με το DJing του, συγκερασμό του άγριου λονδρέζικου πανκ ροκ των Clash και της τζαμαϊκάνας Rudeboy ρέγκε, συνέβαλε όσο κανένας άλλος για να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ άσπρου και μαύρου. Ο θρύλος. Εκείνων των μυθικών ημερών που σπίνιαρε τους δίσκους στο Roxy, και μάλιστα ενώπιον του Τζο Στράμερ. Ή λίγο μετά τη διάλυση των Pistols, όταν φιλοξένησε τον Τζόνι Ρότεν στην Τζαμάικα, υποχρεώνοντας τον Ρίτσαρντ Μπράνσον να δημιουργήσει ειδικό side reggae δισκογραφικό project. Μέγας!
Ο Don Letts –που παραμένει για την ιστορία του χθες μα και την παρούσα, όπως τη γράφει ακόμα μέσα από τα ντοκιμαντέρ του ή τη ραδιοφωνική εκπομπή του στο BBC 6– αποτελεί ένα εκρηκτικά ιδεολογικό και αισθητικό sound system.
Μια ιδέα, μια φωνή και μια καταιγιστική δράση που συνεχίζει να καθορίζει τον κώδικα της μουσικής, του στιλ και το zeitgeist μιας διαπολιτισμικής κουλτούρας που δεν πιστεύει στα «στρατόπεδα» μα την «ένωση». Κι όχι σκέτα ένας κομβικής σημασίας κλαμπ και ράδιο dj. Ως σκηνοθέτης ο Don Letts έκανε και κάνει ταινίες που εξερευνούν όλο το φάσμα του λονδρέζικου underground: από τους skinheads ως τους dread lockers, η παραγωγή του δεν άφησε τίποτα που να μείνει αχαρτογράφητο στο πεδίο της κοινωνικής συμπεριφοράς, μιας και η μουσική ταυτότητα είναι μόνο ένα μέρος από τον κώδικα των φυλών. A real Cosmo peace maker into the fantasmagoria of the cultural war, και ακολουθεί η ερώτηση - απάντηση: εσύ; Πόσα βιντεοκλίπ του Letts έχεις δει αλλά και χορέψει; Από τους Pretenders έως τον Elvis Costello και από τους Psychedelic Furs έως τον Bob Marley, τους Undertones, τους Musical Youth και Big Audio Dynamite, ο Letts ήταν συνεχώς παρών, όπου χόρευες ή άκουγες τη μουσική, ακόμα κι αν δεν το ήξερες. Ένεκα της «εφόδου» στην Αθήνα, τον ρωτήσαμε μερικά πράγματα περί της σημασίας του να μπαίνεις πιο βαθιά στη μουσική, πέραν του ήχου.
Αυτό που θεωρώ πως πάντα σε καθόριζε, ήταν η συνεπής στάση σου ως προς το «πέραν του ήχου». Είτε ως ντοκιμαντερίστας, είτε ως παραγωγός, dj, στην αφήγησή σου έσκαβες βαθιά στο πολιτικοκοινωνικό πεδίο. Πώς συνέλαβες την ιδέα, αλλά και με ποια μέσα, όχι μόνο τεχνικά, την κωδικοποίησες;
Είναι πάντα δύσκολο να κωδικοποιήσω αυτό που κάνω, γιατί δεν είναι κάτι το οποίο αναλύω, αφήνω αυτό το κομμάτι στους άλλους. Εγώ απλά ακολουθώ το ένστικτό μου και τα πράγματα που με ιντριγκάρουν, χωρίς να μπαίνω στη διαδικασία να τα τεκμηριώσω. Απλώς ακολουθώ αυτό που αισθάνομαι.
Ένωσες, μέσα από το πανκ και τη ρέγκε, ασύμβατους έως τότε κόσμους. Τι ήταν αυτό που ένωσε τους παρίες πανκ και rudeboys σε μια κοινή πορεία;
Ήμασταν επαναστάτες με αιτία, δύο ανήσυχες «φυλές», και είχαμε ο καθένας τις δικές του μουσικές. Μάλλον τους άρεσαν πολύ οι δικές μας. Αυτό που πραγματικά πήρα από την πανκ είναι αυτή η λογική του D.I.Y. (doityourself/ φτιάξ’ το μόνος σου) και παίρνοντας έμπνευση από αυτό, ξεκίνησα να ασχολούμαι με τον κινηματογράφο.
Είναι σωστή η αίσθησή μου, πως ειδικά το Λονδίνο σήμερα δεν «καίγεται» όπως παλιά;
Η πόλη την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα βρισκόταν σε πολιτιστικό κόμμα αλλά τώρα που η κατάσταση έχει σοβαρέψει, σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, κάτι μοιάζει να κινείται, ο κόσμος ξυπνάει. Και αυτή τη φορά, είναι η ώρα του Grime!
Το dresscode παραμένει ένας τρόπος για να δηλώσεις τη διαφορά σου; Ή και αυτό πλέον έγινε πολτός, καθώς όλοι πλέον φορούν τα πάντα, με αποτέλεσμα οι «φυλές» να μη γίνονται διακριτές;
Η μόδα της «μόδας» έχει περάσει, ήταν αποτέλεσμα μιας πιο αθώας εποχής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το προσωπικό στιλ δεν πρέπει να έχει πια σημασία, ακόμη και αν κάτι τέτοιο μοιάζει να συμβαίνει. Βέβαια, από την άλλη, ίσως είναι πιο σημαντικό να σκέφτεσαι τι συμβαίνει και όχι τι θα φορέσεις, είναι δύσκολα τα πράγματα εκεί έξω για τα νέα παιδιά!
Κρατιέμαι τόση ώρα, μα φτάνει, οπότε σε ρωτώ: Τι ήταν αυτό που έκανε, πέραν της ιδιοφυΐας τους στη μουσική, τους Clash τόσο φωτεινούς φάρους;
Όπως όλες οι μεγάλες μπάντες, και οι Clash ήταν προϊόν της εποχής τους, προέρχονταν, εμπνέονταν και απευθύνονταν σε αυτή. Εκτιμούσαν τη μουσική, σαν εργαλείο για να αλλάξεις εσένα και τον εαυτό σου, και αντιλαμβάνονταν πως όλο αυτό δεν είχε κανένα νόημα, αν η όψη σου και η μουσική σου ήταν χάλια.
Πρέπει να υπάρχει αίσθημα καταπίεσης και ασφυξίας για να βγει αληθινά μεγάλη μουσική; Ή, για να παραγάγεις ένα νέο ήχο, το μόνο που χρειάζεσαι είναι εγκυκλοπαιδική γνώση και τεχνολογική επάρκεια;
Λένε πως τα καλύτερα έργα τέχνης παράγονται σε εποχές κοινωνικής κρίσης, αλλά εγώ δεν πιστεύω ότι πρέπει να υποφέρεις για να φτάσεις εκεί. Για νέους ήχους και φρέσκες ιδέες, ψάξε στους ερασιτέχνες και στους ρομαντικούς.
Έχεις ξανάρθει στην Αθήνα; Τι περιμένεις να βρεις στη μουσική αλλά και τη συνολική εικόνα;
Έχω περάσει μερικές φορές, αλλά πάντα ήμουν πολύ βιαστικός για να παρατηρήσω, και φοβάμαι πως ούτε αυτή τη φορά θα έχω αρκετό χρόνο. Προσπαθώ όμως να εκμεταλλεύομαι το χρόνο μου στο μέγιστο και να μπλέκομαι σε μία πολιτιστική ανταλλαγή, είναι άλλωστε αμφίδρομη διαδικασία, κάτι θα δώσω και κάτι θα πάρω!
Ακούω φανατικά την εκπομπή σου στο BBC 6. Πώς σετάρεις, με ποιο κριτήριο διαλέγεις τα τραγούδια; Ποιο είναι το μήνυμα που θέλεις να περάσεις;
Δεν υπάρχει απολύτως κανένα σχέδιο, καμία λογική και κανένα μήνυμα στο Culture Clash Radio. Είναι απλά μία επιλογή από μουσικές που με έφεραν μέχρι εδώ που βρίσκομαι σήμερα και μουσικές που θέλω να έχω μαζί μου αύριο. Είτε το πιστεύεις είτε όχι, στο σπίτι μου δεν ακούω ρέγκε όλη μέρα, είναι κατά κάποιο τρόπο στο DNA μου. Ο κόσμος είναι ένα απέραντο και όμορφο μέρος και είμαι πάντα ανοιχτός σε ό,τι έχει να μου δώσει, ειδικά όταν ένα καλό μπάσο παίζει από πίσω.
Με τι ασχολείσαι αυτό τον καιρό; Τι καινούργιο –αν– φιλμάρεις;
Όπως πολλοί άνθρωποι, παλεύω με διάφορα. Είναι μία δημιουργική διαδικασία, αλλά δεν παύει να είναι μάχη. Φυσικά, αν μπορείς να επιβιώσεις κάνοντας κάτι που σου αρέσει, έχεις ήδη νικήσει. Πάντως αυτή την περίοδο ασχολούμαι με αυτά που είχα πάντα: κάνω την εβδομαδιαία μου εκπομπή στο ραδιόφωνο, παίζω σαν DJ και ετοιμάζω ένα καινούργιο φιλμ, για το οποίο έχω βουτήξει στον κόσμο των podcasts.
Εμένα κάθε μέρα. Εσένα; Σου λείπει ο Τζο Στράμερ;
Μου λείπει εκείνη η ανήσυχη εποχή. Και λείπει και από τη μουσική σήμερα.
Ο Don Letts θα βρίσκεται στην Αθήνα, καθώς την Τρίτη 7 Νοεμβρίου θα κηρύξει τη λήξη του In - Edit / Athens Edition σπινιάροντας δίσκους στο Bell Ray (Φαλήρου 88, Κουκάκι, στις 9.30, είσοδος ελεύθερη). Την ίδια μέρα, στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, στις 7.30, θα συζητήσει με τους θεατές, μετά την προβολή της ταινίας του «Punk: Attitude». Μια εικονοκλαστική ανθολογία του πανκ ροκ, όπως ξεκίνησε από το Ντιτρόιτ, «μετακόμισε» στο Λονδίνο και κατόπιν σάρωσε τον πλανήτη και την παγκόσμια κουλτούρα. Η Athens Voice είναι χορηγός επικοινωνίας. Ο Don Letts έρχεται στην Αθήνα με τη συνεργασία του In-Edit με το British Council.
