Η μουσική παίρνει θέση

Όπως υποστηρίζει ο Dave Sitek (tv on the radio): «Η μουσική πρέπει να είναι ένας τρόπος για να τεκμηριώνεται η ιστορία ώστε να μην μπορεί να ξαναγραφτεί χωρίς κανείς να το παρατηρήσει». Την ίδια στιγμή ο Kendrick Lamar τραγουδάει: «They can lock your body, they can’t trap your mind». Η νέα γενιά των μουσικών αισθάνεται και πάλι την ανάγκη να μιλήσει «πολιτικά», να πάρει θέση, να επισημάνει τα κακώς κείμενα, να διαμαρτυρηθεί, να αντιταχθεί στην εξουσία που γίνεται όλο και πιο αυθαίρετη, καταπιεστική, αντιλαϊκή, ανάλγητη και απαξιωτική για τον άνθρωπο. Τα «τραγούδια διαμαρτυρίας» και το «πολιτικό τραγούδι» είναι πάλι παρόντα και οι λόγοι είναι προφανείς. Η οικονομική κατάσταση (Jarvis Cocker: «Running the world») που σπρώχνει ολόκληρες κοινωνικές ομάδες στην απόγνωση, η ακροδεξιά άνοδος (Dustbowl: «Don’t let the fascist drag you down»), η ανικανότητα και η απροθυμία των πολιτικών να κάνουν τη δουλειά και να βρούνε λύσεις, θέματα όπως το σύμφωνο συμβίωσης (the Gossip: «In the way of control») ή οι αντιδράσεις εναντίον των ομοφυλόφιλων (Hozier: «Take me to church»), η κλιματική αλλαγή (Radiohead: «Idioteque») η αίσθηση ότι οι άνθρωποι συνθλίβονται σαν αναλώσιμο είδος από συμφέροντα και πολέμους (Tom Waits: «Road to peace») ή από το χρήμα που πίνει αίμα. Υπάρχουν 2 ορόσημα γι’ αυτή την επανεμφάνιση του «πολιτικού» τραγουδιού. Για τους λευκούς ο ανεκδιήγητος Μπους και οι πόλεμοι του (Conor Oberst: «When the president talks to God» - Green Day: «Wake me up when September ends») και για τους μαύρους τα γεγονότα στο Ferguson (J. Cole: «Be free» - Tef Poe: «War cry») και οι συστηματικές δολοφονίες νεαρών μαύρων από λευκούς αστυνομικούς που –στη συνέχεια– τους αθωώνουν λευκοί ένορκοι.

Είναι δεκάδες τα τραγούδια με πολιτικό περιεχόμενο που μπορεί κανείς να βρει στη δισκογραφία της τελευταίας δεκαετίας και που όσον αφορά στην Ελλάδα εύκολα εντοπίζονται σε δίσκους του Θανάση Παπακωνσταντίνου, του Γιάννη Αγγελάκα, του the boy, των Electric Litany, των Active Member και άλλων hip-hop σχημάτων, των Kollektiva και πολλών άλλων. Κυκλοφορούν όμως και ολόκληρα άλμπουμ που περιλαμβάνουν ως επί το πλείστον τραγούδια που παίρνουν θέση και θέτουν ζητήματα. Ο περσινός δίσκος του D’ Angelo με τον τίτλο «Black Messiah» και τις φωτογραφίες με τις υψωμένες γροθιές, οι Run the Jewels με το «RTJ2», o Kendrick Lamar με το «good kid, m.A.A.d. city» αλλά και με το «To pimp a butterfly», o Bruce Springsteen με τις διασκευές παλιών τραγουδιών διαμαρτυρίας στο «We Shall Overcome», είναι μόνο μερικά από τα «πολιτικά» άλμπουμ της εποχής μας.

Και να που τώρα έχουμε απανωτά 4 ακόμη δείγματα αυτού του νέου (και τόσο παλιού) μουσικού είδους. Το πρόσφατο concept album της Beyonce «Lemonade» με τα ψυχαναλυτικά και φεμινιστικά χαρακτηριστικά, καθώς αποτελείται από «κεφάλαια» όπως: προαίσθημα, άρνηση, κενό, θυμός, απάθεια, συγχώρεση, αναγέννηση κ.λπ., περιλαμβάνει πολλά στοιχεία από την ιστορία των αγώνων των μαύρων για ίσα δικαιώματα, από Malcolm X μέχρι Black Power κι από Black Lives Matter μέχρι Blaxploitation, και μαζί με τους στίχους από τα ποιήματα της Warsan Shire που ακούγονται στο δίσκο, του δίνουν μία διάσταση που δεν έχουμε συνηθίσει από mainstream καλλιτέχνες ευρείας κατανάλωσης. Έντονο πολιτικό στοιχείο διατρέχει και το δίσκο της P J Harvey «The hope six demolition project» (βλέπε σχετικά στην A.V. τ. 566), όπως και τον προσωπικό δίσκο του Antony «Hopelessness» (το οποίο δημιούργησε χωρίς τους Johnsons και με το καινούργιο του όνομα: Anohni). Το πρώτο τραγούδι που έδωσε στη δημοσιότητα ήταν το «4 Degrees» και φρόντισε να κυκλοφορήσει ταυτόχρονα με τη διάσκεψη για την κλιματική αλλαγή στο Παρίσι και ακολούθησε το «Drone Bomb Me» με ένα μικρό κορίτσι να θρηνεί το θάνατο της οικογένειάς του από ένα μη επανδρωμένο βομβαρδιστικό. Όπως λέει ο ίδιος, προσπαθεί με αυτό το δίσκο να συγκεράσει δύο φαινομενικά παράταιρα πράγματα: τη χορευτική ποπ με στίχους που κρύβουν προβληματισμό και ανησυχία για όσα συμβαίνουν. Τέλος, και ο Brian Eno με το νέο του ambient άλμπουμ «The Ship» προσπαθεί να προκαλέσει προβληματισμό για την ύβρη και την αδιαφορία των πολιτικών για την τύχη των ανθρώπων: «I’m set free to find another illusion / A slave to hopes of destiny / Illusion of control».

Υ.Γ. Καθώς έγραφα αυτό το κείμενο, κυκλοφόρησε το καινούργιο τραγούδι των Radiohead «Burn the witch», που έρχεται να επιβεβαιώσει όσα παραπάνω ανέφερα. Ζούμε σε μια εποχή που οι ξενοφοβικές πολιτικές δυνάμεις σε ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική του Τραμπ είναι και πάλι έτοιμες να αρχίσουν να «καίνε μάγισσες».